Syedra Büyük Hamam Kompleksindeki Herakles’in On İki İşinin Betimlendiği Mozaik Üzerine İlk Değerlendirme

Yıl 2023, Sayı: 16, 157 - 186, 03.11.2023

Hatice Ergürer

https://doi.org/10.26658/jmr.1376778

Cited By: 1

Öz

Dağlık Kilikya Bölgesi’nin en görkemli kentleri arasında yer alan Syedra Antik Kenti, Alanya İlçesi, Seki Köyü sınırları içerisindedir. İsmini Sedre Çayı’ndan aldığı düşünülen kent, oldukça yüksek bir tepe üzerine konumlandırılmıştır. Kentte 2019 yılında başlatılan ilk sistemli kazılar, sütunlu caddenin hemen güneyinde bulunan Büyük Hamam kompleksinin frigidaryum bölümünde gerçekleştirilmiştir. Bu alanda yürütülen çalışmalar sırasında opus tessellatum tekniğinde yapılmış, 7.9 m genişliğe ve 21.91 m uzunluğa sahip, eşine nadir rastlanabilecek bir taban mozaiği ile karşılaşılmıştır. Siyah zemin üzerine çok renkli tesseraların kullanılmasıyla oluşturulmuş geometrik desenli bir bordürle çevrelenen taban mozaiğinde, Herakles’in on iki işinin betimlendiği görülmüştür. Kilikya ve diğer çevre bölgelerde bir benzerine henüz rastlanmayan söz konusu mozaiğe yönelik bu çalışma, ilk değerlendirmeleri içermektedir. Mozaiğin üslup özelliklerini belirleyen geometrik ve figüratif bezemeler ışığında yakın bölgedeki benzer örneklerle karşılaştırılarak yapım tarihinin tespiti ve çevre kentlerdeki diğer atölyelerle etkileşimin var olup olmadığının belirlenmesi amaçlamaktadır. Bu doğrulta yapılan incelemeler Syedra’daki Herakles mozaiğinin üslup özellikleri açısından özellikle Zeugma ve Antioch/Antakya mozaikleri ile benzerlik taşıdığını ve İS 3. yüzyıl başlarına tarihlendirilmesinin yerinde olabileceğini düşündürtmektedir.

Anahtar Kelimeler

Syedra Antik Kenti, Roma Dönemi, Hamam, Mozaik, Herakles

First Evaluations on the Mosaic Depicting of the Twelve Works of Herakles in the Great Bath Complex of Syedra

Öz

Syedra Ancient City which is among the most magnificent cities of the Mountainous Cilicia Region, is located within the borders of Seki Village of Alanya district. The city is thought to take its name from the Sedre Stream and is located on a very high hill. The first systematic excavations started in the city in 2019 were carried out in the frigidarium section of the Great Bath complex, just south of the colonnaded street. During the studies carried out in this area, a rare floor mosaic with a width of 7.9 m and a length of 21.91 m, made in the opus tessellate technique, was encountered. It is seen that the twelve works of Heracles are depicted on the floor mosaic, which is surrounded by a geometric patterned border formed by the use of multi-colored tesserae on a black background. This study about the mosaic, which has not yet been encountered in Cilicia and other neighboring regions, includes the first evaluations. It is aimed to determine the date of construction by comparing them with similar examples in the nearby region and to determine whether there was interaction with other workshop in the surrounding cities in the light of the geometric and figurative decorations that determine the stylistic characteristics of the mosaic. The studies conducted in this direction suggest that the Heracles mosaic at Syedra is similar to the mosaics of Zeugma and Antioch/Antakya in terms of stylistic characteristics and that it may be appropriate to date it to the early 3rd century AD.

Anahtar Kelimeler

Syedra Ancient City, Roman Period, Bath, Mosaic, Herakles

Kaynakça

• Agard 1923 W. R. Agard, “The Date of the Metopes of the Athenian Treasury at Delphi”, AJA 27, 2, 174-183.
• Aslan 2017 H. Aslan, Zeugma Mozaik Müzesi’ndeki Dionysos Betimleri, Gaziantep.
• Augusto - Álvarez 2021 D. P. Augusto - P. A. Álvarez, “İdealization of the power of Hispanic elites through the representation of Hercules mosaics”, Graeco-Latina Brunensia 26/1, 135-155.
• Balil 1978 A. Balil, “El Mosaico de “Los Trabajos de Hercules” hallado en Liria (Valencia)”, ArchPrehistLev 15, 265-275.
• Balty 1981 J. Balty, “La mosaïque antique au Proche-Orient, 1. Des origines à la Tétrarchie”, ANRW II 12.2, 347-429.
• Bean - Mitford 1962 G. E. Bean - T. B. Mitford, “Sites Old and New in Rough Cilicia”, AnSt 12, 185-217.
• Bean - Mitford 1965 G. E. Bean - T. B. Mitford, Journeys in Rough Cilicia in 1962 und 1963, Vienna.
• Bean - Mitford 1970 G. E. Bean - T. B. Mitford, Journeys in Rough Cilicia in 1964-1968, Wien.
• Blake 1936 M. E. Blake, “Roman Mosaics of the Second Century in İtaly”, MemAmAc 13, 67-214.
• Boysal 1959 Y. Boysal, “Yunuslar Köyünde Bulunan Lahit”, TAD VIII-2, 77-81.
• Bräuer 1910 R. Bräuer, “Die Heraklestaten auf antiken Münzen”, H. Dressel - J. Menadier (eds.), Zeitschrift für Numismatik, Berlin, 35-112.
• Bruneau 1972 P. Bruneau, Exploration Archéologique de Délos Faite Par L’école Française D’Athénes Les Mosaïque, Paris.
• Budde 1972 L. Budde, Antike Mosaiken in Kilikien, Vol. 2, Recklinghausen.
• Campbell 1936 W. A. Campbell, “The Third Season of Excavation at Antioch-on-the-Orontes”, AJA 40, 1, 1-10.
• Can 2016 B. Can, “Syedra 2015 (Birinci Sezon) Yüzey Araştırmaları/Survey at Syedra (First Season) 2015”, ANMED 2016-14, News of Archaeology from Anatolia’s Mediterranean Areas, 263-267.
• Can 2017a B. Can, “Syedra ve Teritoryumu”, I. A. Adıbelli - G. İ. Bertram - K. Matsumura - E. Baştürk - C. Koyuncu - H. A. Kızılarslanoğlu - T. Y. Yedidağ - A. T. Uzunel (eds.), Barış Salman Anı Kitabı, İstanbul, 37-52.
• Can 2017b B. Can, “Geometric Mosaics from the Courtyard of the Great Bath at Antiochia ad Cragum in Western Rough Cilicia”, JMR 10, 83-100.
• Can et al. 2017 B. Can – A. Çakır - B. Cannon - D. Murphy - H. A. Kızılarslanoğlu, “Syedra 2016 (İkinci Sezon) Yüzey Araştırmaları”, ANMED 2017-15, News of Archaeology from Anatolia’s Mediterranean Areas, 242-250.
• Carrascosa 2018 T. P. Carrascosa, “Más allá del mito: una lectura social del mosaico de los Doce Trabajos de Hércules (Liria, Valencia)/ Beyond the myth: A social interpretation about the mosaic of the Twelve Labours of Hercules (Liria, Valencia)”, AEspA 91, 163-181.
• Casagrande-Kim 2012 R Casagrande-Kim, Topography, Landscape, and Divine Inhabitants of the Roman Hades, Unpublished PhD Thesis, Columbia University, Columbia.
• Cırtıl - Altuncan 1993 S. Cırtıl – M. Altuncan, “Kayseri Herakles Lahdi”, Kültür 97, 26-31.
• Cimok 2000 F. Cimok, Antioch Mosaics: A Corpus, İstanbul.
• Dağlıer 2022 E. A. Dağlıer, Late Antique Floor Mosaics in Secular Contexts from Anatolia, Unpublished Master Thesis, Koç University, İstanbul.
• Décor I C. Balmelle - M. Blanchard Lemée - J. Christophe - J.-P. Darmon - A.-M. Guimier Sorbets - H. Lavagne - R. Prudhomme - H. Stern, Le Décor géométrique de la mosaïque romaine I, Paris, 1985.
• Décor II C. Balmelle - M. Blanchard-Lemée - J.- P. Darmon - S. Gozlan - M. P. Raynaud, Le Décor géométrique de la mosaïque romaine II, Paris, 2002.
• Demirtaş - Pınarcık 2016 N. Demirtaş – P. Pınarcık, “Herakleia Pontike Sikkeleri Üzerinde Herakles’in On İki İşinin Tasvirleri”, Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi 1, 1, 64-102.
• Doğanay 2010 O. Doğanay, “Isauria Heykeltraşlık Sanatında Herakles’in Keryneia Geyiğini Yakalaması Sahnesi”, Pamukkale Üniversitesi Soyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6, 51-60.
• Dunbabin 1999 K. Dunbabin, Mosaics of the Greek and Roman World, Cambridge.
• Dunbabin 2013 K. Dunbabin, “Mosaics”, W. Alyward (ed.), Excavations at Zeugma, Vol. I, Los Altos, California, 149-167.
• Duran-Kremer 2014 M. J. Duran-Kremer, “East Meets West: The Perspective in Roman Mozaics”, JMR 7, 25-34.
• Edmund 2011 T. Edmund, “Houses of the dead”? Columnar sarcophagi as ‘micro-architecture”, Life, death and representation: some new work on Roman sarcophagi, Berlin, Millennium Studies 29, 387-435.
• Ergürer vd. 2022 H. E. Ergürer - Y. Arlı - M. Yıldızlı - U. Büyüme - H. Ergürer, “Syedra 2020 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları”, 41. KST 2, Ankara, 289-310.
• Ergürer - Ergürer 2023 H. E. Ergürer - H. Ergürer, “Syedra Antik Kenti Tarihi ev Araştırmaları”, O. Karaoğlu (ed.), Alanya Kadim Medeniyetler Kalesi, İstanbul, 41-58.
• Erhat 1993 A. Erhat, Mitoloji Sözlüğü, İstanbul.
• Erhat 1996 A. Erhat, Mitoloji Sözlüğü, İstanbul.
• Ettlinger 1972 L. D. Ettlinger, “Hercules Florentinus”, MKuHistFlorenz 16, 119-142.
• French 2014 D. French, Roman Roads & Milestones of Asia Minor, Vol. 3 Milestones Fasc. 3.6. Lycia et Pamphylia, Ankara.
• Gozlan 1979 S. Gozlan, “Au Dossier Des Mosaïques Héracléennes: Acholla (Tunisie), Cártama (Espagne), Saint-Paul-Lès-Romans (Gaule)”, RA Nouvelle Série, Fasc. 1, 35-72.
• Gönüllü 2017 A. B. Gönüllü, “Resimsel “Anlatı Sanatı” Yapıları Üzerine”, İdil Dergisi 6 (34), 1747-1765.
• Görkay 2015a K. Görkay, Tarihin Hazinesi Zeugma, İstanbul.
• Görkay 2015b K. Görkay, Belkıs-Zeugma Mozaikleri, Gaziantep.
• Grimal 1997 P. Grimal, Mitoloji Sözlüğü, İstanbul.
• Hanfmann 1939 G. M. A. Hanfmann, “Notes on the Mosaics from Antioch”, AJA 43, 2, 229-246.
• Hagel - Tomaschitz 1998 S. Hagel - K. Tomaschitz, Repertorium der Westkilikischen Inschriften, Österreichische Akademie der Wissenschaften Band 265, Wien .
• Heberdey - Wilhelm 1896 R. Heberdey - A. Wilhelm, Reisen in Kilikien, Wien.
• Hellenkemper - Hild 1986 H. Hellenkemper – F. Hild, Neue Forschungen in Kilikien, Veröffentlichungen der Kommission für die Tabula Imperii Byzantini, Band 4, Wien.
• Hierocles 1893 Hierocles, Synecdemus, Accedunt Fragmenta Apud Constantinum Porphyrogennetum Servata et Nomina Vrbium Mutata, A. Burckhardt (trans.), Lipsiae.
• Hill 1900 G. F. Hill, Catalogue of the Greek Coins of Lycaonia, Isaura, and Cilicia, London.
• Hoff 2009 R. von den Hoff, “Herakles, Theseus, and the Athenian Treasury at Delphi”, Structure, Image, Ornament: Architectural Sculpture of the Greek World, 96-104
• Howard 1978 S. Howard, The Lansdowne Herakles, J. Paul Getty Museum Publication.
• Huber 1967 G. Huber, “The Sites and Their Principal Buildings”, E. Rosenbaum - G. Hüber - S. Onurkan (eds.), A Survey of Coastal Cities in Western Cilicia Preliminary Report, Ankarai 44-47.
• Huber 1993 G. Huber, “Veröffentlichungen der Kleinasiatischen Kommission”, Anzeiger 129, Jahrgang 1992, 27-78.
• Huber 2003 G Huber, “Weiteres zu Syedra”, Anzeiger der philosophisch-historischen Klasse der Österreichischen akademie der Wissenschaften, Band 138, 148-165.
• Huber 2013 G. Huber, “Research on Ancient Cities and Buildings in Rough Cilicia”, C. Hoff - R. F. Townsend (eds.), Rough Cilicia: New Historical and Archaeological Approaches, Oxford, 260-282.
• Işıklıkaya 2010 I. R Işıklıkaya, Perge Mozaikleri, Macellum, Güney Hamam ve Geç Dönem Meydanı Doğu Portiği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Işıklıkaya-Laubscher 2016 I. Işıklıkaya-Laubscher, “Perge Mozaik Atölyeleri ve Akdeniz Havzası Mozaik Ekolleri İçerisindeki Yeri”, Adalya XIX, 169-227.
• Jones 1981 F. F. Jones, “Antioch Mosaics in Princeton”, Record of the Art Museum 40, 2, 2-26.
• Karamut 1996 İ. Karamut, “1994 Yılı Syedra Antik Kenti Çevre Düzenleme Çalışmaları”, VI. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara, 77-90.
• Karamut 1997 İ. Karamut, “1995 Yılı Syedra Antik Kenti Çevre Düzenleme Ve Kurtarma Kazısı Çalışmaları”, VII. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara, 49-56
• Karamut 1999 İ. Karamut, “Syedra 1997 Kurtarma Kazısı ve Temizlik Çalışmaları”, IX. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara, 141-150.
• Karamut 2000 İ. Karamut, “Syedra Antik Kenti 1998 Yılı Kurtarma Kazısı ve Temizlik Çalışması”, X. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara, 1-6.
• Keil - Wielhelm 1915 J. Keil - A. Wilhelm, “Vorläufiger Bericht über eine reise in Kilikien”, Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Instituts 18, 5-60.
• Klaus 1959 P. Kalus, Die römischen Mosaiken in Deutschland Römisch-Germanische Forschungen, Band 23, Berlin.
• Kurth 2015 D. Kurth, “The Labours and Other Feats of Herakles on Ancient Coins”, Translated by Dane „Helvetica“ Kurth, based on the German article „Die Heraklestaten auf Antiken Münzen“ by Reinhard Bräuer, ZfNum, 35-112.
• Lavagne 1979 H. Lavagne, “Au Dossıer Des Mosaïques Héracléennes (Suite) : La Mosaïque De Saınt-Paul-Lès-Romans”, RA, Nouvelle Série, Fasc. 2, 269-290.
• Lawrence 1951 M. Lawrence, “Additional Asiatic Sarcophagi”, MemAmAc 20, 120-166.
• Lawrence 1965 M. Lawrence, “The Velletri Sarcophagus”, AJA 69, 3, 207-222.
• Levi 1947 D. Levi, Antioch Mosaic Pavement, Vol. I-II, Princeton.
• LIMC 1981 Lexicon iconographical Mythologiae Classicae, I/1-2, München.
• LIMC 1988 Lexicon iconographical Mythologiae Classicae, IV/2, München.
• LIMC 1990 Lexicon iconographical Mythologiae Classicae, V/1-2, München.
• Liu - Toussaint 2010 Y. Liu - G. Toussaint, “Unraveling Roman mosaic meander patterns: A simple algorithm for their generation”, Journal of Mathematics and the Arts, 1-15.
• March 2001 J. March, Cassell’s Dictionary of Classical Mythology, London.
• Möller-Titel 2019 N. Möller-Titel, Harakles- und Theseus- Darstellungen auf Campana-Reliefs, Hamburg.
• Nollé 1988 J. Nollé, “Epigraphische und Numismatische Notizen (Tafel 5-7)”, EpigrAnat 12, 129-141.
• Önal 2012 M. Önal, “Herakles’in 0n İki İşi Betimli Mozaik Hakkında Tespitler”, JMR 5, 131-143.
• Özdilek 2014 B. Özdilek, “Roma Dönemi Villa Mozaikleri”, Arkeoloji Yolculuğunda Hatay, Mustafa Kemal Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Kalıcı Sergisi, 175-195.
• Özgan 2003 R. Özgan, Die kaiserzeitlichen Sarkophage in Konya und Umgebung, AMS 46, Bonn.
• Özoral 1977 F. Özoral, “Herakles Lahdi”, TAD XXIV-1, 145-153.
• Pappalardo - Ciardiello 2010 U. Pappalardo - R Ciardiello, Mosaïques Grecques et Romaines, İtalie.
• Ptolemaei 1845 C. Ptolemaei, Geographia, C. F. A. Nobbe (ed.), Lipsiae.
• Richter 1970 G. M. A. Richter, The Sculpture and Sculptors of The Greeks, London.
• Rosenbaum et al. 1967 E. Rosenbaum - G. Huber- S. Onurkan, A Survey of Coastal Cities in Western Cilicia, Preliminary Report, Ankara.
• Sayar 1997 M. H. Sayar, “Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları 1995”, XIV. AST 1, Ankara, 115-122.
• Sayar 2014 M. H. Sayar,. “Brief des Septimius Severus an die stadt Syedra (194 n. Chr.)”, J. Fischer (ed.), Der beitrag Kleinasiens zur Kultur - und Geistesgeschichte der Griechisch- Römischen Antike: Akten des Internationalen Kolloquiums, Wien, 33-42.
• Schwap 2004 G. Schwap, Klasik Yunan Mitolojisinin En Güzel Efsaneleri, İzmir.
• Smith 1904 A. H. Smith, A Catalogue of Sculpture in the Department of Greek and Roman Antiquities British Museum, Vol. III, London.
• Stannard 2015 C. Stannard, “The Labors of Hercules on Central İtalian Coins and Tesserae of the First Century BC”, P. G. Van Alfen – G. Bransbrourg – Mi. Amandry (eds.), FIDES Contributions to Numismatics in Honor of Richard B. Witschonke, New York, 357-388.
• Stephanos 1849 Stephanos, Byzantinos.
• Stern 1967 H. Stern, “Mosaïques de Pont-Chevron Prés Douzouër-Sur-Trézée (Loiret)”, Gallia 25, 1, 49-65.
• Talgam - Weiss 2004 R. Talgam - Z. Weiss, “The Mosaics of the House of Dionysos at Sepphoris: Excavated by E. M. Meyers, E. Netzer, and C. L. Meyers”, Qedem 44, 1-136.
• Tempesta 2013 C. Tempesta, “Central and Local Power in Hellenistic Rough Cilicia”, Michael C. Hoff - Rhys F. Townsend (eds.), Rough Cilicia New Historical and Archaeological Approaches, Proceedings of an İnternational Conference held at Lincoln, Nebraska, October 2007, 27-42.
• Thomas 2011 E. Thomas, “Houses of the dead‘? Columnar sarcophagi as ‚micro-architecture‘, in Life, death and representation: some new work on Roman sarcophagi”, Millennium-Studien = Millennium Studies 29, 387-435.
• Tülek 2005 F. Tülek, Late Roman and Early Byzantine Floor Mosaics in Cilicia, Unpublished PhD Thesis, The University of Ilinois, Urbana-Champaign.
• Tülek 2006a F. Tülek, “Kilikya Mozaiklerinin Petragrafisi”, 23. AST 1, Ankara, 405-410.
• Tülek 2006b F. Tülek, “Alanya Mozaiklerinde Antik Yaşamın Yansımaları”, Alanya 11. Tarih ve Kültür Semineri IV, Alanya, 31-42.
• Waelkens 2019 M. Waelkens, “The Sarcophagus Workshop of Dokimeion”, E. Özer (ed.), AIZANOI IV, Özel Sayı, Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara, 537-627.
• Waelkens et al. 2019 M. Waelkens - L. E. Baumer - M. Demirel, “The Heracles Sarcophagus from Geneva Workshop, Date, Provenance and Iconography”, IstMitt 69, 187-259.
• Ward-Perkins 1948 J. B. Ward-Perkins, “Severan Art and Architecture at Lepcis Magna”, JRS 38, 1 and 2, 59-80.
• Vargas-Vázques – Pérez 2021 S. Vargas-Vázques – M. R. Pérez, “Roman Mosaics of Antequera. An Overwiew”, JMR 14, 319-340.
• Vázquez - García 2017 S. V. Vázquez - F. M. Garcia, “Mosaicos Romanos de Cártama”, Mainake XXXVII, 117-138.
• Versaci et al. 2016 A. Versaci - A. Cardaci - L. R. Fauzia, “Diagnostic Activities for the Planned and Preventive Conservation of Mosaic Pavement: The Case Study of the Triclinium of the Villa Romana del Casale (Sicily)”, Digital Heritage Progress in Cultural Heritage: Documentation, Preservation and Protection, 6th International Conference, EuroMed, Part I, Nicosia, Cyprus, 241-253.