BOLU KENT ORMANI' NIN REKREASYON POTANSİYELİNİN VE GÖRSEL PEYZAJ KALİTESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 120 - 133, 31.12.2024

Başak Ertem Mutlu , Bulent Cengiz

https://doi.org/10.55930/jonas.1588922

Öz

Bu çalışmada, Bolu Kent Ormanı’nın mevcut durumundaki rekreasyon potansiyeli ve görsel peyzaj kalitesi ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmiş, alanın sahip olduğu potansiyeller ortaya çıkarılmıştır. Rekreasyon potansiyelini belirlemek için Gülez yöntemi kullanılmış ve mevcut koşullar altında alanın %42 oranında düşük bir rekreasyon kullanım potansiyeline sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu durum, alanın sunduğu mevcut olanakların iyileştirilmesi ve daha verimli bir şekilde değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Görsel peyzaj kalitesini analiz etmek amacıyla, Peyzaj Mimarlığı, Mimarlık, Şehir ve Bölge Planlama ile Orman Mühendisliği bölümlerinde öğrenim gören toplam 250 öğrenciye bir anket uygulanmıştır. Farklı disiplinlerden gelen katılımcılar, 18 sıfat çiftine göre 14 farklı fotoğrafı değerlendirmiştir. Bu analiz sonucunda, Bolu Kent Ormanı’ndaki açıklık ve çiçekli alanlar katılımcılar tarafından daha çok tercih edilmiş, yoğun ağaçlıklı alanlar ve devrilmiş ağaçların bulunduğu bölgeler ise estetik açıdan daha az olumlu bulunmuştur. Bu bulgular, kullanıcıların görsel olarak açık ve doğal güzellikler sunan alanlara daha fazla ilgi duyduğunu göstermektedir. Kent ormanlarının çevresel, estetik ve sosyal faydaları bu alanların önemini artırmaktadır. Bu tür alanlar, şehir içindeki hava kalitesini iyileştiren, karbon emilimi sağlayan ve gürültü kirliliğini azaltan önemli ekosistemlerdir. Aynı zamanda, kent sakinlerinin dinlenme, sosyalleşme ve doğayla etkileşim kurmasına olanak sağlamaktadır. Kent ormanları, şehirlerde yaşayan insanlar için doğal bir kaçış alanı sunarak fiziksel ve ruhsal sağlığı destekler. Estetik değerleri ve sundukları rekreasyon imkanları sayesinde kent ormanları, toplumsal etkileşimi artırır ve yaşam kalitesini yükseltir. Bu doğrultuda, Bolu Kent Ormanı’nın rekreasyonel kullanım potansiyelini artırmak için koruma-kullanım dengesi gözetilerek öneriler geliştirilmiştir. Doğal yapının korunması ve kullanıcı deneyiminin iyileştirilmesi, alanın sürdürülebilir bir şekilde daha etkin kullanılmasını sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Rekreasyon potansiyeli, Görsel Peyzaj Kalite, kent ormanı, Bolu Kent Ormanı

Teşekkür

Bu çalışma Başak ERTEM MUTLU 'nun 445133 tez numaralı yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

EVALUATING OF THE RECREATIONAL POTENTIAL AND VISUAL LANDSCAPE QUALITY OF BOLU URBAN FOREST

Öz

In this study, the current recreational potential and visual landscape quality of Bolu Urban Forest were thoroughly evaluated, and the area’s potentials were identified. The Gülez method was used to determine the recreational potential, revealing that under current conditions, the area has a low recreational usage potential of 42%. This finding indicates the need to improve the existing facilities and utilize the area more effectively. To analyze the visual landscape quality, a survey was conducted with a total of 250 students from the departments of Landscape Architecture, Architecture, Urban and Regional Planning, and Forest Engineering. Participants from different disciplines evaluated 14 different photographs based on 18 pairs of adjectives. The analysis revealed that open and flowered areas in Bolu Urban Forest were more preferred by participants, whereas densely wooded areas and regions with fallen trees were found to be less aesthetically appealing. These findings show that users tend to favor areas that are visually open and offer natural beauty. The environmental, aesthetic, and social benefits of urban forests highlight their importance. Such areas play a critical role in improving air quality, absorbing carbon emissions, and reducing noise pollution within cities. Additionally, they provide city residents with opportunities for relaxation, social interaction, and connection with nature. Urban forests serve as natural retreats for city dwellers, supporting both physical and mental well-being. Their aesthetic value and recreational opportunities also enhance social interaction and improve the overall quality of life. In this context, various recommendations have been developed to increase the recreational potential of Bolu Urban Forest while maintaining a balance between conservation and utilization. Preserving the natural structure and improving user experiences will ensure the sustainable and more effective use of the area. By further developing the study in the future and creating planning in collaboration with other professional disciplines, more sustainable spaces can be provided for both the city and its residents.

Anahtar Kelimeler

Recreation potential, Visual Landscape Quality, urban forest, Bolu Urban Forest

Kaynakça

• Acar, C., Demirbaş, E., Dinçer, P., & Acar, H. (2003). Evaluation of semantic differantial scale technique for plant composition samples. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 1: 15-28.
• Akten, M. & Akten, S. (2011). Rekreasyon potansiyellerinin belirlenmesine yönelik bir model yaklaşımı: gülez yöntemi. I. Ulusal Sarıgöl İlçesi ve Değerlendirme Sempozyumu, Sarıgöl.
• Anonim (2012). Tabiatın Kalbi Bolu. Bolu Belediyesi, Bolu Araştırmaları Merkezi Yayınları-12, Bolu.
• Anonim (2014a). Yeşildağ Orman İşletme Şefliği Kayıtları, Yeşildağ Orman İşletme Şefliği, Bolu Orman İşletme Müdürlüğü, Bolu.
• Anonim (2014b). https://www.ogm.gov.tr/ ekutuphane/Tebligler/Mesire%20Yerleri %20Uygulama %20Tebli%C4%9Fi.pdf
• Boncinelli, F., Riccioli, F. & Marone, E. (2015). Do forests help to keep my body mass index low?. Forest Policy and Economics, 54, 11-17.
• Bonilla-Bedoya, S., Mora, A., Vaca, A., Estrella, A. & Herrera, M. Á. (2020). Modelling the relationship between urban expansion processes and urban forest characteristics: An application to the Metropolitan District of Quito. Computers, Environment and Urban Systems, 79, 101420.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak Kılıç, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Pegem Akademi, Ankara., 342 s.
• Cengiz, B., Cengiz, C. & Bekçi, B. (2016). Assessing The Visual Quality Of Rural Highway Landscape Reclamation in The Western Black Sea Region Of Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 25(3): 933-952.
• Cengiz, C., Bekci, B. & Cengiz, B. (2014). A comparative study of public green spaces in the changing urban texture in terms of preferences for ornamental plants and visual quality: The case of Bartın (Turkey). Fresenius Environmental Bulletin, 23(9a): 2326-2342.
• Gage, E. A. & Cooper, D. J. (2017). Urban forest structure and land cover composition effects on land surface temperature in a semi-arid suburban area. Urban Forestry & Urban Greening, 28, 28-35.
• Gentin, S. (2011). Outdoor recreation and ethnicity in Europe - A review. Urban Forestry & Urban Greening, 10: 153-161.
• Gezer, A. & Gül, A. (2009). Kent Ormancılığı (Kavramsal, Teknik ve Kültürel Yaklaşımlar), Süleyman Demirel Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, Yayın No:86, Isparta, 244 s.
• Gobster, P. H. (2002). Managing urban parks for a racially and ethnically diverse clientele. Leisure sciences, 24(2), 143-159.
• Guo, Y., Ren, Z., Wang, C., Zhang, P., Ma, Z., Hong, S., ... & He, X. (2024). Spatiotemporal patterns of urban forest carbon sequestration capacity: Implications for urban CO2 emission mitigation during China's rapid urbanization. Science of the Total Environment, 912, 168781.
• Gülez, S. (1990). Ormaniçi Rekreasyon Potansiyelinin Saptanması İçin Geliştirlen Bir Değerlendirme Yöntemi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. Seri:A, 40(2); 132-147.
• Jay, M. & Schraml, U. (2009). Understanding the role of urban forests for migrants - uses, perception and integrative potential. Urban Forestry & Urban Greening, 8: 283-294.
• Jensen, F. S. (1993). Landscape managers' and politicians' perception of the forest and landscape preferences of the population. Forest & Landscape Research, 1(1), 79-93.
• Kaptanoğlu, A.Y. (2006). Peyzaj Değerlendirmesinde Görsel Canlandırma Tekniklerinin Kullanıcı Tercihine Etkileri. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, İstanbul, 227 s.
• Kıroğlu, E. (2007). Erzurum Kent ve Yakın Çevresindeki Bazı Rekreasyon Alanlarının Görsel Peyzaj Kalitesi Yönünden Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Erzurum, 173 s.
• Konijnendijk, C.C. (2000). Adapting forestry to urban demands – role of communication in urban forestry in Europe. Landscape and Urban Planning. 52; 89-100.
• Korkut, D.S.A. & Şimşek, D. (2009). Kıyı Seridi Rekreasyon Potansiyelinin Belirlenmesinde Bir Yöntem Uygulaması: Tekirdağ Merkez İlçe Örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(3), 315-327.
• Le Tran, Y., Siry, J. P., Bowker, J. M. & Poudyal, N. C. (2017). Atlanta households’ willingness to increase urban forests to mitigate climate change. Urban Forestry & Urban Greening, 22, 84-92.
• Lindén, J., Fonti, P. & Esper, J. (2016). Temporal variations in microclimate cooling induced by urban trees in Mainz, Germany. Urban Forestry & Urban Greening, 20, 198-209.
• McPherson, E. G., Xiao, Q. & Aguaron, E. (2013). A new approach to quantify and map carbon stored, sequestered and emissions avoided by urban forests. Landscape and Urban Planning, 120, 70-84.
• McPherson, E. G., Xiao, Q., van Doorn, N. S., de Goede, J., Bjorkman, J., Hollander, A. & Thorne, J. H. (2017). The structure, function and value of urban forests in California communities. Urban Forestry & Urban Greening, 28, 43-53.
• MGM (2015). Yıllık Ortalama İklim Verileri, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceleristatistik.aspx?m=BOLU#sfB (12.05.2015).
• Ertem Mutlu, B. & Cengiz, B. (2017). Uzman Perspektifinden Bolu Kent Ormanı’nın Çok Fonksiyonlu Kullanım Özelliklerinin Değerlendirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(4), 213-222.
• Nowak, D. J. & Crane, D. E. (2002). Carbon storage and sequestration by urban trees in the USA. Environmental pollution, 116(3), 381-389.
• Nowak, D. J., Hirabayashi, S., Bodine, A. & Greenfield, E. (2014). Tree and forest effects on air quality and human health in the United States. Environmental Pollution, 193, 119-129.
• Ode, A.K. & Fry, L.A. (2002). Visual aspects in urban woodland management. Urban Forestry and Urban Greening. 1: 15-24.
• Patarkalashvili, T. K. (2017). Urban forests and green spaces of Tbilisi and ecological problems of the city. Annals of Agrarian Science, 15(2), 187-191.
• Pauleit, S. & Duhme, F. (2000). GIS assessment of Munich’s urban forest structure for urban planning. J Arboriculture 26(3):133–141.
• Prather, H. M., Eppley, S. M. & Rosenstiel, T. N. (2018). Urban forested parks and tall tree canopies contribute to macrolichen epiphyte biodiversity in urban landscapes. Urban Forestry & Urban Greening, 32, 133-142.
• Rafiee, A., Dias, E. & Koomen, E. (2016). Local impact of tree volume on nocturnal urban heat island: A case study in Amsterdam. Urban forestry & urban greening, 16, 50-61.
• Roovers, P., Hermy, M. & Gulinck, H. (2002). Visitor profile, perceptions and expectations in forests from a gradient of increasing urbanisation in central Belgium. Landscape and Urban Planning 59: 129-145.
• Roy, S., Byrne, J. & Pickering, C. (2012). A systematic quantitative review of urban tree benefits, costs, and assessment methods across cities in different climatic zones. Urban Forestry & Urban Greening, 11(4), 351-363.
• Seamans, G. S. (2013). Mainstreaming the environmental benefits of street trees. Urban Forestry & Urban Greening, 12(1), 2-11.
• Sibel, S. Ü. & Aslan, E. (2017). Istranca Yıldız Ormanlarının Rekreasyon Potansiyelinin Gülez Metodu İle Değerlendirilmesi. Kesit Akademi Dergisi, (9), 83-107.
• Surat, H. (2017). Gülez Yöntemine Göre Deriner Baraj Gölü ve Yakın Çevresi Rekreasyonel Potansiyelinin Değerlendirilmesi ve Alan Kullanım Önerilerinin Geliştirilmesi. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 20(3), 247-257.
• Tavárez, H. & Elbakidze, L. (2019). Valuing recreational enhancements in the San Patricio Urban Forest of Puerto Rico: A choice experiment approach. Forest Policy and Economics, 109, 102004.
• Tyrvainen, L., Pauleit, S., Seeland, K. & Vries, S. (2005). Benefits And Uses Of Urban Forests And Trees. In Urban Forests And Trees, Eds. C.C. Konijnendijk, K. Nilsoson, T.B. Randup And J. Schipperijn. New York: Springer, pp. 81-114.
• US Environmental Protection Agency, (2016). Greenhouse Gas Emissions Calculator.Accessed from https://www.epa.gov/energy/greenhouse-gas-equivalencies-calculator on December 1, 2016.
• Vujcic, M. & Tomicevic-Dubljevic, J. (2018). Urban forest benefits to the younger population: The case study of the city of Belgrade, Serbia. Forest policy and economics, 96, 54-62.
• Yılmaz, H., Karaşah, B. & Erdoğan Yüksel, E. (2009). Gülez yöntemine göre Kafkasör Kent Ormanı'nın rekreasyonel potansiyelinin değerlendirilmesi.
• Yilmaz, S., Yilmaz, H., Irmak, M.A., Kuzulugil, A.C. & Koç, A. (2018). Effects of urban Pinus sylvestris (L.) plantation sites on thermal comfort. DOI: https://doi.org/10.17660/ActaHortic.2018.1215.6, Acta Hortic. 1215, 39–44.
• Yilmaz, S., Mutlu, B.E., Aksu, A., Mutlu, E. & Qaid, A. (2021). Street design scenarios using vegetation for sustainable thermal comfort in Erzurum, Turkey. Environ Sci Pollut Res 28(3):3672–3693. https://doi.org/10.1007/s11356-020-10555-z
• Walton, Z. L., Poudyal, N. C., Hepinstall-Cymerman, J., Gaither, C. J. & Boley, B. B. (2016). Exploring the role of forest resources in reducing community vulnerability to the heat effects of climate change. Forest Policy and Economics, 71, 94-102.
• Zhou, W. & Cao, F. (2020). Effects of changing spatial extent on the relationship between urban forest patterns and land surface temperature. Ecological Indicators, 109, 105778.