MALİ YOLSUZLUĞUN YANSIMALARI: TÜRKİYE İÇİN EŞBÜTÜNLEŞME ANALİZİ

Yıl 2009, Sayı: 52, 141 - 176, 13.10.2010

Burcu Oral Ferhan Sayın

Öz

Bu çalışmada, yolsuzluk, vergi sistemi gibi çok geniş ve önemli konuların
birbirleriyle ilişkileri ile sınırlı kalınarak, bu ilişkiler teorik ve ampirik temelde
irdelendikten sonra, çalışmanın temel amaçlarından hareketle araştırma yöntemi
kısaca anlatılarak, Türkiye’de yolsuzluk ve vergi sistemi ilişkisini kapsayan bir
model denemesi yapılmakta, analitik bulgular tartışılmaktadır. Türkiye’de 1985-
2007 dönemine ait veriler kullanılarak yolsuzluk, vergi yükü, genel bütçe vergi
gelirleri, dolaysız ve dolaylı vergilerin GSYİH’deki payı ve denetim oranı
değişkenleri arasında kısa ve uzun dönemli bir ilişkinin var olduğu tespit
edilmiştir. Çalışmada değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi de test edilmiş,
bulunan ampirik sonuçlar, Genel Bütçe Vergi Gelirleri- Yolsuzluk hariç tüm
değişkenler arasında en az bir yönde nedensellik ilişkisi olduğunu ortaya
koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Yolsuzluk, Vergi Sistemi, Eşbütünleşme Analizi

Kaynakça

• ABBINK, Klaus, “Fair Salaries and the Moral Costs of Corruption”, Bonn Econ Discussion Papers, DP 1/ 2000, March 2000.
• AĞBAL, Naci, “Büyüyen Kayıt dışı Sektör”, Yaklaşım, Sayı: 113, Mayıs 2002.
• AKBULAK, Yavuz- TAHTAKILIÇ, A.Koray, “Kayıt dışı Ekonomi Üzerine Düşünceler”, Banka-Maliye ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, Mart 2003.
• AKDEDE, Sacit Hadi, “Corruption and Tax Evasion”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, 2006.
• ALLINGHAM, Michael G.- SANDMO, Agnar, “Income Tax Evasion:A Theoretical Analysis”, Journal of Public Economics, No: 1, 1972.
• ALM, James, “Tax Policy Analysis: the Introduction of a Russian Tax Amnesty”, Internatinal Studies Program, Working Paper 98-6, Georgia State University Andrew School of Policy Studies, 1998, SSRN: http://ssrn.com/abstract=471321, Erişim Tarihi: 23.08.2008.
• ARIKAN, Zeynep- YURTSEVER, Hatice, “Türkiye’de Mali Affın Nedenleri, Etkileri ve Sonuçları–1”,Yaklaşım, Sayı 136, Nisan 2004.
• ASLAN, Abdullah, ”Türk Vergi Sistemi Ciddi Bir Şekilde Masaya Yatırılmalı”, ww.activefinans.com/activeline/sayı 16, 2001, Erişim Tarihi: 23. 08. 2008.
• AYDEMİR, Şinasi, Türkiye’de Kayıt dışı Ekonomi, Maliye Hesap Uzmanları Derneği, İstanbul, 1995.
• AYDIN, M. Bülent, ”Kayıt dışı Ekonomi-Vergi Denetimi-İdari Yapı-2”, Maliye ve Sigorta Yorumları, Sayı: 458, 15 Şubat 2006.
• BAĞDİGEN, Muhlis- BEŞKAYA, Ahmet, “The Impact of Corruption on Government Revenues: The Turkish Case”, Yapı Kredi Economic Review, Vol: 16, Number: 2, December 2005.
• BAĞDİGEN, Muhlis- TUNCER, Mehmet, “Yolsuzluğun Kamu Gelirleri Üzerine Etkisi, Belediye Gelirleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Vergi Dünyası, Sayı: 272, Nisan 2004.
• BIRD, Richard M.- VAZQUEZ, Jorge Martinez- TORGLER, Benno, “Tax Efford: The Impact of Corruption, Voice and Accountability”, Center for Research in Economics, Management and the Arts, CREMA WP No: 2007- 13, 2007.
• BİLEN, Mahmut- ES, Muharrem, “Gelir Dağılımı Sorunu ve Çözümünde Yeni Arayışlar”, Yönetim ve Siyasette Etik Sempozyumu, Adapazarı, 1998.
• BLACKBURN, Keith- PUCCIO, Gonzalo F., “Finansal Liberalization, Bureaucratic Corruption and Economic”, The University of Manchester, CGBCR, Discussion Paper Series No: 054, Semtember 2005.
• CHARAP, Joshua- HARM, Christian, “Institutionalized Corruption and the Kleptocratic State”, IMF Working Paper No: 99/91, 1999.
• ÇELEBİ, Kemal, “Mükellef-Maliye İlişkilerini Etkileyen Faktörler”, CBÜ, İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Sayı: 3, Yıl: 1997.
• ÇELEN, Mustafa, Yolsuzluk Ekonomisi: Kamusal Bir Kötülük Olarak Yolsuzluğun Ekonomik Analizi, İSMMMO Yayın No: 77, Tor Ofset, ISBN 978- 975-555- 104-3, İstanbul, 2007.
• ÇELİKKAYA, Ali, “Mükelleflerin Vergiye Gönüllü Uyumunu Etkileyen Faktörler”, Temmuz 2002, Sayı: 5, http://www.e-akademi.org/makaleler/acelikkaya-1.htm, Erişim Tarihi: 13. 07. 2008.
• DEL MONTE, Alfredo- PAPAGNI, Erasmo, “Public Expenditure, Corruption and Economic Growth: The Case of Italy”, Euopean Journal of Political Economy, 17, 2001.
• DERDİYOK, Türkmen, “Vergi Kaçakçılığını Etkileyen Faktörler”, Maliye Yazıları, Sayı: 38, Ocak-Mart 1993.
• DONG, Bin- DULLECK, Uwe- TORGLER, Benno, “Conditional Corruption”, Center for Research in Economics, Management and the Arts, CREMA WP No: 2008- 29, 2008.
• DREHER, Axel- SCHEIRDER, Friedrich, “Corruption and the Shadow Economy: An Empricial Analysis”, Department of Economics, Johannes Kepler University of Linz, WP No: 0603, July 2006.
• EDLING, Herbert, Preventing Corruption in Public Finance Management, A Pratical Guide, http://siteresources.worldbank.org/EXTFINANCIALMGMT/Resources/313217- 1196229169083/4441154-1196275288288/4444688- 1196378010797/PreventingCorruptioninPublicFinanceManagement.pdf, Eschborn 2005, Reprinted 2007.
• EMEK, Uğur, “Kamu Yönetişiminde Yeniden Yapılanmanın Etik Temelleri”, http://www.sbe.yildiz.edu.tr/etiktemeller.pdf, 2005, Erişim Tarihi: 22. 08. 2008.
• ENDERS, Walt, Applied Econometric Time Series, John Wiley&Sons, 1995.
• ERİM, Muharrem, “Mali Affın Suç Psikolojisi Açısından Doğurduğu Sonuçlar ve Vergi Hasılatına Etkisi”, Vergici ve Muhasebeci ile Diyalog, Sayı 186, Ekim 2003.
• ERLING, Eide, “Tax Evasion with Rank Dependent Expected Utility”, Paper Submitted for Presentation to the 19th Annual Conference of the European Association of Law and Economics, Athens, September 19-21, 2002, http://eale2002.phs.uoa.gr/papers/Eide.doc, Erişim Tarihi: 22.08.2008.
• FJELDSTAD, Odd-Helge- TUNGODDEN, Bertil, “Fiscal corruption: A vice or a virtue?”, Chr. Michelsen Institute Development Studies and Human Rights, CMI WP 2001: 13, 2001.
• FLATTERS, Frank- MACLEOD, W. Bentley, “Administrative Corruption and Taxation”, International Tax and Public Finance, No: 2, Nov. 1995.
• FRIEDMAN, Eric- JHONSON, Simon- KAUFMANN, Daniel- LOBATON, Pablo, “Dodging the Grabbing Hand: The Determinants of Unofficial Activity in 69 Countries”, Journal of Public Economics, 2000.
• GİRAY, Filiz, “Yolsuzluk ve Yolsuzluğun Vergi Yapısı Üzerine Etkileri”, İ.Ü. SBF Dergisi, No: 32, Mart 2005.
• GÖKBUNAR, Ali Rıza, “Türk Vergi Sisteminde Reform Gereği”, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF Maliye Bölümü Yayını (Prof. Dr. Nezihe Sönmez’e Armağan), İzmir, 1997.
• GÖKBUNAR, Ali Rıza, “Türk Vergi Sisteminin Yapısal Sorunları ve Çözüm Önerileri”, CBÜ, İİBF Yönetim ve Ekonomi, Sayı: 2, Yıl: 1996.
• GÖKBUNAR, Ramazan- KÖMÜRCÜLER, Emin- YALÇIN, A. Zafer, “Mali Sosyolojide İbn-i Haldun’un Yeri”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 55, 2007, http://www.icisleri.gov.tr/_icisleri/TurkIdareDergisi/UpLoadedFiles/207- 221.ramazan%20g%C3%B6kbunar.doc, Erişim Tarihi: 21. 09. 2008.
• GRUHA, Dhaneshwar, “Tax Revenue in Sub- Sahrahan Africa: Effects of Economic Policies and Corruption”, IMF WP, WP/98/135, 1998.
• GUJARATI, Damodar N., Temel Ekonometri, Literatür Yayınları, İstanbul, 1999.
• GUPTA, Sanjeev- DAVOODI, Hamid- ALONSO-TERME, Rosa, “Does Corruption Affect Income Inequality and Poverty?”, IMF Working Paper WP/98/76, May 1998.
• GÜMÜŞAY, Serdar, “Kayıt dışı Ekonomi Kavramı, Nedenleri ve Önlenmesi Amacıyla Alınabilecek Tedbirler”, E- Yaklaşım, Sayı: 129, Eylül 2003.
• GÜNER, Ayşe, “Vergi Afları: Vergiye Uyum İlişkisi Üzerine”, Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi, Yayın No: 10, (Prof. Dr. Salih Şanver’e Armağan), İstanbul, 1998.
• HINDRIKS, Jean- KEEN, Michael- MUTHOO, Abhinay, “Corruption, Extortion and Evasion”, Journal of Public Economics, Volume 74, Issue 3, December 1999.
• HUANG, Haizhou- WEI, Shang- Jin, “Monetary Policies for Developing Countries: The Role of Corruption”, IMF WP No: 03/183, 2003.
• HUD, Beyanname Düzenleme Kılavuzu, Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayını Acar Matbaacılık, İstanbul, 2005.
• HUNTER, Jeff- SHAH, Anwar, “Anti- Corruption Policies and Programs: A Frame Work for Evaluation”, The World Bank, Policy Research WP No: 2501, December 2000.
• IMAM, Patrick A.- JACOBS, Davina F., “Effect of Corruption on Tax Revenues in the Middle East”, IMF WP No: WP/07/270, November 2007.
• İPEK, Selçuk, ”Türkiye’de Gelir Vergisinin Mali, Ekonomik ve Sosyal Fonksiyonları Açısından Analizi (1980 Sonrası Dönem)-II”, Vergici ve Muhasebeciyle Diyalog, Sayı:206, Haziran 2005.
• JOHNSON, Simon- KAUFMAN, Daniel- LOBATON, Pablo, “Regulatory Discretion and Unofficial Economy”, American Economic Review, Papers and Proceedings LXXXVIII, May 1998, s. 387.
• JOHNSON, Simon- KAUFMANN, Daniel- ZOİDO-LOBATON, Pablo, “Corruption, Public Finances, and the Unofficial Economy”, World Bank, Policy Research Working Paper, No. 2169, 1999.
• KADILAR, Cem, Uygulamalı Çok Değişkenli Zaman Serileri Analizi, Büro Basımevi, Ankara, 2000.
• KARAKAYA, Ali, “Yolsuzlukların Toplumsal Boyutları ve Çözüm Önerileri”, Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi, İç İşleri Bakanlığı Mahalli İdareler Kontrolörleri Derneği Yayını, Cilt: 6, Sayı: 1, Ocak 2001.
• KILDİŞ, Yusuf, "Kayıt dışı Ekonominin Ulusal-Uluslararası Boyutu ve Çözüm Önerileri", DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, 2000, http://www.sbe.deu.edu.tr/Yayinlar/dergi/dergi05/kıldis.htm, Erişim Tarihi: 23. 07. 2008.
• KIZILGÖL, Özlem, “Türkiye’de İhracata ve Turizme Dayalı Büyüme Hipotezinin Analizi: Eşbütünleşme ve Nedensellik İlişkisi”, Türk Dünyası Celalabad İktisat ve Girişimcilik Üniversitesi Akademik Bakış Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi Akademik Bakış, Sayı: 10, 2006.
• MUTER, Naci B.- SAKINÇ, Süreyya- ÇELEBİ, A. Kemal, Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları Araştırması, Manisa İli Vergi Mükellefleri Üzerine Bir Anket Çalışması, Celal Bayar Üniversitesi, İİBF, Maliye Bölümü, Manisa, 1993.
• ÖNDER, İzzettin, “Vergiye Psikolojik Direniş”, Görüş, TÜSİAD Yayın Organı, s: 3, Mayıs 1993.
• ÖZFİDAN, Hasan Yaşar, “Ülkemizde Vergi Adaleti Nasıl Sağlanır?” www.malihaber.com, 28.05.2005, Erişim Tarihi: 22. 08. 2008.
• PASHEV, Konstantin V., “Understanding Tax Corruption in Transition Economies: Evidence From Bulgaria”, Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No: 974, Posted 07, 2006.
• PUROHIT, Mahesh C., “Corruption in Tax Administration”, Performance Accountability And Combating Corruption, Public Sector Governance and Accountability Series, Edited by Anwar Shah, The World Bank, ISBN- 13: 978- 0-8213-6941-8, 2007.
• RIJKEGHEM, Caroline V.- WEDER, Beatrice, “Corruption and the Rate of Temptation: Do Low Wages in the Civil Service Cause Corruption?”, IMF Working Paper, 97/73, 1997.
• SANDMO, Agnar, “A Theory Of Tax Evasion: A Retrospective View”, Discussion Paper 31/4, Norwegian School of Economics and Business Administration, December 2004.
• SANYAL, Amal- GANG, Ira N.- GOSWAMI, Omkar, “Corruption, Tax Evasion and The Laffer Curve”, Revised May 1998, ftp://snde.rutgers.edu/Rutgers/wp/1996- 04.pdf , Erişim Tarihi: 23.02.2007.
• SARILI, M. Ali, ”Türkiye’de Kayıt dışı Ekonominin Boyutları, Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Tedbirler”, Sayı:41, Bankacılar Dergisi, 2002.
• SCHNEIDER, Friedrich- ENSTE, Dominik, “Shadow Economies Around The World: Size, Causes and Consequences”, IMF Working Paper, No: 26, February 2000.
• SHLEIFER, Andrei- VISHNY, Robert W., “Corruption”, NBER WP No: 4372, May 1993.
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı , Kayıt dışı İstihdam ve Yabancı Kaçak İşçi İstihdamı, Genel Yayın No:116, Ankara, Ağustos 2004.
• TANZI, Vito- DAVOODI, Hamid R., “Corruption, Growth and Public Finance”, IMF WP No: 00/182, 2000.
• TANZI, Vito- DAVOODI, Hamid R., “Public Investment and Growth”, IMF WP No: 97/139, October 1997.
• TANZI, Vito- DAVOODI, Hamid R., “Roads to Nowhere: How Corruption in Public Investment Hurts Growth”, IMF, Economic Issues 12, ISBN 1-55775-710-0, March 1998.
• TANZI, Vito, “Devletin Rolü ve Kamu Sektörünün Kalitesi”, Çev. Özgür Saraç, Türk İdare Dergisi, Sayı: 434, 2000, http://www.canaktan. org/yonetim/toplam_kalite/ kamuda-toplam-kalite/tanzi-sarac-devletinrolu.htm, Erişim Tarihi: 23.07. 2007.
• TANZI, Vito, “Corruption Around the World: Causes, Consequences, Scope and Cures”. IMF Working Paper No: 98/63, 1998.
• TANZI, Vito, “Governance, Corruption and Public Finance: An Overwiew”, ISBN: 971-561-248-2, http://www.adb.org/Documents/Conference/Governance_Corruption_PFM/01go vern.pdf, 1999, Erişim Tarihi: 08.08.2008.
• TORGLER, Benno, “Tax Morale in Latin Amerika”, Paper presented on the Third International Conference “Responsive Regulation: International Perspectives on Taxation”, 2003, http://ctsi.anu.edu.au/publications/taxpres/Torgler.pdf, Erişim Tarihi: 21.01.2009.
• TUAY, Elif- GÜVENÇ, İnci, Türkiye’de Mükelleflerin Vergiye Bakışı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Yayın No: 51, Kasım 2007.
• TUNÇER, Mehmet, “Hükümet- Birey İlişkilerinin Vergi Uyumuna Etkisi ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 57, Sayı: 3, 2002.
• TÜRKOĞLU, Güllü, “Kayıt dışı Ekonominin Nedenleri ve Öneriler”, Vergi Denetmenleri Derneği, Sayı: 29, Haziran- Temmuz 1997.
• VASIN, Alexander- PANOVA, Elen, “Tax Collection and Corruption in Fiscal Bodies”, Economic Education and Research Consortium Working Paper Series, WP No: 99/10, 2000.
• WEI, Shang- Jin, “Does Corruption Relieve Foreign Investors of the Burden of Taxes and Capital Controls?”, The World Bank Research Working Paper Series, No: 2209, 1999.
• WEI, Shang- Jin, “How Taxing is Corruption on International Investors?”, NBER WP No: 6030, May 1997.
• YILDIRIM, Erhan- Refia, “1980 Sonrası Uygulanan Maliye Politikaları ve Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri”, XVI. Türkiye Maliye Sempozyumu, Antalya, 2001.
• YILMAZ, Gülay, Kayıt dışı Ekonomi ve Çözüm Yoları, İSMMMO Yayını, İstanbul, 2006.
• YILMAZ, Özlem GÖKTAŞ, “Türkiye Ekonomisinde Büyüme İle İşsizlik Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, Sayı: 2, 2005.
• TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923- 2006, ISSN 1300- 0535, Türkiye İstatistik Kurumu, Aralık 2007.