İki İp Arasındaki Tahta Parçası: Salıncak Üstünde Bir YaşamFontane'nin Effi Briest Romanındaki 'Salıncak' Motifi

Yıl 2008, Sayı: 20, 141 - 152, 06.01.2012

Lale Dayıoğlu

Öz

sallanan sandalyenin bir tür eşik üzerine yerleştirilmiş konumu ve Effi‟nin sınırdaki yaşantısı, motifin ve motifle bağlantılı Effi Briest karakterinin anlamlandırılmasında önemli bir çıkış noktası oluşturmaktadır. Tolstoy‟un Anna Karenina ya da Flaubert‟in Madam Bovary (1856) romanlarına gönderme yapılarak bir tür “evlilik ya da aldatılma hikayesi” (Brand: 2005: 23; 111) boyutunun ön plana çıkarılmasından ziyade Fontane‟nin aslında “19. Yüzyıl Prusya‟sının ahlak anlayışı ya da aristokrasinin kendisine değil, sistemin donmuşluğuna ve hareketsizliğine eleştiri” (Brand: 2005: 18) getirmesi göz önüne alındığında yazımda mercek altına almaya çalıştığım „salıncak motifi‟ hem toplumsal dönüşümün, hem bir kadın ve çocuk olarak Effi Briest‟in gel- gitli toplumsal konumuna ve dolayısı ile bir tür „hareketliliğe‟ işaret etmektedir. Bu hareketlilik aynı zamanda salıncağın fiziksel olarak devinimi ile roman kurgusundaki mekansal konumu ve Effi Briest özelinde değerlendirilen imgesel anlamı üzerinden dolaylanmıştır. Bu çıkış noktasından hareketle, roman hakkında kısa bir içeriğin ardından salıncağın gündelik yaşamdaki çağrışımlarından yola çıkılarak Effi Briest romanındaki salıncağın imgesel anlamda neye işaret ettiği öykülemenin kurgusu izlenerek araştırılacaktır. Sözcüğün etimolojik kökeninden sembolik anlamlarına ve kültürlerarası bağlamda nasıl alımlandığına ilişkin veriler üzerinden, romandan alıntılarla salıncak ve onunla bağlantılı düşünülen sallanan sandalyenin anlamlandırılmaya çalışılacaktır. Theodor Fontane‟nin 1895 yılında yayımlanan romanı Effi Briest, temelde Otto von Bismark dönemi Prusya‟sında geçen ve başlığı ile aynı adı taşıyan bir kadını konu edinir. Toplumsal roman olarak nitelendirilebilecek bu yapıt, arka planda dönemin sosyal, aristokratik ve askeri düzenine ışık tutarken, öte yandan henüz 16 yaşında olan başkişi Effi Briest‟in kendinden yaşça oldukça büyük asker kökenli bir kaymakam olan Geert von Innstetten ile erken yaşta bir evlilik yapması/yaptırılması ve sonunda ayrılarak hazin bir sonla evliliğin bitmesi anlatılır. Ailesi ile birlikte Hohen-Cremmen‟deki evlerinin bahçesinde hoş vakit geçirerek mutlu bir şekilde yaşamını sürdüren Effi, evlendirilmesinin ardından kaymakam eşinin yaşadığı Kessin‟e taşınır. Oysa bahçesinden ve salıncağından kopartılan Effi‟yi Kessin‟de bekleyen ortam tedirgin edici kapalı bir ev atmosferidir. Artık Effi von Innstetten olarak kendisini seven bir kocaya değil; onu eğiten bir erkeğe ve bürokratik yaşamda sadece kendi mevkisini düşünen kaymakama eşlik etmesi beklenen Effi, korkuları ve yalnızlığı ile bir bakıma

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Brand Thomas (2005): Erläuterungen zu Theodor Fontane Effi Briest, Bange Verlag, Hollfeld.
• Eyuboğlu İsmet Zeki (2004): Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Sosyal Yayınları, 4. Basım, İstanbul.
• Fontane Theodor (1996): Effi Briest, Verlag CW Niemeyer, Hameln.
• Fontane Theodor (2001): Effi Briest I-II-III, Çev: Nijat Akipek, Cumhuriyet Dünya Klasikleri, Çağdaş Matbaacılık Yayıncılık.
• Grawe C. (1995): “Effi Briest-Geducktes Vögelchen in Schneelandschaft: Effi von Innstetten, geborene von Briest” Fontanes Novellen und Romane, Grawe C. (Hrsg.), Reclam, Stuttgart, s. 217-242
• Heine Isabel: http://www.wcurrlin.de/kulturepochen/eigenmaterial/literarischeeroerterung-effi-briest-1.htm (28.05.2008)
• Herder Lexikon: Symbole, (1982) Verlag Herder, Freiburg-Basel-Wien.
• Mandelartz M: (1997), “Das erste Kapitel ist immer die Hauptsache-Paradies und Sündenfall der Effi Briest” Doitsu Bungaku, (hrsg. von) Japanische Gesellschaft für Germanistik, Ikubundo Verlag, Tokyo.
• Online Grimm Wörterbuch: www.dwb.uni-trier.de (13.02.2007)
• Oraliş Meral (2007): “Külkedisinin Cennet Bahçesi ya da Effi Briest‟in Toplumsal Cinsiyeti Nasıl Kodlandı?” Alman Dili ve Edebiyatı Dergisi, Istanbul Üniversitesi Yayınları, Istanbul, s. 125 – 137
• Schafarschik Walter (2004): Erläuterungen und Dokumente Theodor Fontane Effi Briest, Philipp Reclam jun. Stuttgart.
• Schuster P. Klaus (1978): Theodor Fontane: Effi Briest, Ein Leben nach christlichenBildern, Studien zur deustchen Literatur 55, Niemeyer, Tübingen.
• Wellenhöfer Elena: http://www.wcurrlin.de/kulturepochen/eigenmaterial/literarischeeroerterung-effi-briest-2.htm (28.05.2008)
• www.kerber-net.de/literatur/deutsch/prosa/fontane/briest.html. (12.02.2007)
• www.siir.gen.tr/siir/a/ahmet_hamdi_tanpinar/esik.htm (6.04.2008)
• www.tdk.gov.tr (12.02.2007)
• www.derkanon.de/romane/roman-briest.html (28.05.2008)