İNSANLIK TARİHİNDE ÜZÜMÜN ÖNEMİ

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 1 - 10, 30.12.2018

Özlem Çalkan Sağlam Hayri Sağlam

Öz

Üzüm ve üzümle ilgili kavramlar (bağ, yaprak, şarap vb.) insan yaşamının her alanında önemli bir yere sahip olmuştur. Tarih boyunca insanların hem dini yaşamındaki inançlar konusunda hem de gündelik hayatlarında kullandıkları eşyalar ve yaşam alanlarındaki mimari eserlerde üzümle ilgili kavramların sembolleri yer almıştır. Bu durum üzüme verdikleri önemin bir göstergesidir. Bunun en büyük kanıtı ise geçmişten bugüne kadar gelen ve halen arkeolojik kazılar sonucu ortaya çıkan tarihi eserlerde bu sembollerin görülmesidir. Üzüm, mitolojik dönemden itibaren dünyanın en önemli meyvelerinden birisi olmaya devam etmiştir. Mitolojik dönemde tanrılara üzüm ve üzüm ürünleri adanmış, sanatsal eserlerde hep üzüm yer almıştır. Üzüm ve üzümden yapılan şarap tarihin her döneminde önemini korumuştur. Tek tanrılı dinler döneminde, özellikle Hristiyanlık dönemi olmak üzere dinsel bir anlam kazanan şarap büyük bir değere sahip olmuştur. Müslümanlığın yayılması ile Müslümanlığın hakim olduğu yerlerde şarap önemini yitirmiştir. Ancak, üzüm ve üzüm figürleri sanattaki yerini almaya devam etmiştir. Bu çalışmada insan hayatının farklı alanlarında ve farklı toplumlarda üzüme verilen önem tarihsel bir yaklaşımla gözden geçirilerek üzümün mitolojideki yeri örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Asma, mitoloji, şarap, üzüm, üzüm ve tarih

THE IMPORTANCE OF GRAPE IN HUMAN HISTORY

Öz

Grapes and grape-related notions (vine, leaves, wine, etc.) have had an importance in the all periods of the human life. Symbols and notions of grapes has been had importance role on religious beliefs, daily life, goods, habitats that they used as well as architectural monuments and artistic works since human being beginnings. This situation is an indication of the importance given to the grapes. The biggest evidence of these is the symbols and notions of grapes that found by archaeological excavations emerging since the human being until today. Grape has continued to be one of the world's most important fruit from the mythological period. Grape and grape products were dedicated to the gods, also grape and grape notions were used in artistic works during the mythological period. Also grape and wine that made from grape have flourished in every historical period. During monotheistic religions, especially with Christian era wine has winning a great value in religious meaning. With the spread of Islam, wine has lost its importance in areas where Muslims were dominated. However, grapes and grape figures have continued to take its place in art in these places. In this study, the emphasis on grape in different areas of human life and in different societies also the importance of grape in the mythology were explained with examples revised as historical approach.

Anahtar Kelimeler

Grape, mitology, vine, grape and history

Kaynakça

• Ağaoğlu S., 1999. Bilimsel ve Uygulamalı Bağcılık. Rekmay Ltd.,Ankara Cilt: I, 205 s
• Akarpınar R. B., 2005. Mevlâna Celâleddin Rûmî’nin Mesnevi ve Rubâiyyat’ında “Meyve” ve “Üzüm” Sembolleri. Bilig-Kış, (32): 145-164
• Aksoy Ö. A., 1991. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. I-II, İstanbul.
• Akşit İ., 1981. Hititler. Türkiye’nin Tarih Hazineleri Orta Anadolu Uygarlığı, Sandoz yayınları (2), 160 s
• Akurgal E., 1997. Anadolu Kültür Uygarlıkları. s. 187.
• Anlı R. E., 2006. Bağlar Güzeli: Üzüm ve Üzüm Kültürü Yapı Kredi Yayınları İstanbul, 1. Basım, 238 s
• Aras Ö., 2006. Üzüm Ve Üzüm Ürünlerinin Toplam Karbonhidrat, Protein, Mineral Madde Ve Fenolik Bileşik İçeriklerinin Belirlenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış)
• Bombardelli E., Morazzoni P., 1995. Vitis vinifera L. Fitoterapia, sayı 66 (4), s. 291-317.
• Deliorman D., Orhan N., Ergun F., 2011. Anadolu Medeniyetlerinde Asma (Vitis vinifera L.), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 30, (50), s. .69-80
• Doğan A., 1992. Açıklamaları ve Örnekleriyle Deyimler Sözlüğü, Ankara.
• Gürkan H., 2014. Asma Bitkisinin Tarih Boyunca Önemi ve Günümüzde Kullanımı. Erciyes Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Bitirme Ödevi.106.s.
• Hehn V., 1998. Zeytin, Üzüm Ve İncir. Aça N. (Edt), Dost Kitabevi, Ankara: 112 sf.
• Mutlu B., 1977. Batı Sanatında Biçimlenme ve Doğu Akdeniz. İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Yayınları, İstanbul, s. 89
• Oraman M. N., 1965. Arkeolojik Buluntuların Işığı altında Türkiye Bağcılığının Tarihçesi Üzerinde Araştırmalar-I. Ankara Ün. Ziraat Fakültesi Yıllığı 15(2): 96-108 s
• Şenocak E., 2008. Türk Halk Kültüründe ve Mitolojik Bağlamda Üzümün Yeri. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 3/5 Fall
• Tekin O., 1997. Antik Nümizmatik ve Anadolu (Arkaik ve Klasik Cağlar), Kanaat Matbaası, İstanbul, s. 113.