Öğrencilerin toplumsal köken özellikleri ve istenmeyen davranışlar: Meslek liselerinde bir durum analizi

Year 2020, , 185 - 206, 31.08.2020

Hayriye Yeşil Binali Tunç

https://doi.org/10.30900/kafkasegt.750179

Cited By: 4

Abstract

Bu araştırmanın amacı, eğitimci ve öğrenci görüşlerine dayalı olarak, mesleki-teknik liselerde yaşanan istenmeyen davranış sorunlarını, öğrencilerin toplumsal köken özellikleri temelinde değerlendirmektir. Bu amaçla araştırmada, mesleki-teknik liselerde yaşanan istenmeyen davranışlar, ailelerin eğitimsel, ekonomik, kültürel ve eğitim algısı ile ilişkilendirilmiştir. Araştırmanın, eğitimde disiplin konulu araştırmaların genelinden ayrılan yönü, öğrencilerin istenmeyen davranışlarının öncesiz, bireysel ve okul içi bir durum olarak ele almamasıdır. Çalışma, toplumsal köken özelliklerinin yarattığı yoksunluğun, öğrencilerin, istenmeyen davranışlarına nasıl yol açabildiğini, eğitim bileşenlerinin gözünden ortaya koymaya çalıştığından, nitel araştırma desenine uygun düzenlenmiştir. Araştırmada Mersin ilindeki iki mesleki-teknik Anadolu lisesindeki üç yönetici, üç rehber öğretmen, beş branş öğretmeni ve on iki öğrenciyle yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Görüşmelerde öne çıkan noktalara ilişkin betimsel düzeydeki analizler, katılımcılardan doğrudan alıntılarla desteklenerek, değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmada katılımcı ifadeleri, öğrencilerin yoksun ailelerden geldiğini, istenmeyen davranışların büyük ölçüde yoksun yaşam koşullarından kaynaklı olduğunu göstermektedir. Katılımcılar, parçalanmış aile, ekonomik ve eğitim seviyesi düşük, aile içi iletişimin zayıf olduğu ailelerin çocuklarının daha fazla istenmeyen davranış sorunu yaşadıklarını dile getirmişlerdir. Öğrencilerin çok büyük kısmının mesleki-teknik liseye gelme motivasyonu kısa yoldan bir mesleki beceri kazanarak gelir elde edebilecek bir işe girmektir. Ailelerin, çocuklarının eğitimine ilişkin beklentileri düşüktür. Öğrenciler gereksinimlerini karşılamak için hırsızlık, arkadaşlarından zorla para alma, devamsızlık ve okul terki gibi davranışlara başvurmakta; bunda ebeveynlerin kendi sorunlarıyla ilgilenirken, çocuklarını ihmal etmelerinin önemli bir payı olmaktadır. Ailelerde özellikle baba figürü eğitimsel tercihlerde belirleyici olurken, annelerin çocuklarına ilişkin kararlarda etkisi sınırlıdır. Yine birçok aile, çocuklarının gelir elde etmelerine ihtiyaç duyduklarından bazı zamanlarda çocuklarını okula göndermek yerine yevmiyeli işlere göndermektedirler.

Keywords

Disiplin, mesleki teknik liselerde istenmeyen davranışlar, öğrenci sosyo-ekonomik özellikleri

References

• Akpınar, B. ve Özdaş, F. (2013). Lise disiplin sorunlarının cinsiyet değişkeni açısından incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 20-29.
• Aküzüm, C., Yavaş, T. ve Uçar, M. B. (2015). İlköğretim kurumu öğrencilerinin devamsızlık ve okul terki nedenleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler, 22.
• Aldermen, T. (2001). In good discipline one size doesn’t fit all the education digest. Erişim adresi: http://web.b.ebscohost.com
• Arıcak, T. (2011). Sınıf yönetimi. Gürsel, M. (Yay. haz.). Sınıf İçi Disiplin içinde (ss. 211-233). Konya: Eğitim Akademi Yayınları.
• Arıcak, T. (2005). A systematic approach model in diagnosing and solving discipline problems in classroom. 27. ISPA Kolokyumu, Atina Üniversitesi. Erişim adresi: http://eric.ed.gov
• Başar, H. (2003). Sınıf yönetimi (10. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Başar, H. (2007). Sınıf yönetimi öğretmen el kitabı. Ankara: Morpa Kültür Yayınları.
• Biber, K. (2003). İlköğretim birinci sınıf öğrencilerinin, ailelerinin sosyo-ekonomik düzeylerine göre öğretmen-aile iletişimi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 35, 360-373.
• Bilir, A., Kuru, S. ve Tezcan, F. (2007). Muğla ili ortaöğretim okullarında disiplin uygulamalarına ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 1-15.
• Bourdieu, P. ve Passeron, J. C. (2015a). Yeniden üretim. Eğitim sistemine ilişkin bir teorinin ilkeleri. (A. Sümer, Ö. Akkaya ve L. Ünsaldı, Çev.). İstanbul: Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. ve Passeron, J. C. (2015b). Varisler. Öğrenciler ve kültür. (A. Sümer ve L. Ünsaldı, Çev.). İstanbul: Heretik Yayınları.
• Bowles, S. (1999). Eşitsiz eğitim ve toplumsal işbölümünün yeniden üretimi. (K. İnal, Çev.). Eğitim ve Yaşam, 13, 14-18.
• Bozdoğan, Z. (2004). Etkili öğretmenlik eğitimi (1. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Buyruk, H. (2009). Yükseköğretime geçiş sorunsalı. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 26, 69-88.
• Bülbül, T. (2012). Yükseköğretimde okul terki: Nedenler ve çözümler. Eğitim ve Bilim, 37(166), 219-235.
• Bülbül, T. ve Toker-Gökçe, A. (2015). Meslek lisesi öğrencilerinin metaforik okul algıları: işlevselci bir yaklaşım. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 273-291.
• Celep, C. (2000). Sınıf yönetimi ve disiplini. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007). Disiplin ile ilgili kavramlar, ilkeler ve uygulamalar. Milli Eğitim, 175, 8-24.
• Çalışkan-Maya, İ. (2004). Mesleki-Teknik Liselerde istenmeyen öğrenci davranışlarına gösterilen öğretmen tepkileri. XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Malatya. Erişim adresi: https://pegem.net/dosyalar/dokuman.
• Çetin, H. (2001). Devlet, ideoloji ve eğitim. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 201-211.
• Çiftçi, M. (2008). Disiplin cezası alan ve almayan lise öğrencilerinin ahlaki yargı yetenekleri bilişsel çarpıtmaları ve empatik becerilerinin karşılaştırılması, (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Demirtaş, H., Üstüner, M. ve Özer, N. (2007). Okul yönetiminde karşılaşılan sorunların öğrenci ve okul ile ilgili değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 13(3), 421-455.
• Düzgün, Ş. (2006). Eğitim sürecinde ana-babaların çocuklarına olan etkileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 225-238.
• Eggleton, T. (2001). Discipline in the schools. Educational Resourches Information Center (ERIC). Opinion Papers. Erişim adresi. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED451554.pdf.
• Ercan, L. (2009). Sınıf yönetimi. Küçükahmet, L. (Yay. haz.). Sınıfta istenmeyen davranışların yönetimi içinde (ss. 199-200). Ankara: Pegem Akademi.
• Erden, M. (2005). Sınıf yönetimi (1. Baskı). İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Erkul, A. ve Dalgıç, G. (2014). Meslek lisesi öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1-18.
• Erzurum, H. H. ve Kır, İ. (2011). İlköğretim öğretmenlerinin kullandıkları disiplin türleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 271-285.
• Eserpek, A. (1977). Eğitimin sosyo-ekonomik mobilitede etkinliğini sınırlandıran faktörler. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1-4), 153-167.
• Eskicumalı, A. (2003). Eğitim ve toplumsal değişme: Türkiye’nin değişim sürecinde eğitimin rolü, 1923-1946. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi. 19(2),15-29.
• Fındık, L. Y. ve Kavak, Y. (2013). Türkiye’deki sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı öğrencilerin PISA 2009 başarılarının değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 2(2), 249-273.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu (1. Baskı). (M. A. Kılıçbay, Çev.). Ankara: İmge Yayıncılık.
• Gordon, T. (2000). Çocukta dış disiplin mi? İç disiplin mi? ( E. Aksay, Çev). Ankara: Sistem Yayıncılık.
• Gürol, D. T. (2008). Madde bağımlılığı açısından riskli adolesanlar. Sempozyum Dizisi, 63, 65-68.
• Gürsel, M. (2012). Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi. Kavramlar, süreçler ve uygulamalar. Konya: Eğitim Akademi Yayınevi.
• İşginöz, R. ve Bülbül, T. (2012). Okulda diyalog: Okul yönetiminin rolü. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2(1), 125-146.
• İlgar, L. (2005). Eğitim yönetimi okul yönetimi sınıf yönetimi (2. Baskı). İstanbul: Beta Basım.
• İpek, Ö. (2012). Foucault’nun disiplin toplumu kavramının ıslah kurumları aracılığıyla yeniden üretimi: Frederick Wiseman belgeselleri örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Karataş, Z. (2008). Lise öğrencilerinin suçluluk ve utanç puanlarının disiplin cezası alıp almama ve cinsiyetleri açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 103-114.
• Karatepe, R. (2016). İlkokul ve ortaokul yöneticilerinin okullarındaki yönetsel uygulamalarının bankacı eğitim modeli çerçevesinde değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Kılıç, D. Ö. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin okullarındaki disiplin anlayışına ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Kök, M. (2007). Ortaöğretim kurumlarındaki öğretmen, rehber öğretmen ve yöneticilerin ortaöğretim kurumları ödül ve disiplin yönetmeliğindeki ceza gerektiren davranışlar ile cezalara ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kuş, Z. ve Karatekin, K. (2009). Öğrencilerin okul ortamında kurallara uygun davranma yeterliklerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 183-196.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). 2018 yılı performans programı. Erişim adresi: http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_03/19144448_2018_PP_-_13.02.2017_2.pdf
• Özsöz, C. (2014). Pierre Bourdiue: Simgesel şiddet, eğitim, iktidar. Cogito Üç aylık Düşünce Dergisi, 76, 290-311.
• Öztürk, B. (2004). Sınıf yönetimi. E. Karip (Yay. haz.). Sınıfta İstenmeyen Davranışların Önlenmesi ve Giderilmesi içinde (ss. 130-132) içinde. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Ritchie, J. ve Lewis, J. (2013). Qualitative research practice: A guide for social science students and researcher. New Delhi: Sage.
• Sarıbaş, S. ve Babadağ, G. (2015). Temel eğitimin temel sorunları. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 3(1), 18-34.
• Sarpkaya, P. (2007). Yönetici, öğretmen, öğrenci ve velilere göre resmi liselerdeki öğrenci disiplin sorunlarının nedenleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 110-121.
• Taş, A., Bora, V., Seviltopu, A. ve Demirkaya, Y. (2013). Meslek lisesi öğrencilerini okul terk nedenleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1551-1566.
• Temir, R. (2013). M. Foucault’un disipliner iktidar bağlamında gizli müfredat ve disiplin üzerine bir araştırma: Sait Sabri Ağaoğlu Anadolu Lisesi örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Thrupp, M. (1998). Exploring the Politics of Blame: school inspection and its contestation in New Zealandand England. Comparative Education, 34, 195-208.
• Toytok, E. H. ve Yıldırım, M. B. (2018). Meslek liselerinde disiplin sorunları ve nedenleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3),1759-1778.
• Tunç, B. (2011). Yükseköğretimde teknik eğitim fakültesi tercihinin sosyo-ekonomik kökenlerine ilişkin bir inceleme: Tarsus Teknik Eğitim Fakültesi örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(4), 1929-1942.
• Tunç, B., Yıldız, S. ve Doğan, A. (2015). Meslek liselerinde disiplin sorunları, nedenleri ve çözümü bir durum analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 384-403.
• Vuranok, T. T., Özcan, M. ve Çelebi, N. (2017). Mesleki ve genel lise öğrencilerinin sosyo-ekonomik statüsü (İstanbul Avrupa Yakası Örneği). E. Babaoğlan, E. Kıral, A. Çilek ve F. Güçlü
• Yılmaz (Yay. haz.). Eğitime Farklı Bakış içinde (ss. 177-188). Ankara. EYUDER Yayınları.
• Vurucu, F. (2010). Meslek lisesi öğrencilerinin meslek seçimi yeterliliği ve meslek seçimini etkileyen faktörler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, istanbul.
• Yıldırım, İ. (2010). Sınıf içi disiplin sorunları ile anababa tutumları arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.