Sustainable Development in Social Studies Course: Opinions of Social Studies Teachers and Secondary School Students

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 792 - 835, 29.12.2022

Yakup Azrak

https://doi.org/10.30900/kafkasegt.1108869

Cited By: 2

Öz

Sosyal bilgiler dersinin içeriği göz önüne alındığında sürdürülebilir kalkınmayla oldukça örtüştüğü söylenebilir. Bu bağlamda sosyal bilgiler dersinde sürdürülebilir kalkınmaya yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin görüşlerinin ortaya konulması ile bireylere sürdürülebilir kalkınma anlayışı kazandırmada sosyal bilgiler dersinden daha etkin bir şekilde yararlanılması beklenmektedir. Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler dersinde sürdürülebilir kalkınmaya yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin görüşlerini ortaya koymaktır. Araştırmada karma yöntem desenlerinden biri olan keşfedici sıralı desen kullanılmıştır. Araştırmanın nitel aşamasına 2020-2021 eğitim öğretim yılında Eskişehir il merkezinde görev yapan 12 sosyal bilgiler öğretmeni ve 13 ortaokul 8. sınıf öğrencisi katılmıştır. Araştırmanın nicel aşamasına ise 2021-2022 eğitim öğretim yılında Eskişehir il merkezinde görev yapan 146 sosyal bilgiler öğretmeni ve 556 ortaokul 8. sınıf öğrencisi katılmıştır. Araştırmda veriler, yarı yapılandırılmış görüşmeler, “Sosyal Bilgiler Dersinde Sürdürülebilir Kalkınmaya Yönelik Öğretmen Görüşleri Anketi” ve “Sosyal Bilgiler Dersinde Sürdürülebilir Kalkınmaya Yönelik Öğrenci Görüşleri Anketi”, aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada nitel verilerin analizinde tümevarımsal analizden, nicel verilerin analizinde ise betimsel istatistiklerden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmenlerinin ortaokul öğrencilerine sürdürülebilir kalkınmaya yönelik farkındalık kazandırmada sosyal bilgiler dersinin işlevsel rol üstlendiği görüşüne sahip oldukları belirlenmiştir. Ayrıca ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde sürdürülebilir kalkınmayla ilgili konuları öğrendikleri görüşüne katıldıkları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, sürdürülebilir kalkınma, sosyal bilgiler öğretmeni, ortaokul 8. sınıf öğrencisi

Sosyal Bilgiler Dersinde Sürdürülebilir Kalkınma: Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin ve Ortaokul Öğrencilerinin Görüşleri

Öz

Sosyal bilgiler dersinin içeriği göz önüne alındığında sürdürülebilir kalkınmayla oldukça örtüştüğü söylenebilir. Bu bağlamda sosyal bilgiler dersinde sürdürülebilir kalkınmaya yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin görüşlerinin ortaya konulması ile bireylere sürdürülebilir kalkınma anlayışı kazandırmada sosyal bilgiler dersinden daha etkin bir şekilde yararlanılması beklenmektedir. Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler dersinde sürdürülebilir kalkınmaya yönelik sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin görüşlerini ortaya koymaktır. Araştırmada karma yöntem desenlerinden biri olan keşfedici sıralı desen kullanılmıştır. Araştırmanın nitel aşamasına 2020-2021 eğitim öğretim yılında Eskişehir il merkezinde görev yapan 12 sosyal bilgiler öğretmeni ve 13 ortaokul 8. sınıf öğrencisi katılmıştır. Araştırmanın nicel aşamasına ise 2021-2022 eğitim öğretim yılında Eskişehir il merkezinde görev yapan 146 sosyal bilgiler öğretmeni ve 556 ortaokul 8. sınıf öğrencisi katılmıştır. Araştırmda veriler, yarı yapılandırılmış görüşmeler, “Sosyal Bilgiler Dersinde Sürdürülebilir Kalkınmaya Yönelik Öğretmen Görüşleri Anketi” ve “Sosyal Bilgiler Dersinde Sürdürülebilir Kalkınmaya Yönelik Öğrenci Görüşleri Anketi”, aracılığıyla toplanmıştır. Araştırmada nitel verilerin analizinde tümevarımsal analizden, nicel verilerin analizinde ise betimsel istatistiklerden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmenlerinin ortaokul öğrencilerine sürdürülebilir kalkınmaya yönelik farkındalık kazandırmada sosyal bilgiler dersinin işlevsel rol üstlendiği görüşüne sahip oldukları belirlenmiştir. Ayrıca ortaokul 8. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde sürdürülebilir kalkınmayla ilgili konuları öğrendikleri görüşüne katıldıkları görülmüştür.

Kaynakça

• Acar, H. (2021). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarına yönelik sürdürülebilir kalkınma eğitimi önerisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Adanalı, K. ve Doğanay, A. (2010). Beşinci sınıf sosyal bilgiler öğretiminin alternatif ölçme-değerlendirme etkinlikleri açısından değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 271-292.
• Akdoğan, A. (2010). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sürdürülebilir kalkınma konusuyla ilgili kazanımların öğretimine ilişkin görüşleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi, Niğde.
• Akgül, F. A. (2020). 8. sınıf öğrencilerinin sürdürülebilir kalkınmaya yönelik farkındalık düzeylerine sosyobilimsel konu destekli fen öğretiminin etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Akhan, N. E. (2015). Sosyal bilgilerde ekonomi konularının öğretimi. M. Safran (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi (4. Baskı) içinde (ss. 165-180). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Aktın, K. (2016). Sosyal bilgiler derslerinde ekonomi konularının öğretimi. D. Dilek (Ed.), Sosyal bilgiler eğitimi içinde (ss. 243-266). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Altınok, G. (2021). Çevre eğitiminde sıfır atık politikasının sosyal bilgiler dersine yansıması ve öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Aksaray Üniversitesi, Aksaray.
• Altınörs, A. A. (2012). Sürdürülebilir kalkınma, Rio+20 Zirvesi ve Türkiye. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 12(44), 21-34.
• Aytar, A. (2016). Disiplinlerarası fen öğretiminin 7. Sınıf öğrencilerinin sürdürülebilir kalkınma konusundaki gelişimlerine etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Bağlı, M. T. (2013). Ara-disiplin olarak vatandaşlık ve insan hakları eğitimi: İlköğretim öğrencilerinin insan haklarına ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 38(169), 298-310.
• Bansal, P. (2002). The corporate challenges of sustainable development. Academy of Management Executive, 16(2), 122-131.
• Bilgili, M. Y. (2017). Ekonomik, ekolojik ve sosyal boyutlarıyla sürdürülebilir kalkınma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49), 559-569.
• Bozlağan, R. (2004). Sürdürülebilir gelişme kavramı üzerine yapılan tartışmalara bir bakış. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(3-4), 1-19.
• Bulut, B. ve Çakmak, Z. (2018). Sürdürülebilir kalkınma eğitimi ve öğretim programlarına yansımaları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2680-2697.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (Çev. edt: S. B. Demir). Ankara: Eğiten Kitap.
• Çavuş, R., Umdu Topsakal, Ü. ve Öztuna Kaplan, A. (2013). İnformal öğrenme ortamlarının çevre bilinci kazandırmasına ilişkin öğretmen görüşleri: Kocaeli bilgievleri örneği. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(1), 15-26.
• Çengelci, T. (2012). Sosyal bilgiler öğretim programında somut olmayan kültürel mirasın yeri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(1), 185-203.
• Demir, Y. ve Atasoy, E. (2021). Ortaokul öğrencilerinin sürdürülebilir kalkınmaya yönelik algılarının incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(3), 1688-1702.
• Demirkaya, H. (2006). Çevre eğitiminin Türkiye’deki coğrafya programları içerisindeki yeri ve çevre eğitimine yönelik yeni yaklaşımlar. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 207-222.
• Develioğlu, B. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ölçme ve değerlendirme araçları hakkında görüşleri ve uygulama örnekleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Dinç, E. ve Acun, A. (2017). Sosyal bilgiler dersinde ekonomi ve sürdürülebilir kalkınma ile ilgili konuların öğretiminde güncel olayların kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 29-46.
• Duran, A. (2019). İlkokul öğrencilerinin çevre ve doğal kaynaklara ilişkin algılarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Dünya Çevre ve Kalkınma Komisyonu. (1991). Ortak Geleceğimiz. Ankara: Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını.
• Ejieh, M. U. C and Akinola, O. B. (2009). Children's rights and participation in schools: Exploring the awareness level and views of Nigerian primary school children. Elementary Education Online, 8(1), 176-182.
• Ekem, K. B. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kullandıkları ölçme ve değerlendirme yöntemlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ernst, J. and Monroe, M. (2004). The effects of environment‐based education on students’ critical thinking skills and disposition toward critical thinking. Environmental Education Research, 10(4), 429–443.
• Ersoy, A. F. (2011). Elementary school students’ perceptions related to children’s rights. Elementary Education Online, 10(1), 20-39.
• Gömleksiz, M. N. ve Cüro, E. (2011). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Görmez, E. (2019). Sosyal Bilgiler Dersini Almış Ortaokul Öğrencilerinin Farklılıklara Saygı Konusundaki Görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(5), 2077-2088.
• Harris, J. M. (2003). Sustainability and sustainable development. International Society for Ecological Economics, 1, 1-12.
• Hassan, A., Noordin, T. A. and Sulaiman, S. (2010). The status on the level of environmental awareness in the concept of sustainable development amongst secondary school students. Procedia Social and Behavioral Sciences, 2(2), 1276-1280.
• Howe, D. C., Kahn, P. H., Jr. and Friedman, B. (1996). Along the Rio Negro: Brazilian children's environmental views and values. Developmental Psychology, 32(6), 979-987.
• Kanmaz, D. (2019). 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin sürdürülebilir kalkınmaya yönelik tutumları ve tutumlarla ilişkili faktörler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Karatekin, K. (2011). Sosyal bilgilerde çevre eğitimi. R. Turan, A. M. Sünbül ve H. Akdağ (Eds.), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar-II içinde (ss. 269-285). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Karayılan, G. (2017). Oyun temelli ekolojik ayak izi etkinliklerinin dört ve beşinci sınıf öğrencilerinin çevre okuryazarlığına etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Kaya, M. F. ve Tomal, N. (2011). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’nın sürdürülebilir kalkınma eğitimi açısından incelenmesi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(2), 49-65.
• Kınacı, B., Albuz Pehlivan, N. ve Seyhan, G. (2011). Turizm ve çevre (çevre koruma). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Köç, A. ve Duygu, H. (2018). Ortaokul Öğrencilerinin Farklılıklara Saygı Değerini Edinimleri ve Yabancı Uyruklu Öğrencilerle Uyum Becerileri. Journal of Innovative Research in Social Studies, 1(1), 38-51.
• Lee, J., Lee, Y. and Kim, M. H. (2018). Effects of Empathy-based Learning in Elementary Social Studies. The Asia-Pacific Education Researcher, 27(6), 509-521.
• Mengi, A. ve Algan, N. (2003). Küreselleşme ve yerelleşme çağında bölgesel sürdürülebilir gelişme. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Mengi Us, F. (2019). Sürdürülebilir gelişme için çevre eğitimi aracılığıyla ortaokul öğrencilerinde çevre bilinci ve eleştirel düşünme becerisi geliştirmeye yönelik bir eylem araştırması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Nemli, E. (2004). Sürdürülebilir kalkınma: Şirketlerin çevresel ve sosyal yaklaşımları. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Olayinka, O. T. (2020). Social studies students’ knowledge, attitude and practice of concepts of sustainable development in Ondo City, Nigeria. International Journal of Financial, Accounting, and Management, 1(4), 221-233.
• Özdemir, M. ve Gökçe, N. (2019). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının çevre eğitimi açısından incelenmesi. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 61-75.
• Özgel, Z. T., Aydoğdu, M. ve Güven Yıldırım, E. (2018). Doğa kampı destekli çevre eğitiminin çevre sorunlarına yönelik farkındalık ve tutuma etkisi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 90-106.
• Özgen, N. (2019). Sürdürülebilirlik kavramı ve kullanım alanları. N. Özgen ve M. Kahyaoğlu (Eds.), Sürdürülebilir kalkınma içinde (ss. 1-36). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Palaz, T. (2017). Sosyal bilgiler eğitiminde küresel sorunlar ve öğretimi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Polat, R. (2021). Sosyal bilgiler dersinde proje temelli öğretimin öğrencilerin çevresel duyarlılıklarına etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Safran, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretimine bakış. B. Tay ve A. Öcal (Eds.), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi (4. Baskı) içinde (ss. 1-18). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Selvi, M., Selvi, M., Güven Yıldırım, E. ve Köklükaya, A. N. (2018). Analysis of teacher candidates’ views on sustainable development. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 5(1), 87-104.
• Soubbotina, T. P. (2004). Beyond economic growth an introduction to sustainable development. Washington, DC: The World Bank.
• Sözer, E. (2008). Sosyal bilgiler dersinin tanımı, kapsamı ve ilköğretim programındaki yeri. Ş. Yaşar (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 41-55). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Şahin, Ş. (2020). Öğrenci, öğretmen ve müdürlerin sevgi, demokrasi ve öğrenci merkezli eğitim algıları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Tekin, Z. (2021). Sürdürülebilir kalkınma için eğitime yönelik olarak öğretmenlerin değer ve inançlarının incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Türe, H. (2018). Sosyal bilgiler dersinde aile katılımına dayalı etkinliklerden yararlanma: Bir eylem araştırması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Uyanık, G. (2017). İlkokul öğrencilerinin çevre kirliliğine ilişkin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1574-1600.
• Yalçınkaya, E. (2012). İlköğretim 6. sınıf öğrencilerinin çevre sorunları farkındalık düzeyleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 25, 137-151.
• Yalçınkaya, E. (2013). Analyzing primary social studies curriculum of Turkey in terms of UNESCO Educational for Sustainable Development Theme. European Journal of Sustainable Development, 2(4), 215-226.
• Yaşar, Ş. (2008). Sosyal bilgiler ve dünya vatandaşlığı. Ş. Yaşar (Ed.), Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 229-245). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Yaşaroğlu, C. (2012). İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin çevreye ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(4), 93-118.
• Yavaş, M. (2021). Ortaokul öğrencilerinin politik okuryazarlık kavramlarına ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (KİT) aracılığıyla incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yavuz, V. A. (2010). Sürdürülebilirlik kavramı ve işletmeler açısından sürdürülebilir üretim stratejileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 63-85.
• Yeni, O. (2014). Sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir kalkınma: Bir yazın taraması. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 181-208.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yuan, X., Yu, L. and Wu, H. (2021). Awareness of sustainable development goals among students from a Chinese senior high school. Education Sciences, 11(9), 1-25.
• Yusuf, A., Daramola, D. S., Bello, M. B. and Obafemi, K. E. (2015). Assessment of Kwara state social studies teachers of the adequacy of Upper Basic Social Studies Curriculum content for sustainable development in Nigeria. Human and Social Studies, 4(2), 44-55.
• Zerinou, I., Karasmanaki, E., Ioannou, K., Andrea, V. and Tsantopoulos, G. (2020). Energy saving: Views and attitudes among primary school students and their parents. Sustainability, 12(15), 1-23.