Olympos 3 No’lu Kilise’den Yeni Bulgular Işığında Az Bilinen Bir Uygulama: Ahşap Kat Zemini Üzerine Mozaik Döşeme

Yıl 2023, Sayı: 16, 187 - 199, 03.11.2023

Seçkin Evcim

https://doi.org/10.26658/jmr.1376779

Öz

Antik çağın çeşitli tipteki mozaik uygulamaları günümüzde karşımıza çoğunlukla sağlam bir altyapı üzerine zemine serilmiş olarak veya yatak harcı ile duvar ve örtü sistemi yüzeylerine uygulanmış olarak çıkmaktadır. Bununla birlikte Vitruvius’un De Architectura adlı eserindeki zemin yapım talimatları ve bazı az sayıdaki arkeolojik kalıntı sayesinde ahşap üst kat zeminlerinin de konsantre alt katmanlı taş plakalarla veya tesseralarla kaplanabildiği anlaşılmaktadır. Bu yöntem ve uygulama şekli bu tip döşemelerin muhtemelen yaygın olmayışından dolayı arkeolojik verilerin yetersiz kalmasıyla pek fazla tanınmamaktadır.
Olympos Antik Kenti kazılarında, 3 No’lu Kilise’nin yan neflerinde bu tip bir döşemenin nefler üzerindeki galerilerin zemininde opus tessellatum tekniğinde uygulanmış olabileceğine dair bulgular elde edilmiştir. Eldeki verilere göre kilisenin galerileri, duvarlar ve nef ayrımı tarafından taşınan ahşap kiriş ve kaplama ile oluşturulmuştur. Duvarlardaki kiriş yuvaları ve taşıyıcı sisteme ait yıkıntı bunu açık bir şekilde göstermektedir. Her iki yan nef zemini üzerinde ve nef ayrımına ait yıkıntının hemen altında nef zeminine ait olmayan, parçalanmış durumda mozaik parçalarına, tesseralara ve bunların alt tabakalarına dair kalıntılara rastlanmış olup, bu kalıntıların ahşap konstrüksiyonlu galerilerin zemin döşemesine ait olduğu düşünülmektedir.
Bu çalışmada Olympos 3 No’lu Kilise’deki bulgular üzerinden ahşap üst kat zeminlerine mozaik döşemelerin nasıl inşa edildiği diğer bazı örneklere de değinilerek açıklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Döşeme teknikleri, ahşap kat üzerine mozaik, Contignatio, Olympos, Erken Bizans bazilikası

A Less Known Practice from Olympos Church No. 3 in the Light of Recent Finds: Mosaic Pavement on Wooden Upper Floor

Öz

Various types of antique mosaics are mostly seen as installed to the ground on a thick foundation or laid onto wall and ceiling surfaces with setting bed. However, it is understood that the wooden upper floors could also covered with a layer of concrete surfaced with tile or tesserae, thanks to the instructions for floor construction in Vitruvius’ De Architectura and some few archaeological remains. Such floors and their application methods are not well known because archaeological data is limited due to this type of flooring -probably- was not common.
In the excavations of the Lycian Olympos, materials found at the aisles of Church No. 3 indicating that such a pavement may have been applied in the opus tessellatum technique on the gallery floors above the aisles. According to the traces that can be seen today, the gallery floors of the church were constructed with timber joists and planks carried by the walls and nave arcades. The beam holes on the walls and the ruins of the nave arcades and galleries clearly show this. Mosaic fragments, tesserae, and subfloor materials which do not belong to the ground floor, were found just below the ruins of the nave arcades at both aisles, and these remains are thought to belong to the floor pavements of wooden constructed galleries.
In this study, it is explained how the mosaic pavements were constructed on the wooden upper floor decks through the findings in Church No. 3 of Olympos with reference to some other examples.

Anahtar Kelimeler

Flooring methods, mosaic on wooden upper floor, Contignatio, Olympos, Early Byzantine basilica

Kaynakça

• Aktaş 2022 Ş. Aktaş, “Patara Liman Caddesinde Mozaikli Bir Yapı”, JMR 15, 17-33.
• Al-Houdalieh 2014 S. H. Al-Houdalieh, “The Byzantine Church of Khirbet et-Tireh”, Journal of Eastern Mediterranean Archaeology & Heritage Studies 2, 3, 188-208.
• Andrews 2017 J. N. Andrews, “Revisiting the Upper Floors of the Casa d‘Argo at Herculaneum”, Anabases 26, 117-141.
• Aviam 1993 M. Aviam, “Horvat Hesheq: A Church in Upper Galilee”, Y. Tsafrir (ed.), Ancient Churches Revealed, Jerusalem, 54-65.
• Baramki 1955 D. C. Baramki, “The Excavations at Khirbet en-Nitla”, J. L. Kelso – D. C. Baramki (eds.), The Annual of the American Schools of Oriental Research, Vol. 29/30, Excavations at New Testament Jericho and Khirbet en-Nitla (1949 - 1951), New Haven, 50-52.
• Evcim – Öztaşkın 2019 S. Evcim – G. K. Öztaşkın, “Early Byzantine Churches in Olympos”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 161, 129-162.
• Harrison et al. 1964 R. M. Harrison – J. M. Reynolds – S. M. Stern, “A Sixth-Century Church at Ras El-Hilal in Cyrenaica”, BSR 32, 1-20.
• Hirschfeld 2006 Y. Hirschfeld, “Excavations at Shiqmona – 1994”, Atiqot 51, 131-143.
• Koşdemir 2022 U. Koşdemir, Olympos Antik Kenti 3 No.lu Kilise Mozaikleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Magen 1993 Y. Magen, “The Monastery of St. Martyrius at Ma’ale Adummim”, Y. Tsafrir (ed.), Ancient Churches Revealed, Jerusalem, 170-196.
• Mlynarczyk 2002 J. Mlynarczyk, “Hippos (Sussita): Exploration of the North-West Church Complex (areas NWC and OPB) in 2002”, Swiatowit 4 (45), Fasc.A, 73-78, Plansza, 26-34.
• Mlynarczyk - Burdajewicz 2013 J. Mlynarczyk – M. Burdajewicz, “The Northwest Church Complex”, Hippos - Sussita of the Decapolis: The First Twelve Seasons of Excavations 2000-2011, Vol. I, Haifa, 194-217.
• Napoli – Baldassarri 2015 L. Napoli – P. Baldassarri, “PalazzoValentini: Archaeological Discoveries and Redevelopment Projects”, Frontiers of Architectural Research 4, 91–99.
• Olcay Uçkan vd. 2019a B. Y. Olcay Uçkan – G. K. Öztaşkın – Ö. E. Öncü – S. Evcim – M. Öztaşkın, “Olympos Kazısı 2017 Yılı Çalışmaları”, 40. KST, 3, 617-638.
• Olcay Uçkan vd. 2019b B. Y. Olcay Uçkan – G. K. Öztaşkın – M. Öztaşkın – S. Evcim – Ö. E. Öncü, “Olympos Kazısı 2018 Yılı Çalışmaları”, 41. KST, 4, 429-450.
• Olcay Uçkan vd. 2022 B. Y. Olcay Uçkan – S. Evcim – U. Koşdemir, “Olympos 3 No.lu Kilise’de Bulunan Duvar Mozaiği Parçaları”, Höyük 10, 177-190.
• Pawlikowska-Gwiazda 2019 A. Pawlikowska-Gwiazda, “Mosaics from Jiyeh/Porphyreon in Lebanon: The Universality of Mosaic Art in Late Antiquity”, PolAMed 28, 2, 411-432.
• Porath 2006 Y. Porath, “Mansions on the Outskirts of Byzantine Caesarea”, Cathedra for the History of Eretz Israel and its Yishuv 122, 117-142 (İbranice).
• Saghieh 1996 M. Saghieh, “BEY 004 „Zone des Eglises“, Bulletin d‘Archéologie et d‘Architecture Libanaises 1, 36-59.
• Savalli et al. 2015 A. Savalli – P. Pesaresi – L. Lazzarini, “Casa del Rilievo di Telefo and Opus Sectile at Herculaneum”, P. Pensabene, E. Gasparini (eds.), ASMOSIA X, Roma, 349-361.
• Scheibelreiter-Gail 2014 V. Scheibelreiter-Gail, “Mosaiken”, H. Thür - E. Rathmayr (eds.), Hanghaus 2 in Ephesos. Die Wohneinheit 6. Tafelband: Baubefund, Ausstattung, Funde, Wien, 255-72.
• Ucelli 1950 G. Ucelli, Le Navi di Nevi, Roma
• Ulrich 1996 R. B. Ulrich, “Contignatio, Vitruvius, and the Campanian Builder”, AJA 100, 137-151.
• Ulrich 2007 R. B. Ulrich, Roman Woodworking, New Haven and London.
• Vitruvius 1912 Vitruvius, Vitruvii de Architectura Libri Decem, F. Krohn (ed.), Leipzig.
• Vitruvius 2021 Vitruvius, Mimarlık Üzerine, Ç. Dürüşken (çev.), İstanbul.
• Widrig 1978 W. Widrig, “Two Churches at Latrun in Cyrenaica”, BSR 46, 94-131.