Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Edebi Çeviride Nitelik. E.T.A. Hoffmann’ın Novellası Das Fräulein von Scuderi’nin Türkçe Çevirileri Örneğinde Bir İnceleme

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 37, 1 - 29, 30.06.2017

Öz

Edebi bir çeviri eserin niteliğinin hangi ölçütler
doğrultusunda belirlenmesi gerektiği çeviribilimde hala çok tartışılan bir
konudur. Alıcı ve iletişim odaklı işlevsel çeviri kuramı, kaynak metnin ölçüt
olarak önemini yitirmiş olduğunu belirtmiş olsa da, çeviri niteliğinin ‘sadece’
işlevsel açıdan ele alınamayacağı, Christiane Nord tarafından işlev odaklılığa
yeni eklenen ‘bağlılık’ (Loyalität)
kavramı ile anlaşılmıştır. Nord’un ‘bağlılık’ kavramı ile birlikte çeviri
niteliği tartışmaları işlevsellik, ‘bağlılık’ ve çevirmenin etik tutumu yönüyle
çeviribilimin ilgi odağı haline gelmiştir.






















Çalışmanın amacı, E.T.A. Hoffmann’ın meşhur novellası Das Fräulein von Scuderi’nin iki Türkçe
çevirisi (Matmazel Scuderi, çev. Esat
Necmi Erendor, 2004; Matmazel de Scudéry,
çev. Gülperi Zeytinoğlu, 2016) örneğinde sözü edilen tartışmaya katkıda
bulunmaktır. İncelemede ilk önce işlevsel kuramın önerdiği gibi yan metinler
üzerinden çevirilerin ‘amacı’ (skopos)
saptanmıştır. Daha sonra edebiyat bilimindeki metne bağlı yöntemden
yararlanarak özgün metnin iletisini yansıtan ve aynı zamanda bir çeviri sorunu
oluşturan örnek kesitler ele alınmıştır. İncelemede çevirmenlerin söz konusu
çeviri sorunlarını aşmak için yararlandıkları çeviri tekniklerinden,
çevirmenlerin okur ve iletişim odaklı bir yaklaşımı benimsedikleri ancak çeviri
süreci öncesi yeterince kaynak metin incelemesi yapmadıkları için özgün metnin
iletisini aktarım boyutunda kayıplar oluştuğu tespit edilmiştir.

Kaynakça

  • Delabastita, Dirk (1999): „Wortspiele. Übers. aus dem Engl.: Paul Kußmaul“, in: Snell-Hornby, Mary / Hönig, Hans G. u.a. (Hg.): Handbuch Translation, 2., verb. Aufl., Tübingen: Stauffenburg, S. 285-288. Eco, Umberto (2009): Quasi dasselbe mit anderen Worten. Über das Übersetzen. Übers. Burkhart Kroeber, München: dtv. Erendor, Esat Nermi (2004): „Önsöz”, in: Hoffmann, E.T.A, Matmazel Scuderi. (Übers.: Esat Nermi Erendor), İstanbul: Say, S. 7-10. Feldges, Brigitte / Stadler, Ulrich (Hg.) (1986): E.T.A. Hoffmann: Epoche - Werk – Wirkung. Mit je einem Beitrag von Ernst Lichtenhahn und Wolfgang Nehring, München: Beck. Freund, Winfried (2003): E.T.A. Hoffmann: Das Fräulein von Scuderi. Lektüreschlüssel für Schüler, Stuttgart: Reclam. Genette, Gérard (2014): Paratexte. Das Buch vom Beiwerk des Buches. Mit einem Vorwort von Harald Weinrich. Aus dem Französischen von Dieter Hornig, 5. Aufl., Frankfurt: Suhrkamp. Gerzymisch-Arbogast, Heidrun (1994): Übersetzungswissenschaftliches Propädeutikum, Tübingen & Basel: Francke Verlag. Greiner, Norbert (2004): Übersetzung und Literaturwissenschaft. Grundlagen der Übersetzungsforschung, Bd. I., Tübingen: Narr. Gürses, Sedat (2006): 1945'ten Günümüze Kadar Alman Edebiyatindan Dilimize Yapılan Çeviriler Ve Çeviribilim Çalısmaları. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalı, Almanca Mütercim- Tercümanlık Yüksek Lisans Programı, Y.L. Tezi. İzmir: Danışman: Doç. Dr. Gülperi Sert, http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/11779/ 189622.pdf?sequence=1&isAllowed=y, [letztes Zugriffsdatum: 02.03.2017]. Hermans, Theo (2011): „Hermeneutics“, in: Baker, Mona / Saldanha, Gabriela (Hg.): Routledge Encyclopedia of Translation Studies, 2. Aufl., London / New York: Routledge, S. 130-133. Hoffmann, E.T.A. (1985): Das Fräulein von Scuderi: Erzählung aus dem Zeitalter Ludwig des Vierzehnten, Stuttgart: Reclam. Hoffmann, E.T.A. (2004): Matmazel Scuderi. (Übers.: Esat Nermi Erendor), İstanbul: Say. Hoffmann, E.T.A. (2015): Kum Adam - Seçme Masallar -. Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi. (Übers.: İris Kantemir), 2. Aufl. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Hoffmann, E.T.A. (2016): Matmazel De Scudéri. Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi. (Übers.: Gülperi Zeytinoğlu), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Übersetzungsqualität literarischer Übersetzung. Eine Untersuchung am Beispiel der türkischen Übersetzungen von E.T.A. Hoffmanns Novelle Das Fräulein von Scuderi

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 37, 1 - 29, 30.06.2017

Öz

Nach welchen Kriterien die ‚Qualität’ einer literarischen
Übersetzung sich bewerten lässt, ist eine in der Translationswissenschaft nach
wie vor viel diskutierte Frage. Wenngleich zielleserorientierte und
kommunikativ ausgerichtete funktionalistische Übersetzungstheorien erklärt
haben, dass der Ausgangstext als Parameter seine Wertigkeit verloren hat, ist
mit Nords die ‚Funktionsgerechtigkeit‘ ergänzendem Kriterium der ‚Loyalität’
deutlich geworden, dass die Qualität einer Übersetzung nicht ‚nur‘
funktionalistisch bemessen werden kann. Nords Loyalitätskonzept ist insofern
bedeutungsvoll, als nunmehr die Frage nach der Übersetzungsqualität unter den
Aspekten Funktionalität, Loyalität und ethisches Verhalten verstärkt zum
Interessengegenstand translatologischer Forschung.




















Ziel der vorliegenden Studie ist es, anhand von E.T.A.
Hoffmanns berühmter Novelle Das Fräulein
von Scuderi
und ihrer zwei Übersetzungen ins Türkische
(Matmazel
Scuderi,
Übers.: Esat Necmi Erendor, 2004; Matmazel de Scudéry, Übers.: Gülperi Zeytinoğlu, 2016)
einen Beitrag zu dieser Diskussion zu leisten. Es
werden zunächst, wie von der funktionalistischen Theorie nahe gelegt, zur
Ermittlung des Translationsziels (Skopos)
die Paratexte der Übersetzungen untersucht. Für die Besprechung werden dann
nach der literaturwissenschaftlichen textimmanenten Methode selektiv
Textstellen ausgewählt, die für die Intention der Novelle wegweisend sind, aber
für den Übersetzer ein Übersetzungsproblem darstellen. Die von den Übersetzern
zur Überwindung der Übersetzungsprobleme angewandten Übersetzungsverfahren
zeigen, dass die Übersetzer eine zielleserorientierte und kommunikativ
gerichtete Übersetzungsstrategie verfolgen. Da sie jedoch den literarischen
Stellenwert einzelner Textstellen im Gesamttext nicht genau erkennen, wird der
Anspruch der ‚Loyalität‘ gegenüber dem Ausgangstext nur begrenzt erfüllt.
    

Kaynakça

  • Delabastita, Dirk (1999): „Wortspiele. Übers. aus dem Engl.: Paul Kußmaul“, in: Snell-Hornby, Mary / Hönig, Hans G. u.a. (Hg.): Handbuch Translation, 2., verb. Aufl., Tübingen: Stauffenburg, S. 285-288. Eco, Umberto (2009): Quasi dasselbe mit anderen Worten. Über das Übersetzen. Übers. Burkhart Kroeber, München: dtv. Erendor, Esat Nermi (2004): „Önsöz”, in: Hoffmann, E.T.A, Matmazel Scuderi. (Übers.: Esat Nermi Erendor), İstanbul: Say, S. 7-10. Feldges, Brigitte / Stadler, Ulrich (Hg.) (1986): E.T.A. Hoffmann: Epoche - Werk – Wirkung. Mit je einem Beitrag von Ernst Lichtenhahn und Wolfgang Nehring, München: Beck. Freund, Winfried (2003): E.T.A. Hoffmann: Das Fräulein von Scuderi. Lektüreschlüssel für Schüler, Stuttgart: Reclam. Genette, Gérard (2014): Paratexte. Das Buch vom Beiwerk des Buches. Mit einem Vorwort von Harald Weinrich. Aus dem Französischen von Dieter Hornig, 5. Aufl., Frankfurt: Suhrkamp. Gerzymisch-Arbogast, Heidrun (1994): Übersetzungswissenschaftliches Propädeutikum, Tübingen & Basel: Francke Verlag. Greiner, Norbert (2004): Übersetzung und Literaturwissenschaft. Grundlagen der Übersetzungsforschung, Bd. I., Tübingen: Narr. Gürses, Sedat (2006): 1945'ten Günümüze Kadar Alman Edebiyatindan Dilimize Yapılan Çeviriler Ve Çeviribilim Çalısmaları. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalı, Almanca Mütercim- Tercümanlık Yüksek Lisans Programı, Y.L. Tezi. İzmir: Danışman: Doç. Dr. Gülperi Sert, http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/11779/ 189622.pdf?sequence=1&isAllowed=y, [letztes Zugriffsdatum: 02.03.2017]. Hermans, Theo (2011): „Hermeneutics“, in: Baker, Mona / Saldanha, Gabriela (Hg.): Routledge Encyclopedia of Translation Studies, 2. Aufl., London / New York: Routledge, S. 130-133. Hoffmann, E.T.A. (1985): Das Fräulein von Scuderi: Erzählung aus dem Zeitalter Ludwig des Vierzehnten, Stuttgart: Reclam. Hoffmann, E.T.A. (2004): Matmazel Scuderi. (Übers.: Esat Nermi Erendor), İstanbul: Say. Hoffmann, E.T.A. (2015): Kum Adam - Seçme Masallar -. Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi. (Übers.: İris Kantemir), 2. Aufl. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Hoffmann, E.T.A. (2016): Matmazel De Scudéri. Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi. (Übers.: Gülperi Zeytinoğlu), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein von Scuderi as a Case in Point

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 37, 1 - 29, 30.06.2017

Öz

The
criteria that are used to determine the quality of literary translation have
still been commonly discussed in Translation Studies. Even though the
functional translation theory, putting specific emphasis on receiver and
communication, suggests that source text has lost its importance as a
criterion, the concept of ‘loyalty’ added by Christiane Nord to the functional
approaches indicates that functionality can not be the ‘only’ factor in
assessing translation quality. With Nord’s concept of ‘loyalty’, the
discussions on translation quality have become a focus in Translation Studies
from the perspective of functionalism, ‘loyalty’ and ethical attitudes of the
translator. 






















The
aim of this study is to contribute to discussions on the quality of literary
translation, taking two Turkish translations of E.T.A. Hoffmann’s renowned novella
Das Fräulein von Scuderi (Matmazel Scuderi, trans. Esat Necmi
Erendor, 2004; Matmazel de Scudéry,
trans. Gülperi Zeytinoğlu, 2016) as a case in point. First, analysis was
conducted to determine the skopos of
translations based on paratexts, as suggested by the functional theory. Then,
the text-immanent method in Literary Studies was used to identify the sections
that convey message of the source text and constitute a translation problem.
Translation techniques in these examples indicate that the translators adopted
a reader‑ and communication‑oriented approach to overcome translation problems.
Nevertheless, because the translators’ source text analysis was not
comprehensive enough, there are losses in the transfer of source text message.

Kaynakça

  • Delabastita, Dirk (1999): „Wortspiele. Übers. aus dem Engl.: Paul Kußmaul“, in: Snell-Hornby, Mary / Hönig, Hans G. u.a. (Hg.): Handbuch Translation, 2., verb. Aufl., Tübingen: Stauffenburg, S. 285-288. Eco, Umberto (2009): Quasi dasselbe mit anderen Worten. Über das Übersetzen. Übers. Burkhart Kroeber, München: dtv. Erendor, Esat Nermi (2004): „Önsöz”, in: Hoffmann, E.T.A, Matmazel Scuderi. (Übers.: Esat Nermi Erendor), İstanbul: Say, S. 7-10. Feldges, Brigitte / Stadler, Ulrich (Hg.) (1986): E.T.A. Hoffmann: Epoche - Werk – Wirkung. Mit je einem Beitrag von Ernst Lichtenhahn und Wolfgang Nehring, München: Beck. Freund, Winfried (2003): E.T.A. Hoffmann: Das Fräulein von Scuderi. Lektüreschlüssel für Schüler, Stuttgart: Reclam. Genette, Gérard (2014): Paratexte. Das Buch vom Beiwerk des Buches. Mit einem Vorwort von Harald Weinrich. Aus dem Französischen von Dieter Hornig, 5. Aufl., Frankfurt: Suhrkamp. Gerzymisch-Arbogast, Heidrun (1994): Übersetzungswissenschaftliches Propädeutikum, Tübingen & Basel: Francke Verlag. Greiner, Norbert (2004): Übersetzung und Literaturwissenschaft. Grundlagen der Übersetzungsforschung, Bd. I., Tübingen: Narr. Gürses, Sedat (2006): 1945'ten Günümüze Kadar Alman Edebiyatindan Dilimize Yapılan Çeviriler Ve Çeviribilim Çalısmaları. Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mütercim-Tercümanlık Anabilim Dalı, Almanca Mütercim- Tercümanlık Yüksek Lisans Programı, Y.L. Tezi. İzmir: Danışman: Doç. Dr. Gülperi Sert, http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/11779/ 189622.pdf?sequence=1&isAllowed=y, [letztes Zugriffsdatum: 02.03.2017]. Hermans, Theo (2011): „Hermeneutics“, in: Baker, Mona / Saldanha, Gabriela (Hg.): Routledge Encyclopedia of Translation Studies, 2. Aufl., London / New York: Routledge, S. 130-133. Hoffmann, E.T.A. (1985): Das Fräulein von Scuderi: Erzählung aus dem Zeitalter Ludwig des Vierzehnten, Stuttgart: Reclam. Hoffmann, E.T.A. (2004): Matmazel Scuderi. (Übers.: Esat Nermi Erendor), İstanbul: Say. Hoffmann, E.T.A. (2015): Kum Adam - Seçme Masallar -. Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi. (Übers.: İris Kantemir), 2. Aufl. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Hoffmann, E.T.A. (2016): Matmazel De Scudéri. Hasan Âli Yücel Klasikler Dizisi. (Übers.: Gülperi Zeytinoğlu), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Toplam 1 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Bölüm Makaleler
Yazarlar

Zehra Gülmüş

Yayımlanma Tarihi 30 Haziran 2017
Gönderilme Tarihi 6 Ağustos 2017
Yayımlandığı Sayı Yıl 2017 Cilt: 1 Sayı: 37

Kaynak Göster

APA Gülmüş, Z. (2017). Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein von Scuderi as a Case in Point. Studien Zur Deutschen Sprache Und Literatur, 1(37), 1-29.
AMA Gülmüş Z. Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein von Scuderi as a Case in Point. Studien zur deutschen Sprache und Literatur. Haziran 2017;1(37):1-29.
Chicago Gülmüş, Zehra. “Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein Von Scuderi As a Case in Point”. Studien Zur Deutschen Sprache Und Literatur 1, sy. 37 (Haziran 2017): 1-29.
EndNote Gülmüş Z (01 Haziran 2017) Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein von Scuderi as a Case in Point. Studien zur deutschen Sprache und Literatur 1 37 1–29.
IEEE Z. Gülmüş, “Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein von Scuderi as a Case in Point”, Studien zur deutschen Sprache und Literatur, c. 1, sy. 37, ss. 1–29, 2017.
ISNAD Gülmüş, Zehra. “Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein Von Scuderi As a Case in Point”. Studien zur deutschen Sprache und Literatur 1/37 (Haziran 2017), 1-29.
JAMA Gülmüş Z. Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein von Scuderi as a Case in Point. Studien zur deutschen Sprache und Literatur. 2017;1:1–29.
MLA Gülmüş, Zehra. “Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein Von Scuderi As a Case in Point”. Studien Zur Deutschen Sprache Und Literatur, c. 1, sy. 37, 2017, ss. 1-29.
Vancouver Gülmüş Z. Quality of Literary Translation. Turkish Translations of E.T.A. Hoffmann’s Novella Das Fräulein von Scuderi as a Case in Point. Studien zur deutschen Sprache und Literatur. 2017;1(37):1-29.