DİLSEL KOD VE GÖSTERGE ARAYÜZÜNDE ‘ZENGİN’ VE ‘FAKİR’ İNŞASI: BİR YERLİ TELEVİZYON DİZİSİNİN ELEŞTİREL SÖYLEM ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2017, Sayı: 56, 43 - 66, 31.07.2017

Emel Kökpınar Kaya

Öz

Bu çalışma temel olarak bir yerli televizyon dizisi olan Adını Feriha Koydum üzerine eleştirel bir söylem çözümlemesi getirerek dizinin bünyesinde barındırdığı ‘zengin’ ve ‘fakir’ göstergelerine odaklanır. Buna ek olarak çalışma, dizi aracılığıyla toplumun ve bireylerin alımlamasına açılan toplumsal sınıf inşasını, medya pratikleri, söylem ve toplumsal biliş üzerinden açıklamayı amaçlar. Ayrıca ‘zengin’ ve ‘fakir’ kavramlarının göstergeler ve bu göstergeleri var eden dilsel kodlar ile nasıl yapılandırıldıklarını incelemeyi ve bunlar yoluyla ortaya çıkan ve sınıf ayrımını oluşturan söylemlerin zihinsel modelleri nasıl kurguladığı üzerine bir değerlendirme getirmeyi hedefler. Bu çerçevede çalışma, Eleştirel Söylem Çözümlemesi ilke ve yaklaşımlarına ve Baudrillard tarafından ortaya konulan ‘taklitçeler’ kavramlarına dayanır. Çalışma, dizideki ‘zengin’ ve ‘fakir’ zihinsel modellerinin araba, cep telefonu, ev eşyaları ve giyim öğeleri gibi kimi göstergeler ile yapılandırıldığını göstermektedir. Ayrıca televizyon ekranlarının, ortaya çıkardıkları taklitçeler evrenleri ile günlük hayatı içine çektiğini ve dizilerdeki kurgusallığı ve oyuncular üzerinden gösterilen kurgusal zihinsel modelleri gerçekleştirerek izleyicilerin zihinlerini yapılandırdığını eleştirel bir bakış açısı ile tartışmaktadır. Sonuçta, Adını Feriha Koydum dizisi ile ‘zengin’ ve ‘fakir’ ayırımı üzerinden bir sınıf ve eşitsizlik söylemi inşa edildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel söylem çözümlemesi, taklitçeler evreni, zihinsel modeller, gösterge, dilsel kod

THE CONSTRUCTION OF ‘RICH’ AND ‘POOR’ IN THE INTERFACE OF LINGUISTIC CODES AND SIGNS: A CRITICAL DISCOURSE ANALYSIS OF A TURKISH TELEVISION SERIES

Öz

By a critical discourse analysis of the Turkish television series Adını Feriha Koydum, this study basically focuses on the signs of ‘rich’ and ‘poor’ that the series holds. In addition, the study aims at explaining the construction of the social class becoming open to the society and the individuals through the series with the help of media practices, discourse and social cognition. Besides, it endeavours to examine how signs and linguistic codes which constitute these signs construct the concepts of ‘rich’ and ‘poor’ and to evaluate how the discourses existing through these signs and building discourses of class discrimination create mental models. In this frame, the study depends on the principles and approaches of Critical Discourse Analysis and the simulations proposed by Baudrillard. The study demonstrates that the ‘rich’ and ‘poor’ mental models are constructed through the signs like car, mobile phone, household goods and clothes. Besides, with a critical point of view the study discusses that television screens absorb the daily lives by the simulations that they create,  and they shape the minds of the viewers by realising the fiction and the fictional mental models shown by the series characters. To sum up, the study proposes that television series construct a discourse of class and inequality by the distinction of ‘rich’ and ‘poor’. 

Anahtar Kelimeler

Critical Discourse Analysis, simulations, mental models, sign, linguistic code

Kaynakça

• Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri (B. Vardar, M. Rifat, Çev.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baudrillard, J. (1985). The masses: The implosion of the social in the media, New Literary History, 16(3), 577-589.
• Baudrillard, J. (1991). Sessiz yığınların gölgesinde ya da toplumsalın sonu (O. Adanır, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (1995). The gulf war did not take place. Indianapolis: Indiana University Press.
• Baudrillard, J. (2000). Tüketim toplumu (H. Deliçaylı & F. Keskin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (1998), Simülakrlar ve simulasyon (O. Adanır, Çev.) İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Baudrillard, J. (2010), Nesneler sistemi (O. Adanır & A. Karamollaoğlu, Çev.) İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bell, A. (1991). The language of news media. Oxford: Blackwell.
• Berger, J. (2011). Görme biçimleri (Y. Salman, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları. Bocock, R. (2009), Tüketim (İ. Kutluk, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Chouliaraki, L. (2000). Political discourse in the news: democratizing responsibility or aestheticizing politics? Discourse and Society, 11(3), 293-314.
• Cotter, C. (2001), Discourse and media. In D. Schiffrin, D. Tannen & H. Hamilton (Eds.), Handbook of discourse analysis (pp. 416-436). Oxford: Blackwell
• de Cillia, R., Reisigl, M. & Wodak, R. (1999). The discursive construction of national identity. Discourse and Society, 10(2), 149-173.
• de Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri. (B. Vardar, Çev.) İstanbul: Multilingual.
• Denzin, N. K. (1991). Images of postmodern society: Social theory and contemporary cinema. London: Sage International.
• Ensink, T. (2006). Pragmatic aspects of televised texts: A single case study of the intervention of a televised documentary program in party politics. Journal of Pragmatics, 38(2), 230-249.
• Ersoy, E. (2014). Tüketim aynasında “göz”e yansıyan seyirlik ve sembolik kimlikler. Sosyoloji Konferansları, 49(1), 47-74.
• Fairclough, N. (1995a). Critical discourse analysis. Boston: Addison Wesley.
• Fairclough, N. (1995b). Media discourse. London: Arnold.
• Fairclough, N. (1995c). Discourse and social change. Cambridge: Polity Press.
• Fairclough, N. (1998). Language and ideology. Critical discourse analysis: The critical Study of language. New York: Longman.
• Fairclough, N., & Wodak, R. (1997). Critical discourse analysis. In T. A. van Dijk (Ed.), Discourse as social interaction (pp. 258-284). London: Sage Publications.
• Fiske, J. (1996). İletişim çalışmalarına giriş. (S. İrvan, Çev.) Ankara: Ark Yayınları.
• Fowler, R. (1981). Power. In T. A. van Dijk (Ed.), Handbook of discourse analysis: Volume 1: Disciplines of discourse (pp. 61-82). London: Academic Press.
• Fowler, R. (1991). Language in the news: Discourse and ideology in the press. New York: Routledge.
• Ongur, H. Ö. (2011). Tüketim toplumu, nevrotik kültür ve dövüş kulübü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sarup, M. (2010). Post-yapısalcılık ve postmodernizm (A. Güçlü, Çev.) İstanbul: Kırk Gece Yayınları.
• Solomon, M., Bamossy, G., Askegaard, S. & Hogg, M. (2006). Consumer behaviour. New Jersey: Prentice Hall.
• Thornborrow, J. (1999). Language and the media. In L. Thomas & S. Wareing (Eds.), Language, society and power. London: Routledge.
• Wodak, R. (1999). The discursive construction of national identity. In R. Wodak, R. de Cillia, M. Reisigl & K. Liebhart (Eds.), Discursive construction of national identity (pp. 7-48). Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Wodak, R. (2009). The semiotics of racism. A critical discourse-historical analysis. In J. Renkema (Ed.), Discourse, of course (pp. 311-326). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Wodak, R. & Meyer, M. (2001). Methods of critical discourse analysis. London: Sage Publications.
• van Dijk, T. A. (1993). Principles of critical discourse analysis. Discourse and Society, 4(2), 249-283.
• van Dijk, T. A. (1997). Discourse as social interaction. London: Sage Publications.
• van Dijk, T. A. (1998). Ideology, a multidisciplinary approach. London: Sage Publications.
• van Dijk, T. A. (2000). Ideology and discourse. A Multidisciplinary Introduction. Retrieved from http://www.discourses.org/UnpublishedArticles/Ideology%20and%20discourse.pdf
• van Dijk, T. A. (2001). Critical discourse analysis. In D. Schiffrin, D. Tannen & H. Hamilton (Eds.), Handbook of discourse analysis (pp. 352-371). Oxford: Blackwell.
• van Leeuwen, T. (2009). Discourse as the recontextualization of social practice: A guide. In R. Wodak & M. Meyer (Eds.), Methods of critical discourse analysis (pp. 144-161).London: Sage Publications.
• van Leeuwen, T. (1996). The representation of social actors. In C. R. Caldas-Coulthard & M. Coulthard (Eds.) Texts and practices, readings in critical discourse analysis (pp. 32-70). London: Routledge
• Vardar, B. (2002). Dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multilingual.