ÇOCUKLARDA ÖZERKLİK ALGISI İLE ÖĞRETMENLERİN ÖZERKLİĞİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER VE GELİŞTİRMEYE YÖNELİK STRATEJİLERE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 153 - 176, 12.02.2019

Sevinç Ölçer , Gözde Yılmaz

https://doi.org/10.26809/joa.4.013

Öz

Bu araştırma, okul öncesi eğitimine devam eden altı yaş çocuklarının özerklik algılarını ve öğretmenlerin, çocuklarda özerkliği etkileyen faktörler ile özerkliği geliştirmeye yönelik stratejiler hakkındaki görüşlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, tarama modelinde betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın çalışma grubu, 2016-2017 eğitim-öğretim yılı bahar döneminde Türkiye’nin güneyinde bulunan bir şehirdeki dört anaokulundan seçkisiz olarak belirlenen 110 çocuk ve onların öğretmenlerinden oluşmuştur. Araştırma verileri, araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış açık uçlu görüşme soruları ile toplanmıştır. Verilerin analizinde kategorisel tema analiz tekniği kullanılmıştır. Çalışma sonucunda çocukların özgürlük kavramına ilişkin görüşlerinin davranışsal, sosyal- duygusal ve bilişsel özerklik olmak üzere üç ana tema altında toplandığı görülmüştür. Öğretmenlerin, çocukların özerkliğini etkileyen faktörlere ilişkin görüşlerinin; Yetişkin tutum ve davranışları, sosyal çevre ve fiziki çevre olmak üzere üç tema oluşturduğu; Çocuklarda özerkliği geliştirmeye yönelik stratejilere ilişkin görüşlerinin ise sosyal çevreye ilişkin stratejiler, fiziki çevreye ilişkin stratejiler, kural koymak, sorumluluk vermek, seçenek sunmak olmak üzere beş tema altında toplandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi, özerklik, okul öncesi öğretmeni

THE PERCEPTION OF AUTONOMY IN CHILDREN AND TEACHERS' VİEWS ON THE FACTORS AFFECTING THE AUTONOMY AND STRATEGIES FOR DEVELOPMENT

Öz

The aim of this study was to determine the autonomy perception of the six-year-old children

who attended pre-school education and teachers’ views on the factors affecting autonomy in children

and strategies to develop autonomy. The research is a descriptive study in the screening model. Working

group of the research, 2016 2017 academic year spring semester in southern Turkey with selected

randomly from 110 preschool children and their teacher was composed of. Research data were collected

by semi-structured open-ended interview questions prepared by the researchers. Categorical theme

analysis technique was used for data analysis. As a result of the study, it was seen that the views of

children about the concept of autonomy were grouped under three main categories as behavioral,

social-emotional and value autonomy. Teachers' views on the factors affecting the autonomy of children

constitute three themes: adult attitudes and behaviors, social environment and physical conditions; The

strategies to develop autonomy in children are grouped under five themes: strategies related to social

environment, strategies related to physical environment, setting rules, giving responsibility and offering

options/to include to decision

Anahtar Kelimeler

Preschool, autonomy, preschool teacher

Kaynakça

• AKTAŞ ARNAS, Y., ASLAN, D. ve GÜNAY BİLALOĞLU, R., 2014, Okul Öncesi Dönemde Fen Eğitimi, Vize Yayınevi, Ankara. ISBN: 9786054551361
• ALLEN, J. P., HAUSER, S. T., EİCKHOLT, C., BELL, K. L., ve O’CONNOR, T. G., 1994, Autonomy and Relatedness in Family Interactions as Predictors of Negative Adolescent Affect, Journal of Research on Adolescence,2(4), 535-552, https://www. tandfonline.com/doi/ [Erişim Tarihi: 30 Temmuz 2017].
• ANDERSON, J., & HONNETH, A., 2005, Autonomy, Vulnerability, Recognition and Justice. In J. Christman & J. Anderson (Eds.), Autonomy and the Challenges to Liberalism (pp. 127-149), Cambridge University Press, New York, NY. Doi:10.1017/CBO9780 511610325. 008.
• ANDERSON, H., ADAM, T., COLTMAN, P., COTTON, E., & DANIELS, R., 2002, Spinning the Plates: Organising the Early Years Classroom, in D. Whitebread (ed.) Teaching and Learning in the London and Newyork, Routledge.
• ARI, R., 2005, Gelişim ve Öğrenme, Nobel Yayınevi, Ankara.
• ASLAN, C., 2016, Özerk Benlikli Birey Yetiştirme Sürecinde Çağdaş Dil ve Edebiyat Öğretimi Ortamlarının Türkçe/Türk Dili ve Edebiyatı) Önemi, Elementary Education Online, 15(3), 723-741, http://ilkogretim-online.org.tr [Erişim Tarihi: 25 Temmuz 2016].
• AYDOĞMUŞ, K., BALTAŞ, A., ve BALTAŞ, Z., 2003, Ana-Baba Okulu, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• BABADAĞ, K., 2001, Ekim-Kasım, Meslekleşme Ve Kadın, I. Uluslararası & VIII. Ulusal Hemşirelik Kongresi, Antalya.
• BANDURA, A., 1997, Self-Efficacy: The Exercise of Control, Freeman, New York.
• BARAN, M., YILMAZ, A. ve YILDIRIM, M., 2007, Okul Öncesi Eğitimin Önemi ve Okul Öncesi Eğitim Yapılarındaki Kullanıcı Gereksinimleri Diyarbakır Huzurevleri Anaokulu Örneği, D.Ü. Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 27-44.
• BAĞATIR, R., 2008, Çocukta Sanatsal Yaratıcılık İle Oyun Kavramlarının İlişkilendirilmesi, Sözlü Bildiri, 3. Ulusal Sanat Eğitimi Sempozyumu, Eylül 2018, Ankara.
• BAŞAR, H., 1999, Sınıf Yönetimi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara. ISBN: 975.11.1704.6
• BAYHAN, P. ve ARTAN, İ., 2012, Çocuk Gelişimi Ve Eğitimi, Morpa Kültür Yayınları, İstanbul.
• BAYMUR, F., 1994, Genel psikoloji: Bilim Ve Kültür Eserleri Dizisi, İnkılap Kitabevi, İstanbul. ISBN: 9751000972
• BAYRAKTAR, Ö., 2011, Üniversite Öğrencilerinin Algılanan Sosyal Destek Düzeyleri ile Duygusal Zekaları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• BECKERT, T. E., 2005, ‘Fostering Autonomy in Adolescent: A Model of Cognitive Autonomy And Self-Evulation’ Electronic Journal of The American Association of Behavioral and Social Sciences, https://www.researchgate.net/publication/282023 761 [Erişim Tarihi: 11 Aralık 2016].
• BEN-ISHAI E., 2008, The Autonomy-Fostering State: Citizenship and Social Service Delivery, Unpublished Doctoral Dissertation, Michigan University, Michigan, USA, http://citeseerx.ist. psu.edu/ [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• BERLIN, I., 1969, Two Concepts of Liberty. From Four Essays on Liberty, Oxford U. Press, N.Y., 122. http://cactus.dixie.edu/ [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• BEYAZKÜRK, D., ANLIAK, Ş., ve DİNÇER, Ç., 2007, Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Research, 26, 13-26. www.academia.edu/ [Erişim Tarihi: 12 Temmuz 2018].
• BROWN, B.B., MOUNTS, N., LAMBORN, S. D., & Steinberg, L., 1993, Parenting Practices and Peer Group Affiliation in Adolescence, Child Development, 64, 467-482.
• CARVER, C., S., & SCHEIER, M., 2000 Autonomy of Self-Regulation, Psychological Inquiry, 11, 284–290.
• COLBY, A., KOHLBERG, L., GIBBS, J., & LIEBERMAN, M., 1983, A Longitudinal Study of Moral Judgment, Monographs of the Society for Research in Child Development, 48, http://psycnet.apa.org/ record/1983-23133-001 [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• COLLINS, W. A., GLEASON, T., & SESMA, A., 1997, Internalization, Autonomy and Relationships: Development During Adolescence. In J. E. Grusec, & L. Kyczynski (Eds.), Parenting and Children’s Internalization of Values (pp. 78–99). Wiley, New York. ISBN- 10: 0471123838
• CRESWELL, J.W., 2013, Nitel Araştırma Yöntemleri (M. Bütün, S. B. Demir, Çev.), (ss.77- 79), Siyasal Yayınları, Ankara. ISBN: 9789750240874
• CHIRKOV, V. I., RYAN, R. M., KIM, Y., & KAPLAN, U., 2003, Differentiating Autonomy from Individualism and Independence: A Self-Determination Theory Perspective on Internalization of Cultural Orientations and Well-Being, Journal of Personality and Social Psychology, 84, 97-109.
• CRITTENEDEN, P.M., 1990, Internal Representational Models of Attachment Relationships, Infant Mental Health Journal, 11(3), 259-277.
• ÇETİN, F., BİLBAY, A. A., ve KAYMAK, D. A., 2001, Araştırmadan uygulamaya çocuklarda sosyal beceriler, Epsilon Yayıncılık, İstanbul. ISBN: 975331342-X
• DAVIS‐KEAN, P. E., & SANDLER, H. M., 2001, A Meta‐Analysis of Measures of Self‐Esteem for Young Children: A Framework for Future Measures, Child Development, 72, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11405589 [Erişim Tarihi: 1 Mayıs 2017].
• DECI, E. L., & RYAN, R. M., 1985, Intrinsic Motivation and Self-Determination in Human Behavior, Plenum Press, New York. ISBN: 978-1-4899-2271-7
• DECI, E. L., & RYAN, R. M., 2000, The “What” and “Why” of Goal Pursuits: Human Needs and the Determination of Behavior, Psychological Inquiry, 11, 227–268.
• DEMİRALP, S., 2014, Montessori ve Uygulamaları, Nobel Yayıncılık, Ankara. Barkod: 9786051338927
• DEMİR, T. Ş., 2002, İlköğretim Öğrencilerinin Kültürel Etkinlikleri İle Özerklikleri Arasındaki İlişki, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• DEMİRİZ, S., KARADAĞ, A., ve ULUTAŞ, İ., 2003, Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Eğitim Ortamı Ve Donanım, Anı Yayıncılık, Ankara. ISBN: 9756956941
• DEREBOY, İ. F., 1993, Kimlik Bocalamas:, Anlamak, Tanımak, Ele Almak, Özmert Ofset, Malatya. Ürün Kodu: 2278916.
• DOĞAN ÖMÜR, A., 2012, Okul Öncesi Eğitim Alan Çocukların Özgürlük Kavramını Algılayışlarına İlişkin Bir Çalışma (İstanbul Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• DOLL, B., MURPHY, P., & SONG, S.Y., 2003, Their relationship between children’s selfreported recess problems and peer acceptance and friendships. Journal of School Psychology, 41, 113-130. Doi:10.1016/S0022-4405(03)00029-3
• DOUVAN, E., & ADELSON, J., 1966, The Adolescent Experience, Wiley, New York, . https://onlinelibrary.wiley.com/ [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• DRISCOLL, R. J., WORTHINGTON, K. A., & HURRELL, J. J., Jr., 1995, Workplace Assault: An Emerging Job Stressor, Consulting Psychology Journal: Practice and Research, 47(4), 205-212, http://dx.doi.org/10.1037/1061-4087.47.4.205 [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• EISENBERG, N., & MORRIS, A.S., 2004, Moral Cognitions and Prosocial Responding in Adolescence. In R. Lerner ve L. Steinberg (Eds.), Handbook of Adolescent Psychology, (2nd Edition, s. 155-188), Wiley ve Sons, New York.
• ERIKSON, E.H., 1968, Identity: Youth and Crisis, W.W. Norton & Company, Inc, New York, https://scholar.google.com.tr/ [Erişim Tarihi: 13 Şubat 2016].
• FELDMAN S.S., & ROSENTHAL D., 1991, Age Expectations of Behavioral Autonomy in Hong Kong, Australian, and American Youth: The Influences of Family Variables and Adolescents' Values, Int Journal Psychoanal Psy., 26, 1-23.
• FELDMAN S.S., & WOOD, D. N., 1994, Parents’ Expectations for Pre Adolescent Sons’ Behavioral Autonomy: A Longitudinal Study of Correlates and Outcomes, Journal of Research on Adolescence (Lawrence Erlbaum), 4(1), 45-70.
• GAGNE, M., 2003, The Rol of Autonomy Support and Autonomy Orientation in Prosocial Behavior Engagement, Motivation and Emotion, 27(3), 199-223.
• GANDER, M. J., & GARDINER, H. W., 2015, Çocuk Ve Ergen Gelişimi (B. Onur ve N. Çelen, Çev.), İmge Kitabevi, Ankara. ISBN: 9789755330686
• GOLDMAN, J. A., 1981, Social Participation of Preschool Children in Same Versus Mixed- Age Groups, Child Development, 52, 644–650.
• GOLDSTEIN, R., 2007, Zor Durumlarla Başa Çıkabilmek İçin Daha İyi Anne Daha İyi Baba Olmak, Özgür Yayınları, İstanbul. ISBN:9789754472325
• GÜNAY, Y., 2005, İlköğretim Birinci Kademede Görev Yapan Öğretmenlerin Sınıf Kurallarını Oluşturmada ve Uygulamada Karşılaştıkları Güçlüklerin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• HELMING, J., 2006, European Dairy Policy in the Years to Come: Impact of Quota Abolition on the Dairy Sector, Agricultural Economics Research Institute, The Hague, http://library.wur.nl/WebQuery/wurpubs/fulltext/22126 [Erişim Tarihi:27 Mayıs 2016]
• HERGENHAHN, B. R., & OLSON, M. H., 2002, An Introduction to Theories of Personality, Pearson Education, Upper Saddle River Newjersay, USA. ISBN: 0130992267
• KAHNEMAN, D., & MILLER, D. T., 1986, Norm Theory: Comparing Reality to Its Alternatives, Psychological Review, 93(2), 136-153.
• KAĞITÇIBAŞI, Ç., 2000, Kültürel Psikoloji: Kültür Bağlamında İnsan Ve Aile, Evrim Yayınevi, İstanbul.
• KALEMCİ, F. ,1998, Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Çevre Düzenlemesi ve ve Çalışan Eğitimci Personelin Nitelikleri Yönünden İncelenmesi, (1. Baskı), Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• KAMII, C., 1991, Toward Autonomy: The Importance of Critical Thinking and Choice Making, School Psychology Review, 20(4), 382-388, http://psycnet.apa.org/record/ [Erişim Tarihi: 13 Mart 2017].
• KANDIR, A., ve ÇALTIK, İ., 2006, Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Görevli Öğretmenlerin Okullarında Fiziksel Koşullarına Ve Sınıflarındaki İlgi Köşelerinin Özelliklerine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi, Mesleki Eğitim Dergisi, 8(15), 40-62.
• KANT, I., 2009, Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, (I. Kuçuradi, Çev.), TFK Yayınları, Ankara. ISBN:9789757748113
• KARTAL, H., 2008, Geçmişten Günümüze Erken Çocukluk Eğitimi Uygulamaları, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa. Barkod: 9789758606771
• KAYA, A., 2000, Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Uygulanan Program ve Farklı Etkinliklerin Çocukların Özerklik (Otonomi) Ve Atılganlık Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi, Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• KILDAN, A., ve AHİ, B., 2016, 48-60 Aylık Çocukların Öğretmen Kavramına Yönelik Algılarının Çizimler Aracılığıyla İncelenmesi, Elementary Education Online, 15(1), 77- 90.
• Kişisel Gelişim Ve Rehberlik Birimi Bülteni, 2015, Ocak, Kararlarımın sorumluluğunu alıyorum. http://www.gelisim.k12.tr/ [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• KOCAEFE, T., 2013, The Relationship Between Autonomous Parenting Style, Mindfulness Level and Psychological Well-Being, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• KÜÇÜKKARAGÖZ, H., 2005, Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi, B.Yeşilyaprak (Ed.), Pegem Yayıncılık, Ankara.
• LADD, G. W., & BURGESS, K. B., 1999, Charting the relationship trajectories of agressive, withdrawn and aggressive/withdrawn children during early grade school. Child Development, 70(4), 910-929. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/1467- 8624.00066 [Erişim Tarihi: 11 Eylül 2017].
• LILLARD, S. A., 2005, Montessori: The Science Behind the Genius. Oxford University Press, USA. ISBN: 019536936X
• LÜLE, A. R, 2002, Lise Mezunu Olup Üniversiteye Hazırlanan Ergenlerin Özerklik Düzeyleri ile Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• MARSH, H. W., & HAU K-T., 2006, Big-Fish-Little-Pond-Effect on Academic Self-Concept, American Psychologist, 58(5), 364-376.
• M.E.B., 2006, Okul Öncesi Eğitim Programı (36-72 Aylık Çocuklar İçin), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• MENDEZ, J. L., FANTUZZO, J., & CICCHETTI, D., 2002, Profiles of social competence among low-income African-American preschool children. Child Development, 73(4), 1085-1100. https://www.jstor.org/stable/pdf/3696272.pdf?refreqid=excelsior%3A3a 26 93529 e2cd3257cb74561280c716d [Erişim Tarihi: 11 Eylül 2017].
• MORSÜNBÜL, Ü., 2011, Ergenlikte Özerkliğin ve Kimlik Biçimlenmesinin Öznel İyi Oluş Üzerindeki Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• MUSAAĞAOĞLU, C., 2004, Ergenlik Sürecinde Özerkliğin Gelişimi İle Algılanan Anne- Baba Tutumları Arasındaki İlişkiler, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• NITZCH, C., 2003, Sinirlerinize Hâkim Olun, Hayat Yayıncılık, İstanbul.
• NOOM, M. J., 1999, Adolescent Autonomy: Characteristic and Correlates, Delft, Eburon. ISBN:90516674189789051667417
• NOOM, M. J. DEKOVIC, M., & MEEUS, W., 1999, Autonomy, Attachment and Psychosocial Adjustment During Adolescence: A Double-Edged Sword?, Journal of Adolescence, 22, 771-783. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ pubmed/10579889 [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• NOOM, M. J. DEKOVIC, M., & MEEUS, W., 2001, Conceptual Analysis and Measurement of Adolescent Autonomy, Journal of Youth and Adolescence, 30, 577–595, https://link. springer.com/article/10.1023/A:1010400721676 [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• ÖLÇER, S., 2010, Okulöncesi Eğitime Giriş, Okulöncesi Eğitim Kurumunun İç-Dış Mekan Özellikleri Ve Eğitimsel Düzenlemeler, D. Ekiz (Ed.), (1. Baskı). (s. 99-162), Lisans Yayıncılık, İstanbul. ISBN: 978-605-4350-21-6
• ÖLÇER, S., 2017, Yüksek Lisans Ders Notları, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temel Eğitim Anabilim Dalı, Okul Öncesi Eğitimi Tezli Yüksek Lisans Programı, Burdur.
• ÖZDEMİR, S., BACANLI, H., ve SÖZER, M., 2007, Türkiye’de Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim Sistemi İçin Temel Sorunlar Ve Çözüm Önerileri, Türk Eğitim Derneği Yayınları, Ankara. ISBN:978-9944-5128-3-1
• ÖZDOĞAN, B., 2014, Çocuk Ve Oyun, Anı Yayıncılık, Ankara. ISBN:9786055213640
• ÖZGAN, H., 2009, An Evaluation Related with Preschool Education in Turkey. World Applied Sciences Journal, 7(3), 312-319.
• PARRA, A., & OLIVA, A, 2009, A Longitudinal Research on the Development of Emotional Autonomy During Adolescence, The Spanish Journal of Psychology, 12(1), 66-75.
• POMERANTZ, E. M., & RUBLE, D. N., 1998, The Role of Maternal Control in the Development of Sex Differences in Child Self-Evaluative Factors, Child Development, 69(2), 458-78, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9586219 [Erişim Tarihi: 17 Mart 2016].
• PRINSTEIN, M. J., CHEAH, C. S. L., & GUYER, A. E. (2005). Peer victimization, cue interpretation, and internalizing symptoms: Preliminary concurrent and longitudinal findings for children and adolescents. Journal of Clinşcal Child and Adolescent Psychology, 34(1), 11-24. http://mitch.web.unc.edu/files/2013/10/Prinstein-Cheah-and- Guyer-2005.pdf [Erişim Tarihi: 11 Eylül 2017].
• RYAN, R., & CONNELL, J., 1989, Perceived Locus of Causality and Internalization: Examining Reasons for Acting in Two Domains, Journal of Personality and Social Psychology, 57.
• RYAN, R. M., & DECI, E. L., 2000, Self-Determination Theory and the Facilitation of Intrinsic Motivation, Social Development, and Well-Being, American Psychologist, 55, 68–78.
• RYAN, R. M., LA GUARDIA, J. SOLKY-BUTZEL, J., CHIRKOV, V., & KIM, Y., 2005, On the Interpersonal Regulation of Emotions: Emotional Reliance Across Gender, Relationships and Cultures. 12.
• RYAN, R. M. & LYNCH, J. H., 1989, Emotional Autonomy Versus Detachment: Revisiting the Vicissitudes of Adolescence and Young Adulthood, Child Development, 60, 340–356.
• SCHWARTZ, S., 1974, A Survey of Guiding Principles, The Nature of Human Values by Rokeach, Sciences New Series, 186, 436-437.
• SESSA, F.M., & STEINBERG L., 1991, Family Structure and the Development of Autonomy During Adolescence, J. Early Adolescence, 11, 38- 55.
• STEINBERG L., 1993, Autonomy, Conflict, and Harmony in the Family Relationship. In S. S. Feldman, & G. R. Elliott (Eds.). At the Threshold: The Developing Adolescent, Harvard University Press, Cambridge, MA. ISBN:0674050363
• STEINBERG, L., & SILVERBERG, S. B., 1986, The Vicissitudes of Autonomy in Early Adolescence, Child Development, 57, 841- 851.
• STEINBERG, S., 2007, Ergenlik (F. Çok, Çev.), İmge Kitabevi, Ankara. ISBN: 9789755335 292
• SZEWCZYK-SOKOLOWSKI, M., BOST, K. K., & WAINWRIGHT, A. B., 2005, Attachment, temperament and preschool children’s peer acceptance. Social Development, 14(3), 379-397. Doi: 10.1111/j.1467-9507.2005.00307.x [Erişim Tarihi: 11 Eylül 2017].
• ŞAHİN, Z., 2009, Çocukların Psiko-Sosyal Problem Çözme Becerisinin Çeşitli Değişkenler Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• TOEPFER, S. M., 2001, A Multi-Method Anaysis of Family Systems: Emotional Autonomy in Young Adulthood as Related to Oral Dependency, Family Intrusiveness, and Perceived Social Support, Unpublished Doctoral Dissertion, The Ohio State University, Ohio, https://etd.ohiolink.edu/ [Erişim Tarihi: 21 Ağustos 2016].
• TOK, Ş., 2011, Öğretimin Yönetimi. H. Kıran (Ed.), Sınıf Yönetimi, içinde, 83-123, Anı Yayıncılık, Ankara.
• TORRENCE, M., & Chattin-Mcnichols, J., 2004, Montessori Education Today, (Eds. Jaipaul L. Roopnarine & James E. Johnson), Approaches To Early Childhood Education içinde, (4th Edition), Pearson Merrill Prentice Hall, New Jersey, s. 363-391. ISBN:0131408119
• VAN MANEN, M., 1990, Researching Lived Experience, SUNY Press, New York. ISBN:0- 7914-0425-0
• WEHMEYER, M., 1999, A Functional Model of Self-Determination: Describing Development and Implementing Instruction. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities, 14(1), 53-62.
• WOOD, J. J., COWAN, P. D., & BAKER, B. L., 2002, Behavior problems and peer rejection in preschool boys and girls. The Journal of Genetic Psychology, 163(1), 72-88. Doi: 10.1080/00221320209597969 [Erişim Tarihi: 08 Ekim 2017].
• YAVUZER, H., 1998, Ana-Baba Ve Çocuk, Remzi Kitabevi, İstanbul. ISBN:978-975-14-0397- 1
• YAVUZER, H., 2017, Çocuk Psikolojisi, Remzi Kitabevi, İstanbul. ISBN: 9789751416445
• YEŞİL, R., 2003, Sorumluluk bilincinin gelişmesine okul ve ailenin etkisi. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 175-183.
• YILMAZ, G., 2018, Okul Öncesi Öğrenme Ortamlarında Çocuğun Özerkliğini Geliştirmek: Öğretmen ve Çocukların Görüşleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• YILMAZ, G. ve ÖLÇER, S., 2018, Okul Öncesi Eğitiminden Yararlanan Altı Yaş Çocuklarında Özerklik Algısı, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi Özel Sayısı, 22(3), 176-207, http://dergipark.gov.tr/tsadergisi/ [Erişim Tarihi: 30 Ağustos 2018].
• YILMAZER, Y., 2007, Anne-Baba Tutumları İle İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Okul Başarısı ve Özerkliklerinin Gelişimi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• ZEMBAT, R., 2006, Okul Öncesi Programı Uygulama Rehberi: Ne yapıyorum? Neden Yapıyorum? Nasıl Yapmalıyım?, Ya-Pa yayınları, İstanbul. ISBN:9789754248777