Kanuni Sultan Süleyman’ın Son Seferi Üzerine Bir Macar Kroniği: Bánffy György, “Második János ... török császárhoz menetele / II. János’un Türk İmparatoru’nu ziyareti”

Yıl 2020, Sayı: 34, 27 - 44, 26.04.2021

Kutse Altın

Öz

Kanuni Sultan Süleyman'ın son seferi sadece siyasi ve askeri cihetleriyle değil, aynı zamanda kahramanlık anlatılarıyla da hem akademik hem de kamusal alanlarda detaylı bir şekilde tartışılmıştır. Bu makale ise dönemin narratif kaynaklarından biri olan “Második János ... török császárhoz menetele/ II. János’un Türk İmparatoru’nu ziyareti” nin Türkçe çevirisini sunmaktadır. Bu eserin János Zsigmond Szapolyai’nin kabulü sırasında otağ-ı hümayunun içerisine girdiğine inanılan dokuz Macar danışman arasında bulunan Bánffy György tarafından yazıldığı düşünülmektedir. Söz konusu kronik, Szigetvár seferi evvelinde II. Maximilian ve János Zsigmond Szapolyai arasında yaşanan çatışmalar ile bu çatışmaların Macar tarafındaki yansımaları hakkında kıymetli bilgiler sunmaktadır. Ayrıca, Bánffy György, János Zsigmond Szapolyai’nin kabulü için hazırlanan töreni de oldukça detaylı ve Osmanlı ve Macar diplomasisinin dinamiklerini son derece canlı bir biçimde betimleyen bir üslupla inşa etmektedir. György Bánffy metinde sık sık Sultan Süleyman'ın János Zsigmond Szapolyai’e karşı müsâmaha gösteren, hoşgörülü ve neredeyse babacan bir tavırla onu koruması altına aldığı ifade eden davranışlarına vurgu yapmaktadır. Bu nedenle metnin okuyucularının zihninde, György Bánffy'in sözleri ile, “her türlü kötülük pınarının başı olarak gösterilen Türklerin aslında baştan beri yardımcı olmak ve halkın çıkarlarını korumak dışında bir şey yapmadıkları” algısını oluşturmayı da hedeflediği düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlılar, Macarlar, Habsburglar, Szigetvár Seferi, Naratif Kaynaklar

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

A Hungarian Chronicle on the Last Campaign of Sultan Suleiman the Lawgiver.

Öz

The last campaign of Kanuni Sultan Süleyman has been broadly discussed in both the academic and public spheres, not just in terms of its political and military aspects but also by virtue of its heroic narratives. This paper presents the Turkish translation of a narrative source “Második János ... török császárhoz menetele / John the Second…visit to the Turkish Emperor.” This chronicle is assumed to have been written by Bánffy György, who was among the nine Hungarian advisors that were taken into the imperial tent during the reception of János Zsigmond Szapolyai. The chronicle of Bánffy provides valuable information about the conflicts between Maximilian II and János Zsigmond Szapolyai prior to the Szigetvár campaign and the reflections of those conflicts on the Hungarian side. Furthermore, Bánffy György reconstructs the ceremonies of the reception of János Zsigmond in a very elaborated style that vividly reflects the dynamics of Ottoman and Hungarian diplomacy.

Anahtar Kelimeler

Ottomans, Hungarians, Habsburgs, The Siege of Szigetvár, Narrative Sources

Kaynakça

• 5 Numaralı Mühimme Defteri (973/1565‒1566) -Tıpkıbasım-. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 1994.
• Feridun Ahmed Bey. Mecmua-i Münşeatü’s-selatin. 2 Cilt. İstanbul: 1848-1858, https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/588 , (erişim 23 Mayıs 2019).
• Procházka-Eisl, Gisela ve Claudia Römer. Osmanische Beamtenschreiben und Privatbriefe der Zeit Süleymāns des Prächtigen aus dem Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 2007.
• Schaendlinger, Anton C. ve Claudia Römer. Die Schreiben Süleymâns des Prächtigen an Karl V., Ferdinand I. und Maximilian II. aus dem Haus, Hof- und Staatsarchiv zu Wien. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1983.
• Schaendlinger, Anton C. ve Claudia Römer. Die Schreiben Süleymans des Prächtigen an Vasallen, Militärbeamte, Beamte und Richter aus dem Haus-, Hof- und Staatsarchiv zu Wien. Wien: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1986.
• Başpınar, Fatih. “Kanuni Sultan Süleyman’ın Son Seferine Dair Bir Mesnevi: Merâhî’nin “Fethnâme-i Sefer-i Sigetvar” Adlı Eser.”, Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi II/4 (2013): 18-74.
• Bessenyei József (ed.). Zay Ferenc: János király árultatása. Kis Péter: Magyarázat.[Bánffy György]: Második János ... török császárhoz menetele. Budapest: Balassi Kiadó, 1993.
• Ferenc Forgách. Emlékirat Magyarország állapotáról Ferdinánd, János, Miksa királysága és II. János erdélyi fejedelemsége alatt. çev., Borzsák István, Budapest: Szépirodalmi Könyvkiadó, 1982.
• Feridun Ahmed Bey. Sultan Süleyman’ın Son Seferi. Nüzhet-i Esrârü’l-Ahyâr Der-Ahbâr-ı Sefer-i Sigetvar. haz. H. Ahmet Arslantürk ve Günhan Börekçi, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2012.
• Naç, Kübra. “Âgehî’ni̇n Feti̇h-nâme-i̇ Kal’a-i̇ Si̇getvar’ı (İnceleme-Tenkitli Metin).” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fatih Üniversitesi, 2013.
• Selânikî Mustafa Efendi. Tarih-i Selânikî. haz. Mehmet İpşirli, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1989.
• Ertuğ, Zeynep Tarım. “Minyatürlü Yazmaların Tarihî Kaynak Olma Nitelikleri ve Nüzhetü’l-Esrâr.” Tarih Boyunca Türk Tarihinin Kaynakları Semineri 6-7 Haziran 1996 Bildiriler içinde 31-46. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1997.
• Fodor Pál ve Varga Szabolcs. “Zrínyi Miklós és Szulejmán halála.” Történelmi Szemle, MTA Bölcsészettudományi Kutatóközpont – Történettudományi Intézet, Vol: 2 içinde 181–201, Budapest: 2016.
• Fodor, Pál, The Unbearable Weight of Empire: The Ottomans in Central Europe - a Failed Attempt at Universal Monarchy (1390 - 1566). Budapest: Research Centre for the Humanities, Hungarian Academy of Sciences, 2015.
• Fodor, Pál (ed.). The Battle for Central Europe. The Siege of Szigetvár and the Death of Süleyman the Magnificent and Nicholas Zrínyi (1566). Leiden-Boston: Brill; Budapest: Hungarian Academy of Sciences Research Centre for the Humanities, 2019.
• Gökbilgin, Tayyip. “Kanuni Süleyman’ın 1566 Szigetvar Seferi Sebepleri ve Hazırlıkları.” Tarih Dergisi 21 (1966): 1-14.
• ______________. “Nagy Szoliman 1566. evi Szigetvar elleni hadjaratanak elözmenyei”, Szigetvari emlekkönyv. Szigetvár 1566. évi ostromának évfordulójára içinde s. 53-59. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1966.
• ______________. Kanuni Sultan Süleyman, İstanbul: Trakya Üniversitesi 2016.
• Kenyeres, Ágnes: Magyar életrajzi lexikon, http://mek.oszk.hu/00300/00355/html/index.html , (erişim 27 Şubat 2019).
• Kolçak Özgür. “Sınır Diplomasisinden Saltanat Elçiliğine: Bir 16. Yüzyil Diplomasi Hikâyesi Yahut Marcus Scherer/Hidayet’in Esrarli Sergüzeşti.” Tarih Araştırmaları Dergisi 39 (2020): 139-214.
• Majláth, Béla: A Majláth-család nemzedékrendje (négy rajzzal), https://www.arcanum.hu/hu/online-kiadvanyok/Turul-turul-1883-1950-1/1888-435B/1888-1-435C/1a-majlath-csalad-nemzedekrendje-negy-rajzzal-4364/ , (erişim 27 Şubat 2019).
• Nagy Iván, and Friebeisz István, Magyarország családai Czimerekkel és nemzékrendi táblákkal. 1988, https://www.arcanum.hu/hu/online-kiadvanyok/Nagyivan-nagy-ivan-magyarorszag-csaladai-1/otodik-kotet-356E/hagymassy-csalad-szent-girothi-es-beregszoi-35D5/ , (erişim 27 Şubat 2019).
• Norbert, Pap (ed.). Szülejmán Szultán emlékezete Szigetváron/Kanuni Sultan Süleyman'ın Sigetvar'daki hatırası. Pécs: Mediterrán és Balkán Fórum,VIII. évfolyam, 2014.
• Parladır, Şebnem. “Sigetvar Seferi Tarihi ve Nakkaş Osman.” Sanat Tarihi Dergisi XVI/1 (2007): 67-108.
• Petri, Mór. Szilágy vármegye monographiája: Szilágy vármegye törvényhatosági bizottságának megbizásából. 1901, http://mek.oszk.hu/04700/04750/html/143.html , (erişim 27 Şubat 2019).
• Tracy, James. “The Road to Szigetvár: Ferdinand I's Defense of His Hungarian Border, 1548–1566.” Austrian History Yearbook 44 (2013): 17-36.
• Varga, Szabolcs. Europe's Leonidas: Miklós Zrínyi, Defender of Szigetvar (1508 - 1566). çev. David Robert Evans. Budapest: Magyar Tudományos Akadémia Bölcsészettudományi Kutatóközpont, 2016.
• Yurdaydın, Hüseyin Gazi. “Sigetvarnâmeler.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi II-III (1952): 124-136.
• Wertheimer, Eduard. “Zur Geschichte des Türkenkrieges Maximilians II. 1565 und 1566.” Archiv für österreichische Geschichte 53 (1875): 43-101.