Asya’da Eski Türklerin Ortaçağdaki Sosyo-Ekonomik Yapıları ve Yaşamlar

Yıl 2017, Sayı: 62, 1 - 43, 31.12.2017

Nihat Falay

Öz

Ekonomilerin kendi iç yapılarınca artığa elkoyma süreci ile ilkel birikim kavramı, ana akım iktisat yaklaşımının dışındaki yaklaşımların üzerinde ençok durdukları konudur. Türk kabile toplumlarında eşitlikçi, dayanışmacı bir yaşam tarzı vardır. Bu örgütlenmeye dayalı toplum biçimi önemli ölçüde fetih-yağma ekonomisine bağlıdır. Asya toplumlarında yöneticilerin iç talan (yağma ve vergi) yani maliye, dış talan yani savaş ve ganimet elde etme ve kamu işleri gibi üç temel işlevi vardır. Bu toplumlarda kutsallık (kut), savaşçılık (küç) ve iktisadî üretkenlik (ülüg) süreçleri vardır. Hun, Avar, Göktürk, Uygur, Moğol vb. topluluklarda stepokrasiler hep bu dönüşüm ve çevrimlere uygun olarak doğmuş, gelişmiş ve sona ermişlerdir. Dolayısıyla, Göktürkler’den sonra yeni bir oluşum, gelişim ve genişleme evresi sürecinde Uygurlar’ın Ötüken’e yerleşmeleri ile karşılaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkler, Asya, Orta Çağ, Sosyo-ekonomik yapı

Socio-Economic Structures and Life in Older Turks in the Medıeval Asia

Öz

The concept of the primitive one with the process of disposing of the economy by their own internal structures is the issue that they are most concerned with about approaches other than the mainstream economic approach. Turkish tribal societies have a lifestyle of equality, solidarity. This form of organized society depends on the economics of conquest and loot. In Asian society, rulers have three basic functions: internal plundering (spoilage and tax), external plundering, the acquisition of war and loot, and public works. In these societies there are processes of sacredness (kut), warrior (küç) and economic productive (ülüg). Hun, Avar, Göktürk, Uygur, Mongol and so on. In all of these, stepocracies have always been born, developed, and end up in accordance with these transformations and cycles. Therefore, a new formation after the Göktürks was encountered with the Uighurs settlement in Ötüken in the process of development and expansion.

Anahtar Kelimeler

Turks, Asia, Middle Age, Socio-economic structur

Kaynakça

• Afet (İnan) (1932): “Orta Kurun tarihine umumi bir bakış”. Birinci Türk Tarih Kongresi. (Ankara). Maarif Vekaleti
• Armutak, Altan (2015): “Özgürlükten tutsaklığa hayvan”. Aktüel Arkeoloji. Sayı 44. Mart-Nisan.
• Aslan, Mahmut (1986): “Kutadgu-Bilig’deki ahlâk ve siyaset felsefesi.” İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyoloji Konferansları. 21.kitap.
• Atan, Turhan (1990): Türk Gümrük Tarihi. 1.cilt: Başlangıcından Osmanlı Devletine Kadar. Ankara. Türk Tarih Kurumu.
• Barthold, V.V. (1981): Moğol İstilasına Kadar Türkistan. (Haz: H.D. Yıldız). İstanbul.Kervan Yayınları.
• Baskıcı, M.Murat (1998): “Evcilleştirme tarihine kısa bir bakış”. Ankara Üniversitesi. S.B.F. Dergisi. c.53. Ocak-Aralık.No.1-4.
• Bertram, Gülçin İlgezdi (2015) : “Anadolu’da hayvan evcilleştirme”. Aktüel Arkeoloji. Sayı 44. Mart-Nisan.
• Berktay, Halil (1983): Kabileden Feodalizme. İstanbul. Kaynak Yayınları.
• Berktay, Halil (1987): “ İktisat tarihi: Osmanlı devletinin yükselişine kadar Türklerin iktisadi ve toplumsal tarihi”.Türkiye Tarihi I; Osmanlı Devletine Kadar Türkler. (Y.yönetmeni :S.Akşin). İstanbul. Cem Yayınevi.
• Braidwood, Robert J. (2008): Tarih Öncesi İnsanları (Çev: B. Altınok). İstanbul.Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Claessen,H.J. ve P.S. Skalnic (1993): Erken Devlet : Kuramlar- veriler- yorumlar. (Ed: Claessen ve Skalnic). (Çev: A.Şenel). Ankara. İmge Kitabevi.
• Çıvgın, İzzet (2017): “Karmaşıklık yönünde ilk adımlar”. Aktüel Arkeoloji. Sayı 58. Temmuz-Ağustos.
• Denis, Henri (1973): Ekonomik Doktrinler Tarihi-I. (Çev: A.Tokatlı). İstanbul. Sosyal Yayınları.
• Divitçioğlu, Sencer (1967): Asya Üretim Tarzı ve Osmanlı Toplumu. İstanbul. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi.
• Divitçioğlu, Sencer (1987): Kök Türkler (kut,küç ve ülüg). İstanbul. Ada Yayınları.
• Divitçioğlu, Sencer (2000): Oğuz’dan Selçuklu’ya : boy, konat ve devlet. İstanbul.Yapı Kredi Yayınları.
• Divitçioğlu, Sencer (2001): Ortaçağ Türk Toplumları Hakkında. İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
• Durant, Will (1942): The History of Civilization: I. Our Oriental Heritage .Newyork. Simon and Schuster.
• Ergin, Muharrem (1994): Dede Korkut Kitabı I. Ankara. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Ergin, Muharrem (2012): Orhun Abileri. İstanbul. Boğaziçi Yayınları.
• Evliyaoğlu, Gökhan (1972): Türk İktisat Tarihi (bilimsel milliyetçiliğe giriş: ikinci kitap-iktisadi milliyetçilik). İstanbul. Hareket Yayınları.
• Falay, Nihat (1978): İbni Haldun’un İktisadi Görüşleri. İstanbul. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Enstitüsü.
• Falay, Nihat (1989): Maliye Tarihi (Ders Notları). İstanbul. Filiz Kitabevi.
• Finley, M.I. (2006): Antik Çağ Ekonomisi (Çev: H.P. Erdemir). İstanbul. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Glassman, Jim (2014): “İlkel birikim, mülksüzleştirme yoluyla birikim, ekonomi-dışı araçlar vasıtasıyla birikim”. İlkel Birikim: Sermayenin Kaldıracı (Ed: Ö. Göztepe). Ankara. NotaBene Yayınları.
• Gökyay, Orhan Şaik (Haz.): Dede Korkut Hikayeleri. İstanbul. Kabalcı Yayıncılık.
• Göztepe, Özay (2014): “Sermayenin kaldıracı: ilkel birikim”. İlkel Birikim: Sermayenin Kaldıracı (Ed: Ö. Göztepe). Ankara. NotaBene Yayınları.
• Güleç, Erksin Savaş (2016) : “İnsanlığın en uzun göçü”. Aktüel Arkeoloji. Kasım-Aralık. No. 54.
• Hacib, Yusuf Has (1994): Kutadgu Bilig (Çev: R.R. Arat). Ankara. Türk Tarih Kurumu. Hassan, Ümit (1986): Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler. Ankara. V Yayınları.
• Hassan, Ümit (1987): “Siyasal tarih: Açıklamalı bir kronoloji”. Türkiye Tarihi I: Osmanlı Devletine Kadar Türkler. (Y. Yön.: S. Akşin). İstanbul. Cem Yayınevi.
• Heiser, Jr. C.B. (1973): Seed to Civilization. The History of Man’s Food. San Fransisco. W.H. Freeman. Hicks, J. (1979): Causality in Economics. Oxford. Basil Blackwell. Hyde, Lewis (2008): Armağan (sanatsal yaratıcılık dünyayı nasıl değiştirir?). İstanbul. Metis Yayınları.
• Isaac, E. (1970): Geography and Domestication . New Jersey.Prentice Hall. İnalcık, Halil (2011): Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı- devlet, kanun, diplomasi.İstanbul. Timaş Yayınları.
• İplikçioğlu, Bülent (1997): Eskibatı Tarihi I. Ankara. Türk Tarih Kurumu. Kafesoğlu, İbrahim (1993): Kutad-Gu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri . İstanbul. Kültür Bakanlığı.
• Krader, Lawrence (1993): “Devletin Asya göçebeleri arasındaki kökeni”.Erken Devlet : Kuramlar- veriler- yorumlar. (Ed: Claessen ve Skalnic). (Çev: A.Şenel). Ankara. İmge Kitabevi.
• Kurat, Akdes Nimet (1940): Topkapı Sarayı Müzesi Arşivindeki Altın Ordu, Kırım ve Türkistan Hanlarına Ait Yarlık ve Bitikler. İstanbul. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi.
• Luxemburg, Rosa (2004): Sermaye Birikimi. (Çev:T.Ertan). İstanbul. Belge Yayınları.
• Maiseles, Charles Keith (1999): Uygarlığın Doğuşu. (Çev:A.Genel). Ankara. İmge Yayınevi.
• Marx, Karl (2000): Kapital I. (Çev: A.Bilgi). Ankara. Sol Yayınları.
• Meeker, Michael (1992) : “The Dede Korkut ethic”. International Journal of Middle East. .24.
• Morawitz, Charles (1978): Türkiye Maliyesi. Ankara. Maliye Tetkik Kurulu. Nizam’ül-Mülk (1990): Siyâset-nâme. (Haz: M.A. Köymen). İstanbul. Kültür Bakanlığı.
• Oakshott.M. (1983): On History. Oxford. Basil Blackwell.
• Ortaylı, İlber (2015): Türklerin Tarihi. İstanbul. Timaş Yayınları
• Özdoğan, Mehmet (2016) : “Arkeolojik veriler açısından bir değerlendirme” Aktüel Arkeoloji. Kasım-Aralık. No.54.
• Reay, Marie (1959): The Kuma. Carlton. Melbourne University Press.
• Sahlins, Marshall (2010): Taş Devri Ekonomisi. (Çev: T. Doğan ve Ş.Özgün). İstanbul. bgst Yayınları. Sander, Oral (1973): “Tarihte yöntem”. A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. c.28, Mayıs-Haziran. No. 1-2.
• Sertkaya, Osman F. ve Rysbek Alimov (2006): Eski Türklerde Para-Göktürklerde, Uygurlarda ve Türgişlerde. Ankara. Ötüken Neşriyat.
• Sezer, Baykan (1979): Asya Tarihinde Su Boyu Ovaları ve Bozkır Uygarlıkları. İstanbul İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
• Taşağıl, Ahmet (2017): Kök Tengri’nin Çocukları (Avrasya bozkırlarında islam öncesi Türk tarihi).İstanbul Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Türkcan, Ergun (1981): Teknolojinin Ekonomi Politiği. Ankara. Ankara İ.T.İ.A. yayını.