Priene Doğu Nekropol Şapeli Döşeme Mozaikleri ve Duvar Resimlerinin Ön Değerlendirmesi

Yıl 2023, Sayı: 16, 25 - 37, 03.11.2023

Ferdi Alataş

https://doi.org/10.26658/jmr.1376688

Öz

Priene Doğu Nekropolü’nde 2010 yılı kazı sezonunda tespit edilen şapelde 2019 ve 2021 yıllarında ilk kazı çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Doğu Nekropol Şapeli olarak adlandırılan yapı, doğu – batı doğrultulu, dıştan 22,80 x 7,20 m ölçülerinde, tek nefli ve dikdörtgen planlı bir şekilde inşa edilmiştir.
Erken Bizans Dönemi’nden itibaren kullanıldığı tespit edilen Şapelin iç mekân duvar cephelerinin tamamen fresk kaplı olduğu anlaşılmıştır. Şapelin naos kısmında yapılan kazılarda batı duvarı ve kuzey duvarında bulunan fresklerin bir kısmı açığa çıkarılmıştır. Batı duvarında üç, kuzey duvarında ise dört kat fresk tespit edilmiştir.
Şapelde yürütülen kazılar esnasında birçok noktadan mozaik parçalarına ve tesseralara ulaşılmıştır. Özellikle apsisin güney yarısında gerçekleştirilen kazılarda, zemin mozaiği ile kaplı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Naos kısmında ise zemin mozaiğinin çok küçük bir kısmı açığa çıkarılmıştır.
Bu çalışmada, Doğu Nekropol Şapeli’nin taban mozaikleri ve duvar resimlerinin ilk tanıtımı yapılarak, evreleri ve tarihlendirme sorunları ele alınacaktır. Ayrıca duvar resimlerinin ikonografik özellikleri de değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Priene, şapel, Hristiyanlık, fresk, mozaik

Preliminary Evaluation of Floor Mosaics and Wall Paintings of the Chapel of Eastern Necropolis in Priene

Öz

The Chapel, which was discovered in the Eastern Necropolis of Priene during the 2010 excavation season, has been excavated in 2019 and 2021. In east-west direction oriented Chapel with a rectangular plan in the dimensions of 22,80 x 7,20 m consist of mainly a central nave and an apse.
The interior wall facades of the chapel, whose first building phase dated probably to Early Byzantine Period, were completely covered with frescoes. Some of these frescoes on the west and north walls of the naos has been unearthed during excavations. Three layers of frescoes were found on the west wall and four layers on the north wall.
During the excavations carried out in the chapel, mosaic fragments and tesserae were found in many points. Especially in the excavations carried out in the south of the apse, it was concluded that the floor was covered with floor mosaics. A very small part of the floor mosaic was unearthed also in the naos section.
Various phases and chronological problems of the floor mosaics and wall paintings of Eastern Necropolis Chapel will be discussed in this article.

Anahtar Kelimeler

Priene, chapel, Christianity, fresco, mosaic

Kaynakça

• Alataş 2022 F. Alataş, Priene Doğu Nekropol Şapeli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Altunel 1998 E. Altunel, “Evidence for Damaging Historical Earthquakes at Priene, Western Turkey”, Turkish Journal of Earth Sciences 7, 25-36.
• Campbell 1991 S. Campbell, The Mosaics of Aphrodisias in Caria, Subsidia Mediaevalia 18, Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Toronto.
• Campbell 1998 S. Campbell, The Mosaics of Anemurium, Subsidia Mediaevalia 25, Pontifical Institute of Mediaeval Studies, Toronto.
• Comes 1894 M. Comes, Chronica Minora, Saec. IV. V. VI. VII, Vol. II, T. Mommsen (ed.), Floransa, Berolino: Apud Weidmannos.
• Çıtakoğlu 2015 H. Çıtakoğlu, Güney Bithynia Bölgesi Figürlü ve Geometrik Desenli Taban Mozaikleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• De Maffei 2004 F. De Maffei, “İznik’te II. Konsil: VII. Ökümenik Konsil ve İznik Bakire Meryem Dosmisyon Kilisesi Bemasındaki Mozaikler”, H. İnalcık, O. Aslanapa - I. Akbaygil (eds.), Tarih Boyunca İznik, İstanbul, 109-117.
• Dresken-Weiland 2016 J. Dresken-Weiland, Die frühchristlichen Mosaiken von Ravenna, Regensburg.
• Fıratlı 1974 N. Fıratlı, “An Early Byzantine Hypogeum Discovered at İznik”, Mansel‘e Armağan / Mélanges Mansel II, Ankara, 919-932.
• Galliazzo - Codato 2002 V. Galliazzo - P. Codato, Die Adria, Kunst und Kultur an der nördlichen Adriaküste, München.
• Kuru 2018 B. Kuru, Priene Doğu Nekropol Bazilikasının Batısında Bulunan Mezar Grubu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Lassus 1967 J. Lassus, The Early Christian and Byzantine World, London.
• Ötüken 1986 Y. Ötüken, Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler IV, Ankara.
• Pillinger et al. 1999 R. Pillinger - V. Popova - B. Zimmermann, Corpus der Spätantiken und Frühchristlichen Wandmalereien Bulgariens, Wien, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Poeschke 2009 J. Poeschke, Mosaiken in Italien 300-1300, München.
• Quatember et al. 2009 U. Quatember - V. Scheilebreiter - A. Sokolicek, “Die sogenannte Alytarchenstoa an der Kuretenstrasse von Ephesos”, S. Ladstätter (ed.), Neue Forschungen zur Kuretenstraße von Ephesos. Akten des Symposiums für Hilke Thür 2006 an der ÖAW, AF 15, Wien.
• Şahin 2014 M. Şahin, “İznik Koimesis Kilisesi ve Böcek Ayazma Üzerine”, Bursa’da Zaman 10, 102-104.
• Şahin 1979 S. Şahin, Katalog der antiken Inschriften des Museum von İznik (Nikaia) I, Bonn.
• Underwood 1959 P. A. Underwood, “The Evidence of Restoration in the Sanctuary Mosaics of the Church of the Dormition At Nicaea”, DOP 13, 235-243.
• Wiegand - Schrader 1904 Th. Wiegand - H. Schrader, Prine, Ergebnisse der Ausgrabungen und Untersuchungen in den Jahren 1895 – 1898, Berlin.
• Westphalen 2000 S. Westphalen, “The Byzantine Basilica at Priene”, DOP 54, 275-280.
• Wulff 1903 O. Wulf, Die Koimesiskirche in Nicäa und ihre Mosaiken, Strasburg.