Aktif Tektonik Rejim İçerisinde, Çanakkale Boğazı: Tenkit ve Derleme

Yıl 2023, , 748 - 774, 20.09.2023

Tolga Komut Şebnem Önder Ebru Özcan

https://doi.org/10.28979/jarnas.1193877

Öz

Aktif tektonik rejimin faylarının çalışılması Çanakkale Boğazı bölgesi gibi mühendislik yapı faaliyetlerinin hızlandırıldığı yerlerde yapılması elzem olan sismik tehlike tetkikinde, en temel bilgiyi sağlar. Boğaz çevre-sinde, sağ yanal hareketler hâkim olup çoğu Avrasya levha sınırında gerisi de Anadolu’nun içerisindedir. Bunların arasındaki çalışma bölgesindeyse, depremsellik ve jeodetik hareketler göze çarpmaz. Kıyılarında-ki denizel taraça yükselimlerinin de tektonik değil jeodinamik hareketlerle ilgili olduğu anlaşılmaktadır. Bu çalışmada deniz sismiği araştırmalarına dayandırılan, birbirleriyle çelişkili, farklı disiplinlerdeki görüşlerle tutarsız fay modellerinin incelemesi ve bunların tenkit ve değerlendirilmesi yapılmış olup bu gibi karma-şıklaşmış durumların giderilmesi için gerektiğinde eleştirilerle geliştirilmesine uygun örnek bir usul tatbik edilmiştir. Bazı fay önerileri için destekleyici sismik kesit sunulmamış olup bazıları için ise literatürdeki diğer çalışmalarda dahî kesit bulunmaz. Deformasyonların yüzeye ulaştığı vurgusu ile önerilenler nadirdir. Bunların bir kısmını kesen kesitlerde izlenen yüzeye yakın çökellerde, deformasyon görülememektedir. Diğerleri ise erozyonal bölgeler içerdiği için belirsizdir. Her diri fay gençtir fakat her genç fay diri değildir. Nitekim, Marmara Fayı çok gençtir (200 ka civarında). Boğazın keskin morfolojisi, sıkça rastlandığı gibi paleo-tektonik rejimlere ait fayların zayıflık zonlarının drenaj sistemini kanalize etmesi ile ilgili olabilir. Geçmişteki yaygın bir sıkışma rejimi, geniş bir fay ağının gelişmesine sebep olmuştur. Fakat eldeki verilere göre, boğazdan kaynaklanan tehlikeli deprem beklentisi hasıl olmamalıdır.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale Boğazı, Deniz sismiği, diri fay, epirojeni, jeodinamik

Teşekkür

Yazarlar, yazıyı okuyup kritik ettiği için sayın Esen Arpat’a, şekillerin çizimindeki emeklerinden dolayı sayın Alper Demirci’ye, kritik hatlardaki sismik kesitlerin teminini sağlayan Türk Deniz kuvvetleri, Seyir Hidrografi Oşinografi Dairesi (SHOD)’ne teşekkür eder. Önemli bir tartışma konusunu hakikate yaklaşan bir sonuca götürebilme girişimimizdeki motivasyonlarımızdan olan geleceğin bilim adamları ve tüm çocuklarımız için müteşekkiriz.

Çanakkale Strait in Active Tectonic Regime: Critical Review

Öz

Studies on faults of active tectonics provide the most basic information in the investigations on seismic hazard essential in regions where engineering construction activities are accelerated, such as around the Çanakkale strait. Around the strait, dextral movements are mostly dominant on the Eurasian plate border, the rest in Anatolia. No notable seismicity and geodetic movements in the study region. The marine terrace elevations on its coasts are related to geodynamics, not tectonics. In this study, fault models that are con-tradictory, and inconsistent in different disciplines based on marine seismic research, are examined, criti-cized, and evaluated. To eliminate such complications, an exemplary method has been applied, which is suitable to improved with criticism when necessary. Seismic sections are not presented for some fault proposals, and for some, even other studies do not include them. Suggestions with the emphasis that de-formations reach the surface are rare. Deformations are not observable in some of these sections. Others are uncertain as they contain erosional zones. Active faults are young, but not every young fault is active. It is fact that the Marmara Fault is rather young (around 200 ka). The sharp morphology of the strait may be related to the weakness zones of faults belonging to paleo-tectonic regimes channelizing the drainage system, as is often the case. A widespread compressional regime in the past led to the development of an extensive fault network. Since it is understood from the available data, there should not be a hazardous earthquake expectation generated in the strait.

Anahtar Kelimeler

active fault, Çanakkale Strait, epeirogeny, geodynamics, Marine seismic

Kaynakça

• Aktug, B., Nocquet, J. M, Cingöz, A., Parsons, B., Erkan, Y., England, P., Lenk, O., Gürdal, A., Kilicoglu, A., Akdeniz, H. ve Tekgül, A. (2009). Deformation of western Turkey from a combination of permanent and campaign GPS data: limits to block-like behavior. Journal of Geophysical Research, 114(B10), B10404. https://doi.org/10.1029/2008JB006000
• Aksu, A. E., Hiscott, R. N., Kostylev, V. E. Yaltırak, C. (2018). Organized patches of bioherm growth where the Strait of Dardanelles enters the Marmara Sea, Turkey. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 490, 325-346. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2017.11.010
• Alpar, B., Yüce, H. ve Doğan, E. (1996). Gas-charged Late Quaternary sediments in strait of Çanakkale (Dardanelles). Turkish J. Mar. Sci., 2, 155-169.
• Ardos, M. (1995). Türkiye Ovalarının Jeomorfolojisi, cilt 1, 2. baskı, Çantay Kitabevi, İstanbul. ISBN: 9757206032
• Armijo, R., Meyer, B., Hubert, A. ve Barka, A. (1999). Westward propagation of the North Anatolian fault into the northern Aegean: Timing and kinematics. Geology, 27(3), 267-270. https://doi.org/10.1130/0091-7613(1999)027<0267:WPOTNA>2.3.CO;2
• Arpat, E. (1976). Doğal uzanım açısından Ege Denizinin jeolojik yapısı. Yeryuvarı ve İnsan, 1(4), 15-19.
• Arpat, E. (1999). Büyükçekmece ile Küçükçekmece (İstanbul) heyelanlarının genel özellikleri ve yaratıkları başlıca sorunlar: 52. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiriler Kitabı, 10-12 Mayıs 1999 (ss. 17-23). Ankara, Türkiye.
• Arpat, E. (2017). Erken Miyosen’de Marmara Denizi bölgesinden Karadeniz’e doğru yönelmiş bir akarsu sisteminin çökelleri: İstanbul’un Jeolojisi Sempozyumu 5, Bildiriler Kitabı, 12-14 Mayıs 2017 (ss.73-83). İstanbul, Türkiye.
• Arpat, E. ve Bingöl, E. (1969). Ege Bölgesi Graben Sisteminin Gelişimi Üzerine Düşünceler. Maden Tetkik Arama Dergisi, 73, 1–10.
• Arpat, E. ve Şentürk, K. (2000). Marmara Denizi’nin gelişimi: Marmara Denizi 2000 Sempozyumu, 11-12 Kasım 2000 (ss. 231-237). İstanbul, Türkiye.
• Arpat, E. ve Şentürk, K. (2003). İstanbul Yöresinin, Orta Eosen’den bu yana , jeolojik gelişiminin ana çizgileri: İstanbul Jeolojisi Sempozyumu, 20-21 Aralık 2003 (ss. 39-48). Türkiye
• Arpat, E., Herece, E., Komut, T. ve Şentürk, K. (2001). 1999 Kocaeli ve Düzce Depremlerine neden olan fayların Marmara Bölgesinin sismotektonik yapısı içindeki yerleri: 54. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 7-10 Mayıs 2001 (no: 54-29). Ankara, Türkiye.
• Avcıoğlu, M., Erginal, A. E., Kiyak N. G., Kapan-Yesilyurt S. ve Yiğitbaş E. (2013). A Preliminary Note on Depositional Characteristics and Optical Luminescence Age of a Marine Terrace, Strait of Canakkale, Turkey. Journal of Coastal Research, 29(1), 225-230. https://doi.org/10.2112/JCOASTRES-D-11-00235.1
• Aydaş, C., Engin, B., Kapan Yeşilyurt, S., Komut, T., Aydin, T. ve Paksu, U. (2015). Dose estimation kinetics and dating of fosil marine mollusc shells from Northwestern part of Turkey. Applied Radiation and Isotopes, 105, 72-79. https://doi.org/10.1016/j.apradiso.2015.07.053
• Barka, A. A. ve Kadinsky-Cade, K., (1988). Strike-Slip fault Geometry in Turkey and its Influence on Earthquake Activity. Tectonics, 7(3), 663-684. https://doi.org/10.1029/TC007i003p00663
• Baykal, O. ve Tarı, E. (2007). Kuzey Anadolu fayı'nın Batı Marmara bölümünün kinematiğinin GPS ölçmeleri ile belirlenmesi. TÜBİTAK ÇAYDAG projesi (103Y033). İstanbul, Türkiye.
• Bécel, A., Laigle, M., de Voogd, B., Hirn, A., Taymaz, T., Galvé, A., Shimmamura, H., Murai, Y., Lépine, J. C., Sapin, M. ve Özalaybey, S. (2009). Moho, crustal architecture and deep deformation under the North Marmara Trough, from the SEISMARMARA Leg 1 offshore–onshore reflection–refraction survey, Tectonophysics, 467, 1–21, https://doi.org/10.1016/j.tecto.2008.10.022
• Chaput, E. (1936). Voyages d’études géologiques et, géomorphologiques en Turquie. Mém Inst. Français d’ Archeol, d’İstanbul, 202-204. Çev.: Türkiyede jeolojik ve jeomorfojenik tetkik seyahatlari. A. Tanoğlu, (1947), İstanbul Üniversitesi.
• Demirbağ, E. (1999). Sığ sismik veriler ile Çanakkale Boğazı'nın oluşumunun incelenmesi alt projesi. TÜBİTAK, Ulusal Deniz Jeolojisi ve Jeofiziğiaraştırma Programı, YDABÇAG-432/G. İstanbul, Türkiye.
• Dewey, J. F. ve Şengör, A. M. C., (1979). Aegean and surrounding regions: complex multiplate and continuum tectonics in a convergent zone. Geol. Soc. Am. Bull, 90(1), 84-92. https://doi.org/10.1130/0016-7606(1979)90<84:AASRCM>2.0.CO;2
• Elmas, A. ve Meriç, E. (1998). The seaway connection between the Sea of Marmara and Mediterranean: tectonic development of the Dardanelles. Int Geol Rev, 40(2), 144-163.
• Emre, Ö., Erkal, T., Tchepalyga, A., Kazancı, N., Keçer, M. ve Ünay, E. (1998). Doğu Marmara bölgesinin Neojen – Kuvaternerdeki Evrimi. MTA Dergisi, 120, 233-258.
• English, T. (1902). Coal- and Petroleum-Deposits in European Turkey. Quarterly Journal of the Geological Society, 58, 150-162. https://doi.org/10.1144/GSL.JGS.1902.058.01-04.12
• Ergin, M., Uluadam, E., Sarikavak, K., Keskin, Ş., Gökaşan, E. ve Tur, H. (2007). Late Quaternary sedimentation and tectonics in the submarine Şarkoy Canyon, Western Marmara Sea (Turkey). Geol. Soc. Spec. Publ. 291(1), 231–257. https://doi.org/10.1144/SP291.11
• Erguvanlı, K. (1957). Outline of geology of the Dardanelles. Geological Magazine, 94(1), 47-53. https://doi.org/10.1017/S0016756800068291
• Erol, O. (1969). Çanakkale Boğazı çevresinin jeomorfolojisi hakkında ön not. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2, 53-71.
• Erol, O. (1992). Çanakkale yöresinin jeomorfolojik ve neotektonik evrimi. Türkiye Petrol Jeologları (TPJD) Bülteni, 4(1), 147-165.
• Erol, O. ve Nuttal, C. P. (1972). Çanakkale yöresinin bazı denizel Kuvaterner depoları. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 5-6, 27-91.
• Flerit, F., Armijo, R., King, G. C. P., Meyer, B., ve Barka, A. (2003). Slip partitioning in the Sea of Marmara pull-apart determined from GPS velocity vectors. Geophysical Journal International 154(1), 1-7. https://doi.org/10.1046/j.1365-246X.2003.01899.x
• Gokaşan, E., Ustaömer, T., Gazioǧlu, C., Yucel, Z. Y., Öztürk, K., Tur, H., Ecevitoǧlu, B. ve Tok, B. (2003). Morpho-tectonic evolution of the Marmara Sea inferred from multi-beam bathymetric and seismic data. Geo-Marine Lett., 23, 19–33. https://doi.org/10.1007/s00367-003-0120-7
• Gökaşan, E., Türker, A., Ustaömer, T., Özyalvaç, M., Tur, H., Birkan, H., Görüm, T., Hisarlı, T., Aydın, Ş., Batuk, F., Meriç, E., Ergin, M., Orbay, N., Ecevitoğlu, B., Ersoy, Ş., Aysal, N., Ustaömer, A., Üçtaş, Z., Çılgın, O., Özturan, M., Öngen, S., Özkar Öngen, İ., Pınar, A., Caner, H., Çağlak, F., Sarı, E., Kırcı-Elmas, E., ve Özmen A. (2008a). Çanakkale Boğazı ve çevresinin jeolojik evriminin incelenmesi (TÜBİTAK Projesi - 104Y024). İstanbul, Türkiye.
• Gökaşan, E., Ergin, M., Özyalvaç, M., Sur, H. I., Tur, H., Görüm, T., Ustaömer, T., Batuk, F. G., Alp, H., Birkan, H., Türker, A., Gezgin, E. ve Özturan, M. (2008b). Factors controlling the morphological evolution of the Çanakkale Strait (Dardanelles, Turkey). Geo-Marine Lett., 28, 107–129. https://doi.org/10.1007/s00367-007-0094-y
• Gökaşan, E., Tur, H., Ergin, M., Görüm, T., Batuk, F. G., Sağcı, N., Ustaömer, T., Emem, O. ve Alp, H., (2010). Late Quaternary evolution of the Çanakkale Strait region (Dardanelles, NW Turkey): implications of a major erosional event for the postglacial Mediterranean-Marmara Sea connection. Geo-Marine Lett. 30, 113–131. https://doi.org/10.1007/s00367-009-0166-2
• Gökaşan, E., Görüm, T., Tur, H. ve Batuk, F. (2012). Morpho-tectonic evolution of the Çanakkale basin (NW Anatolia): evidence for a recent tectonic inversion from transpression to transtension. Geo-Marine Lett., 32, 227–239. https://doi.org/10.1007/s00367-011-0262-y
• Görgün, E. ve Albora, A. M. (2017). Seismotectonic investigation of Biga Peninsula in SW Marmara region using steerable filter technique, potential field data and recent seismicity. Pure Appl Geophys, 174, 3889–3904. https:// doi. org/ 10. 1007/ s00024- 017- 1604-0
• Görür, N. ve Okay, A. I. (1996). A fore-arc origin for the Thrace Basin, NW Turkey. Geol. Rundsch. 85, 662-668. https://doi.org/10.1007/BF02440103
• Görür, N. ve Elbek, Ş. (2013). Tectonic events responsible for shaping the Sea of Marmara and its surrounding region. Geodin. Acta 26, 1–11. https://doi.org/10.1080/09853111.2013.859346
• Hochstaetter, F. (1870). Die geologischen Verhältnisse des östlichen Theiles der europäischen Türkei. Jahrbuch der Geologischen Bundesanstalt, 20, 265-461.
• Huang, L. ve Liu, C-Y. (2017). Three Types of Flower Structures in a Divergent-Wrench Fault Zone. Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 122(12), 10478-10497. https://doi.org/10.1002/2017JB014675
• Imren, C., Le Pichon, X., Rangin, C., Demirba, E., Ecevitolu, B. ve Görür, N. (2001). The North Anatolian Fault within the sea of Marmara: A new interpretation based on multi-channel seismic and multi-beam bathymetry data. Earth Planet. Sci. Lett., 186, 143–158. https://doi.org/10.1016/S0012-821X(01)00241-2
• Kahle, H-G., Straub, C., Reilinger, R., McClusky, S., King, R., Hurst, K., Veis, G., Kastens, K. ve Cross, P. (1998). The strain rate field in the eastern Mediterranean region, estimated by repeated GPS measurements. Tectonophysics, 294 (3-4), 237-252. https://doi.org/10.1016/S0040-1951(98)00102-4
• Kahle, H-G., Cocard. M., Peter, Y., Geiger, A., Reilinger, R., McClusky, S., King, R., Barka, A. ve Veis, G. (1999). The GPS Strain Rate Field in the Aegean Sea and Western Anatolia. Geophysical Research Letters 26(16), 2513-2516. https://doi.org/10.1029/1999GL900403
• Kahle, H-G., Cocard, M., Peter, Y., Geiger, A., Reilinger, R., Barka, A. ve Veis, G. (2000). GPS‐ derived strain rate field within the boundary zones of the Eurasian, African, and Arabian Plates. Journal of Geophysical Research 105(B10), 23353-23370. https://doi.org/10.1029/2000JB900238
• Karabulut, H., Roumelioti, Z., Benetatos, C., Mutlu, A. K., Özalaybey, S., Aktar, M. ve Kiratzi, A. (2006). A source study of the 6 July 2003 (Mw 5.7) earthquake sequence in the Gulf of Saros (Northern Aegean Sea): Seismological evidence for the western continuation of the Ganos fault. Tectonophysics, 412(3-4), 195–216. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2005.09.009
• Komut, T., Gray, R., Pysklywec, R. ve Göğüş, O. H. (2012). Mantle flow uplift of western Anatolia and the Aegean: Interpretations from geophysical analyses and geodynamic modeling. Journal of Geophysical Research, 117, B11412. https://doi.org/10.1029/2012JB009306
• Komut, T. ve Kapan, S. (2020). Çanakkale Boğazı, Özbek Denizel Sekisi oluşum yaşı için ESR tekniği ile bir ön değerlendirme. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 253–263. https://doi.org/10.28979/jarnas.844788
• Komut, T. ve Pürçek, İ. (2021). Uplift of the western Anatolia and its relationship with crustal deformation. Arabian Journal of Geosciences, 14(1722). https://doi.org/10.1007/s12517-021-08088-x
• Komut, T. ve Baysal, R. (2022). Tuzla earthquake swarm in Turkey. Acta Geophsica, 70, 1037-1045. https://doi.org/10.1007/s11600-022-00784-w
• Kreemer, C. ve Chamot-Rooke, N. (2004). Contemporary kinematics of the southern Aegean and the Mediterranean Ridge. Geophysical Journal International, 157(3), 1377-1392. https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.2004.02270.x
• Kurt, H., Demirbaǧ, E. ve Kuşçu, İ. (2000). Active submarine tectonism and formation of the Gulf of Saros, Northeast Aegean Sea, inferred from multi-channel seismic reflection data. Mar. Geol. 165(1-4), 13–26. https://doi.org/10.1016/S0025-3227(00)00005-0
• Le Pichon, X. ve Angelier, J. (1979). The Hellenic arc and trench system: A key to the neotectonic evolution of the eastern Mediterranean area, Tectonophysics, 60, 1–42. https://doi.org/10.1016/0040-1951(79)90131-8
• Meriç, E., Avşar, N., Nazik, A., Yokeş, B., Ergin, M., Eryılmaz, M., Yücesoy-Eryılmaz, F., Gökaşan, E., Suner, F., Tur, H., Aydın, Ş. ve Dinçer, F. (2009). Çanakkale Boğazı’nın güncel bentik Foraminifer, Ostrakod, Mollusk topluluğunu. Türkiye Jeoloji Bülteni, 52(2), 155-216.
• Mützenberg, S. (1997). Nature and origin of the thermal springs in the Tuzla area, Western Anatolia, Turkey: C. Schindler, M. Pfister (Ed.), Active tectonics of Northwestern Anatolia–The Marmara Poly–Project (301–320). Zürich. ISBN: 3728124257
• Nyst, M. ve Thatcher, W. (2004). New constraints on the active tectonic deformation of the Aegean. Journal of Geophysical Research 109, B11406. https://doi.org/10.1029/2003JB002830
• Okay, A. I., Tüysüz, O. ve Kaya, Ş. (2004). From transpression to transtension: Changes in morphology and structure around a bend on the North Anatolian Fault in the Marmara region. Tectonophysics, 391, 259–282. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2004.07.016
• Oral, M., R. E., Reilinger, M., Toksöz, N., King, R. W., Barka, A. A., Kinik, I. ve Lenk O. (1995). Global Positioning System offers evidence of plate motions in eastern Mediterranean. Eos Transactions AGU, 76(2), 9-11. https://doi.org/10.1029/EO076i002p00009-01
• Öner, Ş., Görür, N., Polonia, A. ve Gasperini, L. (2021). Fault-controlled gas escapes in the shelf sediments of the Saros Gulf, NE Aegean Sea. Turkish Journal of Earth Sciences, 30(8), 862-881. https://doi.org/10.3906/yer-2107-28
• Pamir, H. N. (1938). İstanbul Boğazının teşekkülü meselesi. MTA Bülteni, 13, 61-69
• Penck, W. (1917). Bau und Oberflachenformen der Dardanellenlandschaft: Berlin, Zeitscher Gesellsch. Erdkunde zu Berlin.
• Perinçek, D. (2006). Marmara-Trakya havzalarının yapısal evrimi ve fayların zamansal gelişimi. Gençjeo, 3, 27-37.
• Perinçek, D. ve Karslıoğlu, Ö. (2007). Çanakkale Boğazının oluşumu ve Kuvaterner yaşlı birimlerin dağılımında fayların kısmi rolü: 60. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, 16-22 Nisan 2007 (478-479). Ankara, Türkiye.
• Philippson, A. (1898). Bosporus und Hellespond. Geogr. Zeitschr, 4, 16-26.
• Pfannenstiel, M. (1944). Die diluvialen Entwicklungsstadien und die Urgeschichte von Dardanellen, Marmarameer und Bosporus. Geol. Rundschau 34, 342–434. https://doi.org/10.1007/bf01803097
• Pınar, N. (1943). Marmara Denizi havzasının sismik jeoloji ve meteorolojisi. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Monografileri, Tabii İlimler Kısmı, 5.
• Piña‐Valdés, J., Socquet, A., Beauval, C., Doin, M., D’Agostino, N. ve Shen, Z. (2022). 3D GNSS velocity field sheds light on the deformation mechanisms in Europe: Effects of the vertical crustal motion on the distribution of seismicity. J. Geophys. Res. Solid Earth, 127, 1–25. https://doi.org/10.1029/2021jb023451
• Reilinger, R. ve McClusky, S. (2001). GPS constraints on block motions and deformations in western Turkey and the Aegean: Implications for earthquake hazards. T. Taymaz (Ed.), Seismotectonics of the North-Western Anatolia- Aegean and Recent Turkish Earthquakes, (ss. 14– 20). Istanbul Technical University, İstanbul, Türkiye. ISBN 975-97518-0-1
• Royden, L. H. (1993). Evolution of retreating subduction boundaries formed during the continental collision. Tectonics, 12(3), 629–638. https://doi.org/10.1029/92TC02641
• Sağcı, N. (2009). Çanakkale Boğazı Marmara Denizi çıkışında toplanan sığ sismik verilerin Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye. Erişim Adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi
• Sakınç, M. ve Yaltırak, C. (1997). Güney Trakya sahi̇lleri̇ni̇n deni̇zel Pleyi̇stosen çökelleri̇ ve paleocoğrafyasi. MTA Dergisi, 119, 43–62.
• Saner, S. (1985). Saros körfezi dolayının çökelme istifleri ve tektonik yerleşimi, Kuzeydoğu Ege Denizi, Türkiye. Türkiye Jeoloji Kurumu Bilteni, 28, 1-10
• Smith, A. D., Taymaz, T., Oktay, F., Yüce, H., Alpar, B., Başaran, H., Jackson J. A., Kara, S. ve Şimşek, M. (1995). High resolution seismic profiling in the Sea of Marmara. Geol. Soc. Am. Bull., 107(8), 923–936.
• Sözbilir, H., Uzel, B., Sümer, Ö., Eski, S., Softa, M., Tepe, Ç., Özkaymak, Ç. ve Baba, A. (2018). Çanakkale–Ayvacık deprem fırtınasının (14 Ocak-20 Mart 2017) sismik kaynakları. Eskişehir Teknik Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi B- Teorik Bilimler, 6, 1–7. https:// doi.org/10.20290/aubtdb.498805
• Straub, C. ve Kahle, H. G. (1997). Recent crustal deformation and strain accumulation in the Marmara Sea region, NW Anatolia, inferred from repeated GPS measurements: C. Schindler ve M. Pfister (Ed.), Active tectonics of Northwestern Anatolia–The Marmara Poly–Project (417-447). Zürich, İsviçre. ISBN: 3728124257
• Straub, C., Kahle, H. G. ve Schindler, C. (1997). GPS and geologic estimates of the tectonic activity in the Marmara Sea region, NW Anatolia. Journal of Geophysical Research, 102(B12), 27587-27601. https://doi.org/10.1029/97JB02563
• Şentürk, K. ve Karaköse, C. (1987). Çanakkale Boğazı ve Dolayının Jeolojisi. Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü.
• Taymaz, T., Jackson, J. ve McKenzie, D. (1991). Active tectonics of the north and central Aegean Sea. Geophys. J. Int., 106, 433–490. https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.1991.tb03906.x
• Tüysüz, O., Barka, A. ve Yigitbaş, E. (1998). Geology of the Saros graben and its implications for the evolution of the North Anatolian fault in the Ganos-Saros region, northwestern Turkey. Tectonophysics 293, 105–126. https://doi.org/10.1016/S0040-1951(98)00085-7
• Ustaömer, T., Gökaşan, E., Tur, H., Görüm, T., Batuk, F. G., Kalafat, D., Alp, H., Ecevitoĝlu, B. ve Birkan, H. (2008). Faulting, mass-wasting and deposition in an active dextral shear zone, the Gulf of Saros and the NE Aegean Sea, NW Turkey. Geo-Marine Lett., 28, 171–193. https://doi.org/10.1007/s00367-007-0099-6
• Yalçınlar, İ. (1949). Çanakkale Boğazı civarının jeomorfolojisi üzerine müşehedeler. Türk Coğrafya Dergisi, 11-12, 129-138.
• Yaltirak, C. (1996). Ganos Fay Sistemi’nin tektonik tarihi. Türkiye Petrol Jeologları Bülteni (TPJD) Bülteni, 8(1), 137–156.
• Yaltirak, C., Alpar, B. ve Yüce, H. (1998). Tectonic elements controlling the evolution of the Gulf of Saros (Northeastern Aegean Sea, Turkey). Tectonophysics, 300(1-2), 227–248. https://doi.org/10.1016/S0040-1951(98)00242-X
• Yaltirak, C., Alpar, B., Sakinç, M. ve Yüce, H. (2000). Origin of the strait of Çanakkale (Dardanelles): regional tectonics and the Mediterranean-Marmara incursion. Mar. Geol. 164, 139–156. https://doi.org/10.1016/S0025-3227(99)00134-6
• Yaltırak, C., Sakınç, M., Aksu, A. E., Hiscott, R. N., Galleb, B. ve Ulgen, U. B. (2002). Late Pleistocene uplift history along the southwestern Marmara Sea determined from raised coastal deposits and global sealevel variations. Marine Geology, 190(1-2), 283-305. https://doi.org/10.1016/S0025-3227(02)00351-1
• Yılmaz, Y. (2003). Seismotectonics and geology of Troia and surrounding areas, Northwest Anatolia.: G. A. Wagner, E. Pernicka, H. P. Uerpmann (Ed.), Troia and the Troad. Natural Science in Archaeology (55–75). Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-662-05308-9_5
• Yılmaz, Y., Gökaşan, E., Erbay, A.Y. (2010). Morphotectonic development of the Marmara Region. Tectonophysics, 488, 51–70. https://doi.org/10.1016/j.tecto.2009.05.012