Okul Müdürlerinin Kullandığı Güç Kaynakları İle Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Algıları Arasındaki İlişki

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 1, 25 - 52, 01.06.2014

Yahya Altınkurt Kürşad Yılmaz Evrim Erol , Emine Tuğba Salalı

Öz

Bu çalışmanın amacı, okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırma ilişkisel tarama mode-lindedir. Örneklem, Kütahya il merkezinde görev yapan 305 lise öğretmeninden oluşmak-tadır. Veriler, Örgütsel Güç Kaynakları Ölçeği ve Örgütsel Sinizm Ölçeği ile toplanmış-tır. Analizlerde, betimsel istatistikler, t-testi, ANOVA ve Pearson Korelasyon Katsayısı kullanılmıştır. Elde edilen bulgulara göre, öğretmenler, okul müdürlerinin en çok yasal gücü, en az ise zorlayıcı gücü kullandığını düşünmektedir. Katılımcıların ödül gücü ile ilgili görüşleri cinsiyete; yasal güç, ödül gücü, uzmanlık gücü ve karizmatik güç ile ilgili görüşleri branşa göre değişmektedir. Katılımcılar en yüksek sinik davranışı “çalışanların kararların alınmasına katılımı” alt boyutunda, en düşük ise “okula karşı olumsuz tutum” alt boyutunda hissetmektedir. Katılımcıların, “çalışanların kararların alınmasına katılımı” alt boyutundaki görüşleri branşa göre değişmektedir. Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm algıları arasında düşük ve orta düzeyde çe-şitli ilişkiler vardır

Anahtar Kelimeler

Örgütsel güç kaynakları, Örgütsel sinizm, Lise öğretmenleri

Relationship between School Principals’ Use of Power Sources and Teachers’ Organizational Cynicism Perceptions

Öz

In this study, it was purposed to determine the relationship between the power sources that are used by school principals and the teachers’ organizational cynicism perceptions. The survey model was used in the study. The sample of the study consisted of 305 teach-ers working in Kutahya city center. In the study, the Organizational Power Sources Scale (OPSS) and Organizational Cynicism Scale (OCS) were used as data collection tools. In data analysis, descriptive statistics, t-test, ANOVA and Pearson correlation coefficient analysis were used. According to the findings, teachers think that school principals most use legitimate power whereas they least use coercive power. Participants’ opinions about reward power vary according to gender; opinions about legitimate power, reward power, expert power, and referent power vary according to branch. Participants feel the highest cynical behaviors in the “participation of employees in decisionmaking” sub-dimension; and feel the lowest in the “negative attitude towards school” sub-dimension. Participants’ opinions about the “participation of employees in decision-making” sub-dimension vary according to branch. Low and mid-level relationships were identified between the power sources that are used by the school principals and the cynicism perceptions of the teachers

Anahtar Kelimeler

Organizational power sources, Organizational cynicism, High school teachers

Kaynakça

• Abraham, R. (2000). Organizational cynicism: Bases and consequences. Genetic, So- cial, and General Psychology Monographs, 3(126), 269-292.
• Ağaoğlu, E., Altınkurt, Y., Yılmaz, K.,&Karaköse, T. (2012). Okul yöneticilerinin yet- erliklerine ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri (Kütahya ili). TED Eğitim ve Bilim, 37(164), 159-175.
• Akçay, A. (2003). Okul müdürleri öğretmenleri etkileyebiliyor mu? Milli Eğitim, 157. Retrieved from http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim. 20.02.2013.
• Akduman-Yetim, S., & Ölmez-Ceylan, Ö. (2011). Örgütsel sinizm ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemeye ilişkin bir araştırma. e- Journal of New World Sciences Academy, 6(1). Retrieved from http://www.new- wsa.com. 20.02.2013.
• Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2012a). Okul yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygu- lamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 1833-1852.
• Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2012b). Relationship between the school administrators’ power sources and teachers’ organizational trust levels in Turkey. Journal of Man- agement Development, 31(1), 58-70.
• Andersson, L. M. (1996). Employee cynicism: An examination using a contract viola- tion framework. Human Relations, 49(11), 1395–1418.
• Arslan, E. T. (2012). Süleyman Demirel Üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi akademik personelinin genel ve örgütsel sinizm düzeyi. Doğuş Üniversitesi Der- gisi, 13(1), 12-27.
• Aslanargun, E. (2009). İlköğretim ve lise müdürlerinin okul yönetiminde kullandığı güç türleri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Bayrak, C., Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2014). The relationship between school ad- ministrators’ power sources and school climate. The Anthropologist, 17(1), 81-91.
• Brandes, P., & Das, D. (2006). Locating behaviour cynicism at work: construct issues and performance implications. In P. L. Perrewe & D. C. Ganster (Eds.), Employee Health, coping and methodologies (pp. 233-266). New York: JAI Press.
• Bursalıoğlu, Z. (1997). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama. Ankara: Pegem A.
• Bursalıoğlu, Z. (2003). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Aka- demi.
• Can, N., & Çelikten, M. (2000). Alt düzey personelin güç kaynakları: Erciyes üniver- sitesi örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(2), 269-290.
• Cavaleri, S., & Obloj, K. (1993). Management system: A global perspective. Califor- nia: Wordsworth.
• Çalışır, İ. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Bolu ili örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Çelik, V. (2003). Eğitimsel liderlik. Ankara: Pegem A.
• Dean, J. W., Brandes, P., & Dharwadkar, R. (1998). Organizational cynicism. The Academy of Management Review, 23(2), 341–352.
• Deniz, M., & Çolak, M. (2008). Örgütlerde çatışmanın yönetiminde gücün kullanımı ve bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 304-332.
• Doğan-Kılıç, E. (2013). İlköğretim okullarında sinisizm: Şanlıurfa örneği. Bilim ve Kültür - Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, 1(2), 58-70.
• Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzer- ine sosyolojik bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(3), 395-417.
• Eryılmaz, A., & Burgaz, B. (2011). Özel ve resmi lise öğretmenlerinin örgütsel yabancılaşma düzeyleri. TED Eğitim ve Bilim, 36(161), 271-286.
• French, J. R. P., & Raven, B. (1959). The bases of social power. In D. Cartwright & A. Zander (Eds.), Studies in social power (pp. 150-167). Ann Arbor, MI: University of Michigan Press.
• Greenberg, J., & Baron, R. A. (1993). Behavior in organizations: Understanding and managing the human side of work. Boston: Allyn & Bacon.
• Gül, H., & Ağıröz, A. (2011). Mobbing ve örgütsel sinizm arasındaki ilişkiler: hemşireler üzerinde bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İİBF Dergisi, 13(2), 27-47.
• Güzeller, C., & Kalağan, G. (2008). Örgütsel sinizm ölçeğinin Türkçeye uyarlanması ve çeşitli değişkenler açısından eğitim örgütlerinde incelenmesi. Çalışma 16. Ul- usal Yönetim ve Organizasyon Kongresi’nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. İstanbul, Türkiye, 16-18 Mayıs.
• Hales, C. (1997). Power, authority and influence. In A. Harris, N. Bennett & M. Preedy (Eds.), Organizational effectiveness and improvement in education (pp. 22-30). Buckingham: Open University Press.
• Helvacı, M. A. (2013). Örgütsel sinizm. In H. B. Memduhoğlu & K. Yılmaz (Eds.). Yönetimde yeni yaklaşımlar (ss. 383-397). Ankara: Pegem Akademi.
• Helvacı, M. A., & Çetin, A. (2012). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin belirlenmesi (Uşak İli Örneği). Turkish Studies, 7(3), 1475-1497.
• Helvacı, M. A., & Kayalı, M. (2011). Okul müdürlerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Uşak İli Örneği). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(22), 255-279.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma uygulama. (Çev. Edt: S. Turan). Ankara: Nobel.
• İpek, C. (1999). Resmi liseler ile özel liselerde örgütsel kültür ve öğretmen-öğrenci ilişkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• İşbilir, H. (2003). İlköğretim okulu yöneticilerinin duygusal zekâ yeterlilikleri ile kullandıkları yönetsel güç kaynakları arasındaki ilişkinin öğretmen algılarına dayalı olarak incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gaziantep Üni- versitesi, Gaziantep.
• James, M. S. L. (2005). Antecedents and consequences of cynicism in organizations: An Examination of the potential positive and negative effects on school systems. (Unpublished Doctoral Dissertation). The Florida State University, USA.
• Kalağan, G. (2009). Araştırma görevlilerinin örgütsel destek algıları ile örgütsel si- nizm tutumları arasındaki ilişki. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üni- versitesi, Antalya.
• Kalağan, G., & Güzeller, C. O. (2010). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 83-97.
• Katz, D., & Kahn, R. L. (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi (Çev: H. Can & Y. Bayar). Ankara: TODAİE.
• Koşar, S., & Çalık, T. (2011). Okul yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(4), 581-603.
• Naus, F. (2007). Organizational cynicism on the nature, antecedents, and consequences of employee cynicism toward the employing organization. (Unpublished Doctoral Dissertation). Maastricht University, Maastricht.
• Naus, F., van Iterson, A., & Roe, R. (2007). Organizational cynicism: Extending the exit, voice, loyalty, and neglect model of employees’ responses to adverse condi- tions in the workplace. Human Relations, 60(5), 683-718.
• Özaslan, G., & Gürsel M. (2008). Eğitim yöneticilerinin güç tipi tercihlerinin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 351-370.
• Özgan, H., Külekçi, E., & Özkan, M. (2012). Öğretim elemanlarının örgütsel sinizm ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International On- line Journal of Educational Sciences, 1(4), 196-205.
• Pfeffer, J. (1992a). Managing with power: politics and influence in organizations. USA: Harvard Business School.
• Pfeffer, J. (1992b). Understanding power in organizations. California Management Review, 34(2), 29-50.
• Robbins, S. P. (1994). Örgütsel davranışın temelleri. (Çev: S. A. Öztürk). Eskişehir: ETAM.
• Sağır, T., & Oğuz, E. (2012). Öğretmenlere yönelik örgütsel sinizm ölçeğinin geliştirilmesi. International Journal of Human Sciences, 9(2), 1094-1106.
• Salancik, C. R., & Pfeffer, J. (1977). Who gets power-and how they hold on to it: A strategic contingency model of power. Organizational Dynamics, 5, 3-21.
• Seçkin, N. (1990). Orta dereceli okul öğretmenlerin aldıkları ödüller ve cezalara ilişkin bir çalışma. TED Eğitim ve Bilim, 77, 24-36.
• Sezgin, F., & Koşar, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin güç stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 273-296.
• Sönmez, M. A. (2006). Meslek liselerinde örgüt kültürü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 45, 85-108.
• Şener, B. F. (2007). Orta öğretim kurumlarındaki yöneticilerin güç tarzları ile çatışmayı yönetme tarzları arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Şimşek, H., Balay, R., & Şimşek, A. S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinde mesle- ki yabancılaşma. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi - Journal of Educational Sciences Research, 2(1), 53-72. Retrieved from http://ebad-jesr.com/. 20.06.2013.
• Terzi, A. R. (1999). Özel ve devlet liselerinde örgüt kültürü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Titrek, O., & Zafer, D. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin kullandıkları örgüt- sel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(60), 657-674.
• Tokgöz, N., & Yılmaz, H. (2008). Örgütsel sinizm: Eskişehir ve Alanya’daki otel işletmelerinde bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 238-305.
• Topkaya, N., Altınkurt, Y., Yılmaz, K., & Dilek, S. A. (2013). Saygınlığını yitirme kaygısı ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkiler. Akademik Bakış, 36, 1-20.
• Üstüner, M. (1999). Okul yöneticilerinin öğretmenleri etkilemekte kullandıkları güçler ve öğretmen morali. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, An- kara.
• Wanous, J. P., Reichers, A. E., & Austin, J. T. (2000). Cynicism about organization- al change: Measurement, antecedent and correlates. Group and Organizational Management, 25(2), 132-153.
• Ward, E. W. (1998). Managerial power bases and subordinates’ manifest needs as in- fluences on psychological climate. Journal of Business and Psychology, 12(3), 361-378.
• Yılmaz, K., & Altınkurt, Y. (2012). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin iş doyumu arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 385-402.