Kars yöresine ait sözsüz eserlerin müzikal analizi ve çalgı eğitiminde kullanılabilirliği

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 3, 458 - 472, 31.12.2020

Şermin Uluman Murat Kamil İnanıcı

https://doi.org/10.30900/kafkasegt.757964

Öz

Bu çalışmada Kars yöresi Türk halk müziği sözsüz eserlerinin müzikal açıdan incelenmesi ve incelenen bu eserlerin çalgı eğitiminde kullanılabilirlik durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın ilk boyutunda Kars yöresi Türk halk müziği sözsüz eserlerinin müzikal analizinin yapılması amacıyla doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Doküman incelemesi sonucunda Kars yöresi Türk halk müziği sözsüz eserlerinin belirlenmesine yönelik TRT repertuarında ve Kültür Bakanlığı kaynaklarında bulunan Kars yöresine ait sözsüz eserler araştırmacı tarafından tespit edilmiştir. Tespit edilen sözsüz eserlerin; makam dizileri, ölçü birimleri, seyir özellikleri, ses genişliği, tiz ve pes seslerin tespitini yapmak için araştırmacılar tarafından müzikal açıdan incelenmiştir. Araştırmanın ikinci boyutunda ise incelenen eserlerin çalgı eğitiminde kullanılabilirliğini belirlemek amacıyla alan uzmanlarına yönelik araştırmacılar tarafından oluşturulan anket formu uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, Kars yöresine ait 48 adet sözsüz eser olduğu, Türk müziği makam analizleri sonucunda eserlerin; Buselik, Çargâh, Gülizar, Hicaz, Hüseyni, Hüzzam, Kürdi, Nikriz, Nişabur, Pençgâh, Rast, Segâh ve Uşşak makam dizisinde olduğu, usul analizleri sonucunda ise eserlerin; 2/4’lük, 3/4’lük, 4/4’lük, 6/4’lük, 7/4’lük, 3/8’lik, 5/8’lik, 6/8’lik, 7/8’lik, 8/8’lik, 9/8’lik, 10/8’lik, 12/8’lik, 18/8’lik, 20/8’lik ve 21/8’lik ölçü birimlerinde eserler olduğu tespit edilmiştir. Kars yöresine ait 48 adet sözsüz eserlerin çalgı eğitiminde, güzel sanatlar lisesi ve lisans eğitimi düzeyinde basit, orta ve ileri düzeylerde kullanım için uygun olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk halk müziği, Kars yöresi, Müzikal analiz, Müzik eğitimi

Musical analysis of non-verbal works which are belong to Kars region and their usability in instrument education

Öz

In this study, it was aimed to analyze the nonverbal works of Turkish folk music belong to Kars region in terms of musical and to determine the usability status in instrument education of these works that are examined. In the first dimension of the study, the document analysis method was used to perform the musical analysis of non-verbal works of Turkish folk music belong to Kars region. As a result of the document review, intended for determining the non-verbal works of Turkish folk music in the region of Kars the non-verbal works belong to the Kars region found in the TRT repertoire and the Ministry of Culture resources were determined by the researcher. Of the non-verbal works detected; maqam sequences, measurement units, navigational characteristics, sound width, treble and pes were musically examined by the researchers to determine the sounds. In the second dimension of the research, to determine the usability of the studied works in instrument education a questionnaire form created by the researchers was applied to field experts. According to the findings obtained from the research, there are 48 non-verbal works belonging to Kars region; as a result of Turkish music maqam analyses the works are to be in Buselik, Çargâh, Gülizar, Hicaz, Hüseyni, Hüzzam, Kürdi, Nikriz, Nişabur, Pençgâh, Rast, Segâh and Uşşak maqam sequence; as a result of the procedural analysis, it is determined that there are works in measurement units of 2/4, 3/4, 4/4, 6/4, 7/4, 3/8, 5/8, 6/8, 7/8, 8/8, 9/8, 10/8, 12/8, 18/8, 20/8 and 21/8. It has been determined that 48 non-verbal works belonging to Kars region are suitable for use in the musical education in fine arts high school and undergraduate education level, in simple, intermediate and advanced levels.

Anahtar Kelimeler

Turkish folk music, Kars region, Musical analysis, , Music education, Instrument education

Kaynakça

• Açar, Y. (2014). TRT Türk halk müziği repertuarında bulunan kına türkülerinin, makam dizileri, usul ve güfte yönünden analizi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.366970) Akyıldız, S. G. (2016). Burdur yöresi Türk halk müziği ve özellikleri (Doktora Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.430675) Arabul, D. (2016). Kars yöresinde kayıt altına alınmamış mahalli oyunların ezgilerinin derlenmesi ve bunların müzik eğitiminde kullanılabilirliği (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.433826) Arslan, S. (2016). Tokat yöresi halk ezgilerinin müzikal analizi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.438435) Ateş, M. (2008). TRT Repertuvarındaki Şarkışla yöresine ait türkülerin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.231152) Avşar, M. (2018). Kodaly yaklaşımına göre uygulanan armoni dersinin başarıya, tutuma ve performansa etkisi. (Doktora Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi’nden Edinilmiştir. (Tez No. 510293) Balbay, T. (2018). Konya ili Karacadağ yöresi halk müziği ve ülkemiz müzik eğitimindeki yeri (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.505821) Çalık, B. (2018). TRT repertuvarında bulunan Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu yörelerine ait hicaz karakterli Türkülerin ritmik yapı ve makamsal yönlerden analizi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.513226) Demir, S. (2007). Kemaliye (Eğin) yöresi halk müziğinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.209573) Demir, Z. (1999). TRT repertuvarında bulunan Denizli türkülerinin makam- ayak, tür ve usul yönünden incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.92567) Demirel, Ö. (2012). Eğitim sözlüğü. Ankara: Pegem Yayınevi. Demirsipahi, C. (1975). Türk halk oyunları. Ankara: TTK Basımevi. Emnalar, A. (1998). Tüm yönleriyle Türk halk müziği ve nazariyatı. İzmir: Ege Üniversitesi. Eroğlu, D. K. (2005). TRT repertuvarındaki Kırıkkale türkülerinin ezgisel yapı, makam- ayak nazım türü ve usul yönünden incelenmesine yönelik bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.190527) Eroğlu, S. (2011). Arguvan yöresinde icra edilen semahların müzikal analizi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.286603) Evsen, F. (2018). Antalya yöresi Türk halk müziği ezgilerinin müzikal- edebi analizi ve müzik eğitiminde kullanılabilirliğinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.510442) Gök, S. (2011). Teke yöresi ve Muğla zeybeklerinin tür, ayak, tavır, usul ve söz yönünden incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.280629) Görgen, İ. (2017). Eğitimde program geliştirme. (4. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Gürgen, E.T. (2007). Orff-Schulwerk ve Kodaly yöntemi’nin vokal doğaçlama, müziksel işitme ve şarkı söyleme becerileri üzerindeki etkileri. (Doktora Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi’nden Edinilmiştir. (Tez No. 215784) Karagenç, M. (1999) TRT repertuvarında bulunan Kütahya türkülerinin makam-ayak, tür ve usul yönünden incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.92568) Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi (17. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kınık, M. (2007). Kayseri türkülerinin müziksel tahlili (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.211764) Küçük, B. (2019). Kodaly ve dalcroze yaklaşımlarıyla oluşturulmuş etkinliklerin 5E modeline göre tasarlanan ilkokul 3. sınıf müzik derslerinde kullanımı. (Doktora Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no. 543705) Küçüköncü, Y. H. (2010). Genel müzik kültürü öğretimi. Ankara: Efil. Merriam, S. (1998). Qualitative research and case study applications in education. Revised and expanded from case study research in education. San Francisco: JB Printing. Özer, L. (2015). Samsun yöresi Türk halk müziği ezgilerinin müzikal ve edebi yönden incelenmesine yönelik bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.407573) Öztürk, O. (2004) TRT repertuvarındaki Kerkük türkülerinin tür ve biçim yönünden incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.146260) Peşinci, F. A. (2014). Kodaly yönteminin Saygun ve Bartók piyano repertuarına uygulanması (Yüksek Lisans Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi’nden Edinilmiştir. (Tez No. 375242) Sönmez, V. & Alacapınar, F. G. (2013). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (2. Baskı). Ankara: Anı. Şenel, Ü. (2009) Nevşehir yöresi türkülerinin melodik yapı bakımından analizi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.265762) Şengül, M. (2004) TRT repertuvarında bulunan Erzurum türkülerinin makam-ayak, tür-biçim ve usul yönünden incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.146441) Şirin A. K. (2018). Aksaray yöresine kayıtlı sözlü türkülerin ilk ve orta öğretim düzeyinde eğitim müziği olarak düzenlenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.505807) Tatlıbal, B. (2016) TRT repertuarına girmiş Azerbaycan türkülerinin müzikal analizi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.425033) Terzioğlu, A. M. (2015). Ağrı yöresinde kayıt altına alınmamış türkülerin derlenerek eğitim müziği açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.418242) Tufan, E. M. (2010). Manisa yöresine ait zeybek ezgilerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.265750) Tufan, S. (2011). Müzik öğretmeni adaylarının Dalcroze-Kodaly ve Orff yaklaşımlarıyla ilgili görüşleri ile bu yaklaşımların adayların öğretmenlik uygulamasına ilişkin tutumlarına olan etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi’nden Edinilmiştir. (Tez No. 298608) Turhan, S. (1992). Türk halk musikisinde çeşitli görüşler. Ankara: Kültür Bakanlığı. Türkay, M. K. (2010). İzmir ili Cumaovası yöresi zeybeklerinin ezgi ve ritim yapısı bakımından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.265916) Uçan, A. (1997). Müzik eğitimi. (2. Baskı). Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (8.baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yıldırım, B. (2008). Teke yöresinde icra edilen gurbet havalarında müzikal açıdan tavır farklılıkları (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez no.235674)