KAPİTALİST SİSTEMLERDE DEVLETİN İŞLEVLERİ VE VERGİLEME GÜCÜNÜN SINIRLARI: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2005, Sayı: 48, 107 - 136, 10.10.2011

Yakup Karabacak

Öz

Kapitalist ekonomik sistemlerde devletin birikim ve meşrulaştırma
işlevleri vergileme gücünü sınırlamaktadır. Bu, devletin özel sermaye birikiminin
sağlanması ve sürdürülmesi için görevler üstenmesi anlamına gelmektedir.
Bununla beraber devletin toplumsal uyumu sağlayacak görevler de üstlenmesi
gerekmektedir. Toplumdaki diğer sınfların zararına olarak, açıktan ve zora dayalı
yöntemlerle sermaye sınıfını destekleyen devlet, meşruiyetini kaybedecektir.
Tersine, sermaye birikimine yardım etmeyen devlet ise, gelir kaynaklarının
tükenmesi ile yüz yüze gelecektir. Dolayısıyla birbirleriyle çelişkili olan devletin
bu işlevleri, hem onun vergileme gücünü sınırlarını hem de vergileme
politikalarının oluşumu ve gelişimini açıklamaktadır. Zira Türkiye‟de de devlet,
aynı çelişkili işlevleri yüklenerek, vergileme politikalarını oluşturmuş ve
uygulamıştır. Ancak Türkiye‟de vergileme politikalarında devletin toplumsal
meşruiyet arayışlarından ziyade özel birikimin güçlendirilmesi yönünde sermaye
kesiminin çıkarları hakim olmuştur.

Kaynakça

• Akard, Patrick J. (1992), “Corporate Mobilization and Political Power: The Transformation of U.S. Economic Policy in the 1970s”, American Sociological Review, Vol:57, Issue:5, ss.597-615.
• Alaybek, Ali (1947), Gelir Vergisi Davamız, İstanbul: Kenan Matbaası. Allen, Michael Patrick ve John Campbell (1994), “State Revenue Extractoin from Different Income Groups: Variation in Tax Progressivity in the United States, 1916 to 1986”, American Sociological Review, Vol:59, Issue:2, (April), ss.169-186.
• Arın, Tülay (1985), “Kapitalist Düzenleme, Birikim Rejimi ve Kriz (I):Gelişmiş Kapitalizm”Kapitalizm”, Onbirinci Tez Kitap Dizisi, Sayı:1, İstanbul: Uluslararası Yayıncılık Ltd. Şti., ss.104-138.
• Avcıoğlu, Doğan (1996), Türkiye’nin Düzeni Dün-Bugün-Yarın, (Birinci ve İkinci Kitap), İstanbul: Tekin Yayın Evi.
• Aydemir, Birol (1996), Türkiye’de Katma Değer Vergisi Uygulamasının Değerlendirilmesi ve Efektif Katma Değer Vergisi Oranlarının Hesaplanması, DPT Uzmanlık Tezi, Ankara: DPT Yayınları, No: 2458.
• Bartlett, Randall (1973), Economic Foundations of Political Power, London: The Free Press, A Division of Macmillan Publishing Co. Inc.
• Block, Fred (1981), “The Fiscal Crisis of Capitalist State”, Annual Review of Sociology, Volume:7, ss. 1-27.
• Boratav, Korkut (1989), Türkiye Ġktisat Tarihi 1908-1985, İkinci Baskı, İstanbul: Gerçek Yayınevi, Yeni Dizi:1.
• Boratav, Korkut (1995), 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve BölüĢüm, İkinci Baskı, İstanbul: Gerçek Yayınevi, Yeni Dizi:7.
• Boratav, Korkut (2000), “İktisat Tarihi:1981-1994”, İçinde: Bülent Tanör, Korkut Boratav ve Sina Akşin (Derleyenler), Türkiye Tarihi, Bugünkü Türkiye: 1980-1995, Cilt Beş, Üçüncü Baskı, İstanbul: Cem Yayınevi, ss. 161-213.
• Bulutoğlu, Kenan (1981), “Siyasal Süreçte Vergi Reformu”, Vergi Reformu Tebliğ ve Yorumları, İstanbul: İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yay.,ss.67-86.
• Campbell, John L. (1993), “The State And Fiscal Sociology”, Annual Review of Sociology, C.19, ss.163-185.
• Campbell, John L. ve Michael Patrick Allen (1994), “The Political Economy of Revenue Extraction in the Modern State: A Time-Series Analysis of U.S. Income Taxes, 1916- 1986”, Social Forces, Volume: 73, Number:3, ss.643-669.
• Caslin, Terry (1993), “Devlet ve Ekonomi”, Çeviren: Mensur Akgün, İçinde: Kemâli Saybaşılı (Derleyen) Liberalizm, Refah Devleti, EleĢtiriler, Birinci Basım, Ankara: Bağlam Yayınları, No:64, ss.290-316.
• Çavdar, Tevfik (1992), Türkiye’de Liberalizm (1860-1990), Ankara: İmge Kitapevi
• DPT, (2004), Ekonomik ve Sosyal Göstergeler (1950-2003), Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Yayınları.
• ESİAD, (1992), Yeni Düzenlemeler Öncesinde Vergi Sistemimize Bir BakıĢ, İzmir: ESİAD Yayınları, No92/G-1.
• GGM., (1998), Bir Reformun Anatomisi Vergi Reformu Nasıl GerçekleĢti?, Ankara: Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Jessop, Bob (1990), State Theory Putting the Capitalist State in its Place, First Published, UK, Cambridge: Polity Press.
• Kafaoğlu, A. Başer (2002), Varlık Vergisi Gerçeği, Birinci Baskı, İstanbul: Kaynak Yayınları, No: 343.
• Kazgan, Gülten (1995), Yeni Ekonomik Düzende Türkiye’nin Yeri, İkinci Baskı, İstanbul: Altın Kitaplar.
• Kepenek, Yakup ve Nuran Yentürk (2003), Türkiye Ekonomisi, 14. Baskı, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Keyder, Çağlar (1995), Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, 4. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları, No:77.
• Kipal, Ulaş ve Özgür Uyanık (2001), Türkiye’de Milli Ġktisat Tarihi (Devletçilik), Kaynak Yayınları No:323, İstanbul.
• Kirmanoğlu, Hülya (1994), “Türkiye‟de Vergi Reformları, Siyasal İktadarlar ve İktisat Politikaları”, Maliye AraĢtırma Merkezi Konferansları, Otuzaltıncı Seri, Cumhuriyet‟in Yetmişbeşinci Yılı Özel Sayısı, İstanbul: İ.Ü. İktisat FakültesiYayınları, No:551, ss.55-82.
• Nadaroğlu, Halil (1992), Kamu Maliyesi Teorisi, 8.Baskı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş., Yayın No:337.
• O‟Connor, James (1973), The Fiscal Crisis Of The State, New York: ST Martin‟s Press.
• Oyan, Oğuz (1989), DıĢa Açılma ve Mali Politikalar Türkiye:1980-1989, İkinci Basım, Ankara: V Yayınları.
• Oyan, Oğuz ve Ali Rıza Aydın (1991), Türkiye’de Maliye ve Fon Politikaları Alternatif YöneliĢler, Birinci Baskı, Ankara: AdımYayıncılak, No19.
• Önder, İzzettin, Tülay Arın, Esin Akbulut ve Eser Karakaş (1989), Türkiye’de Kamu Harcamalarının GeliĢimi, İstanbul: Türkiye Sosyal, Ekonomik ve Siyasal Araştırmalar Vakfı (TÜSES) Yayınları.
• Öngen, Tülin (2003), “Yeni Liberal Dönüşüm Projesi ve Türkiye Deneyimi”, İçinde: A.H. Köse, F. Şenses ve E. Yeldan (Derleyenler), Ġktisat Üzerine Yazılar I Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar, Korkut Boratav‟a Armağan, İstanbul: İletişim Yayınları, ss.93-141.
• Petrol İş, (2000), Petrol ĠĢ Yıllığı 1977-1999, İstanbul: Petrol İş Sendikası Yayınları.
• Poulantzas, Nicos (1981), Portekiz, Ġspanya ve Yunanistan’da GeçiĢ Süreci, İstanbul:BelgeYayınları.
• Przeworski, Adam ve Michael Wallerstein (1988), “Structural Dependence of the State on Capital”, The American Political Science Review, Vol:82, Issue:1, ss.11-29.
• Sayın, Mahmut (2004), Vergi Kılavuzu 2004, Vergi Sorunları Dergisi, Sayı:188, Özel Ek. Mayıs 2004.
• Sönmez, Mustafa (1992), Türkiye’de Gelir EĢitsizliği, Geliştirilmiş İkinci Baskı, Cep Üniversitesi Serisi, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şenatalar, Burhan, İzzettin Önder, Oğuz Oyan ve Veysi Seviğ (1991), Türkiye’de 1980 Sonrası Vergi Politikası, İstanbul: Türkiye Sosyal Ekonomik Siyasal Araştırmalar Vakfı.
• TİB, (1976), Sınıflı Toplum Devlet Ve Vergiler, Birinci Baskı, Ankara: Tüm İktisatçılar Birği Yayınları, No:14.
• TOBB, (1992), TOBB Vergi UzlaĢma Taslağı, İstanbul: TOBB Yayınları, No:252.
• Tokgöz, Erdinç (2003), “Türkiye İktisadi Gelişme Tarihinin Ana Çizgileri (1923-2000)”, Türkiye Ekonomisi Sektörel Analiz, Ankara: İmaj Yayıncılık, ss.3-50
• TÜSİAD, (1991), Liderlerle Toplantılar Siyasi Partilerin Sosyo-Ekonomik Konularda KarĢılaĢtırmalı GörüĢleri, İstanbul: TÜSİAD Yayınları, No: T/91, 6147.
• Varcan, Nezih (1987), Türkiye’de Vergi Politikalarının OluĢumu (Cumhuriyet Dönemi), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, No:208.
• VİY., (1992), Vergi Ġstatistikleri Yıllığı 1982-1991, T.C. Maliye ve Gümrük Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yeldan, Erinç (2001), KüreselleĢme Sürecinde Türkiye Ekonomisi BölüĢüm, Birikim ve Büyüme, İkinci Baskı, İstanbul: İletişim Yayıncılık A.Ş.
• Yıldırım, Erhan ve Refia Yıldırım (2001), “1980 Sonrası Uygulanan Maliye Politikaları ve Türkiye Ekonomisi Üzerindeki Etkileri”, İçinde: 16. Türkiye Maliye Sempozyumu Türkiye’de 1980 Sonrası Mali Politikalar, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi İİBF. Maliye Bölümü Yayınları, ss.7-24.
• Yılmaz, Şiir (2003), “1923‟ten Bu Yana Ekonomi Politikaları: Devletçilikten Devletin Tasfiyasine”, içinde: Şiir Yılmaz ve A Hakan Çermikli (Editörler) Ġktisat Seçme Yazılar, Birinci Baskı, Ankara: Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F.‟ni Geliştirme Vakfı İktisadi İşletmesi Yayımı, ss.5-20.