Rhodiapolis Piskoposluk Kilisesi Mozaikleri

Yıl 2023, Sayı: 16, 409 - 420, 03.11.2023

Şehrigül Yeşil

https://doi.org/10.26658/jmr.1376871

Öz

Rhodiapolis antik kentinin (Kumluca, Antalya) akropolisinde yer alan üç nefli kilise, batısında narteks, doğusunda apsis ve yan mekânlarıyla erken dönemin klasik bazilika plan tipine sahiptir. 2007 yılında başlayan kazılarda kilisenin narteks, orta ve yan nefleri ile prothesis bölümlerinde opus tessellatum tekniğindeki geometrik desenlerden oluşan mozaikler ortaya çıkarılmıştır.
Mozaiklerin tümü mermer, kireç taşı ve pişmiş toprak malzemeden düzgün kesilmiş küp biçimli polykrom tesserae ile yapılmıştır. Pano desenlerinin ortak özelliği, beyaz zemin üzerine sarı, kırmızı, pembe, bordo, mavi renkler kullanılarak oluşturulmuş geometrik desenlerin, üç boyutlu bir etki yaratacak şekilde gölgelendirilerek işlenmiş olması ve bunların siyah veya siyaha yakın gri renkli tesserae ile sınırlanmış olmasıdır. Farklı geometrik düzenlemelere sahip on panodan oluşan kuzey nefte ve kesintisiz devam eden tek bir panodan oluşan güney nefte bordür kullanılmamıştır. Prothesis ve orta nefte panolar bordür kullanılarak kapalı bir formda düzenlenmiştir. Nartekste ise, mekân üç ana panoya bölünmüş ve sadece kuzeydeki iki panoda bordür kullanılmıştır. Ayrıca ana desenlerin işçiliklerindeki kalite mekânlara göre farklılık gösterir. Bu farklılıklar kilise mekânlarına ait taban mozaiklerindeki farklı atölyelere işaret eder. Rhodiapolis Kilisesi mozaiklerinde kullanılan Geç Antik Dönem repertuarından seçilmiş desenlerin yakın benzerleri, genellikle 5. yüzyıl ve 6. yüzyıl başına tarihlenen mozaiklerde görülür. Ancak yakın yerleşmeler dikkate alındığında, bu mozaiklerin 5. yüzyıla ait oldukları söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Likya, Rhodiapolis, mozaik döşeme, Opus Tessellatum, geometrik düzenleme

Mosaics of the Episcopal Church in Rhodiapolis

Öz

The three aisled church located in the acropolis of Rhodiapolis Ancient City (Kumluca, Antalya) represents the early classical basilica design type with the narthex in the west, the apse in the east and the adjoining rooms. Mosaics consisting of geometric patterns of opus tessellatum technique were unearthed in the narthex, nave, and side aisles, as well as prothesis sections of the church, in the excavations that started in 2007.
All the mosaics are made of marble, limestone, and terracotta material with clearly cut cub-shaped polychrome tesserae. The common feature of the panel pattern is that the geometric patterns created using yellow, red, pink, burgundy, and blue colors on a white background are treated by shading to create a three-dimensional effect, and they are limited to black or nearly black-gray tesserae. Borders were not used in the northern aisle consisting of ten panels with different geometric patterns, and in the southern aisle consisting of a single continuous panel. Panels in prothesis and nave are arranged in a closed form using borders. As for narthex, the place was divided into three main panels, and the border was used only on the north panel. Moreover, the quality of the craftsmanship on the main patterns varies according to the places. These differences refer to the different workshops in the pavement mosaics of the church spaces. Close analogues of patterns selected from the repertoire of Late Antiquity used in the mosaics of the Rhodiapolis Church are usually seen in the mosaics dated to the 5th and early 6th centuries. However, it can be deduced that, considering the nearby settlements these mosaics belong to the 5th century.

Anahtar Kelimeler

Lycia, Rhodiapolis, mosaic pavement, Opus Tessellatum, geometric pattern

Kaynakça

• Akyürek - Tiryaki 2010 E. Akyürek - A. Tiryaki, “Rhodiapolis Piskoposluk Kilisesi Kazılarından Üç Mimari Plastik Eser Üzerine Değerlendirmeler”, Adalya 13, 389-403.
• Asano 2010 K. Asano (ed.), The Island of S. Nicholas, Excavation and Survey of Gemiler Island Area, Lycia, Turkey, Osaka.
• Campbell 1988 S. Campbell, The Mosaics of Antioch, Toronto.
• Campbell 1998 S. Campbell, The Mosaics of Anemurium, Toronto.
• Campbell 1991 S. Campbell, The Mosaics of Aphrodisias in Caria, Toronto.
• De Matteis 2004 L. M. De Matteis, Mosaici di Cos: dagli scavi delle missioni itali¬ane e tedesche (1900-1945), Monografie della Scuola Archeologica di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente 17, Atina.
• Décor I C. Balmelle – M. Blanchard Lemée – J. Christophe – J.-P. Darmon – A.-M. Guimier Sorbets – H. Lavagne – R. Prudhomme – H. Stern, Le Décor géométrique de la mosaïque romaine I, Paris, 1985.
• Décor II C. Balmelle – M. Blanchard-Lemée – J.- P. Darmon – S. Gozlan – M. P. Raynaud, Le Décor géométrique de la mosaïque romaine II, Paris, 2002.
• Ferguson 1961 G. Ferguson, Signs and Symbols in Christian Art, Oxford.
• Foulias 2011 A. M. Foulias, “The Basilica of Agioi Sarabta / Kırklar Tekke in Cyprus and its Mosaics”, M. Şahin (ed.), 11th International Colloquium on Ancient Mosaics, Bursa, 381-390.
• Işıklıkaya 2010 R. I. Işıklıkaya, Perge Mozaikleri, Macellum, Güney Hamam ve Geç Dönem Meydanı Doğu Portiği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Işıklıkaya-Laubscher 2016 R. I. Işıklıkaya-Laubscher, “Perge Mozaik Atölyeleri ve Akdeniz Havzası Mozaik Ekolleri İçerisindeki Yeri”, Adalya XIX, 169-227.
• Kloner 1993 A. Kloner, “A Byzantine Church at Maresha (Beit Govrin)”, Y. Tsafrir (ed.), Ancient Churches Revealed, Israel.
• Kotzia 1952 N. Ch. Kotzia, “Anaskaphai Tes Basilikes tou Lavreotikou Olympou” Praktika, 92-128.
• Kraeling 1938 C. H. Kraeling, Gerasa, City of the Decapolis, American School of Oriental Research, New Haven-Connecticut.
• Levi 1947 D. Levi, Antioch Mosaic Pavements, Princeton.
• Maniére-Léveque 2012 A. M. Maniére-Léveque, Corpus of the Mosaics of Turkey, Lycia Xanthos, Part 2, The West Area, Vol. 2, Bursa.
• Michaelides 2001 D. Michaelides,“Some Characteristic Traits of a Mosaic Workshop in Early Christian Cyprus”, CMGR VIII, 314-235.
• Nassar – Al-Muheisen 2010 M. Nassar – Z. Al-Muheisen, “Geometric Mosaic Pavements of Yasileh in Jordan”, PEQ 142/3, 182-198.
• Öztaşkın 2011 M. Öztaşkın, “The Building with Mosaics of Olympos: Mosaics of Late Ancient Era – Early Byzantine Period”, M. Şahin (ed.), 11th International Colloquium on Ancient Mosaics, Bursa, 709-720.
• Pelekanidis 1974 S. Pelekanidis, Syntagma tôn palaiochristianikôn psiphidôtôn dapedôn tis Hellados, I, Nisiôtiki Hellas, Thessaloniki.
• Raynaud 2009 M. P. Raynaud, Corpus of the Mosaics of Turkey, Lycia Xanthos, Part 1, The East Basilica, Vol. 1, Bursa.
• Scranton - Ramage 1964 R. L. Scranton - E. S. Ramage, “Investigation at Kenchreai, 1963” Hesperia 33, 134-146.
• Spiro 1978 M. Spiro, Critical Corpus of the Mosaic Pavements on the Greek Mainland, Fourth/Sixth Centuries with Architectural Surveys 1-2, New York.
• Tinh 1985 T. T. Tinh, Soloi, Dix campagnes de fouilles, Sainte Foy.
• Tiryaki 2012 A. Tiryaki, “Rhodiapolis Piskoposluk Kilisesi’ne Ait Bir Grup Korkuluk Levhası” Olba 20, 493-514.
• Tiryaki 2016 A. Tiryaki, “Rhodiapolis Piskoposluk Kilisesi’nin Geometrik Desenli Taban Mozaikleri”, Olba 24, 505-534.
• Tülek 2004 F. Tülek, Late Roman and Early Byzantine Floor Mosaics in Cilicia, Unpublished PhD Thesis, University of Illinois at Urbana Champaign, Urbana-Illinois.
• Tülek 2009 F. Tülek, “A Fifth Century Floor Mosaic and a Mural of Virgin of Pegein Constantinople”, CArch 52, 23-30.