Türkiye’de Gebelere Verilen Web Tabanlı Sağlık Eğitimleriyle İlgili Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 3, 127 - 138, 30.11.2023

Hüsne Yücesoy , Nülüfer Erbil

Öz

Amaç: Bu çalışma, Türkiye’de gebelere verilen web tabanlı sağlık eğitimlerine yönelik yapılan lisansüstü tezleri incelemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Çalışmanın evrenini Şubat-Mart 2023 tarihleri arasında, Türkiye’de Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanında, “hemşire ve web ve/veya gebe” anahtar kelimeleri kullanılarak taranan çalışmalar oluşturmuştur. Taramada tarih aralığı gözetilmeksizin, hemşirelik anabilim dallarında yapılan ve gebelere verilen web tabanlı eğitimi değerlendiren tüm lisansüstü tezler seçilerek 7 lisansüstü tez çalışmaya dahil edilmiştir.
Bulgular: İlk tezin 2006 yılında yayınlandığı, tezlerin %85,7’sinin doktora düzeyinde olduğu, %71,42’inin deneysel, %28,57’sinin yarı deneysel yöntem kullanıldığı, %71,4’ünün Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği alanında yayınlandığı saptanmıştır. Gebelere verilen web tabanlı sağlık eğitiminin, gebelerin günlük yaşam aktivitelerini olumlu yönde etkilediği, doğum sonu sigara relapsını azalttığı, doğum korkusunu azalttığı, doğum öz yeterliliğini arttırdığı ve doğum sürecini olumlu etkilediği belirlenmiştir. Gebelerin diyabet yönetimi ve öz bakım yeterliliklerini geliştirmede, anne ve bebek sağlığının geliştirilmesinde, maternal bağlanmada etkili olduğu bulunmuştur. Preeklampsili gebelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını geliştirmelerini, öz-etkililik yeterlik durumlarının iyileştirilmesini ve prenatal stres düzeylerinin azaltılmasını olumlu etkilediği ancak bebeklerin doğum şekli, kilosu, APGAR skoru ve beslenme durumlarını içeren neonatal sonuçlara katkı sağlamadığı bulunmuştur.
Sonuç: Gebelere verilen web tabanlı sağlık eğitiminin gebelerin sağlığının korunmasında ve geliştirilmesinde etkili olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gebe, hemşire, lisansüstü, teknoloji, tez, sağlık eğitimi, web tabanlı.

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Abuidhail, J., Mrayan, L., & Jaradat, D. (2019). Evaluating effects of prenatal web-based breastfeeding education for pregnant mothers in their third trimester of pregnancy: Prospective randomized control trial, Midwifery, 69, 143-149 https://doi.org/10.1016/j.midw.2018.11.015
• Akyıldız, D., ve Var, H. S. (2020). Türkiye’de gebelikle ilgili web sitelerinin özelliklerinin incelenmesi, Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 7(4), 252-256.
• Arslan, S., Okçu, G., Coşkun, A. M., ve Temiz, F. (2019). Kadınların gebeliği algılama durum u ve bunu etkileyen faktörler, Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(1), 179-192. DOI: 10.17681/hsp.432333 Can, R., Yılmaz, S. D., Çankaya, S., ve Kodaz, N. (2019). Gebelikte yaşanan sorunlar ve yaşam kalitesi ile ilişkisi, Sağlık ve Toplum, 29(2), 59-64.
• Carolan-Olah, M., & Sayakhot, P. (2019). A randomized controlled trial of a web-based education intervention for women with gestational diabetes mellitus, Midwifery, 68, 39-47. https://doi.org/10.1016/j.midw.2018.08.019
• Cirban, E., ve Özsoy, S. (2020). Gebelikte bilgi ihtiyacının karşılanmasında internetin rolü, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(5), 351-360.
• Çelik, B. Y. (2022). Sağlık İnanç Modeline Dayalı Geliştirilen ve Motivasyonel Görüşme ile Desteklenen Web Tabanlı Doğum Eylemine Hazırlık Programının Primigravida Kadınlarda Doğum Korkusu, Doğum Öz Yeterliliği ve Doğum Süreci Üzerine Etkisi. (Doktora Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Çetinkaya, Ş. Ş. (2018). Gestasyonel Diyabetli Kadınlara Diyabet Yönetimine İlişkin Hemşire Tarafından Verilen Web Tabanlı Danışmanlık Hizmetinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Gerrish, K., Lacey. A. (2010). The Research Process in Nursing. (6. bs.) London: Wiley-Blackwell. S: 79-92,188-198, 284-302.
• Joanna Briggs Enstitüsü. (2017). Joanna Briggs Enstitüsü'nün JBI sistematik incelemelerinde kullanıma yönelik kritik değerlendirme araçları: nitel araştırmalar için kontrol listesi. Adelaide: Joanna Briggs Enstitüsü. Karabey, T., & Karagözoğlu, Ş. (2021). Türkiye’de intramüsküler enjeksiyon uygulaması ile ilgili yapılmış lisansüstü hemşirelik tezlerinin incelenmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3), 181-191. https://doi.org/10.51754/cusbed.908955
• Karkın, P. Ö., Sezer, G., Şen, S., ve Duran, M. (2021). Gebe bilgilendirme sınıfının doğum şekline etkisi, Kocaeli Tıp Dergisi, 10(2), 156-159.
• Kennedy, R. A., Reynolds, C. M. E., Cawley, S., O’Malley, E., McCartney, D. M., & Turner, M. J. (2019). A web-based dietary intervention in early pregnancy and neonatal outcomes: a randomized controlled trial, Journal of Public Health, 41(2), 371-378. https://doi.org/10.1093/pubmed/fdy117
• Kıssal, A., ve Kartal, B. (2019). Bir üniversite hastanesinde doğum yapan kadınların doğum öncesi bakım içeriğinin değerlendirilmesi, Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 35-41.
• Linden, K., Berg, M., Adolfsson, A., & Sparud‐Lundin, C. (2018). Person‐centred, web‐based support in pregnancy and early motherhood for women with Type 1 diabetes mellitus: a randomized controlled trial, Diabetic Medicine, 35(2), 232-241. https://doi.org/10.1111/dme.13552
• Mousavi, S. R., & Amiri Farahani, L. (2022). Effectiveness of virtual and ın-person methods of education on pregnant women’s satisfaction with childbirth preparation classes: a pilot study, Journal of Client-centered Nursing Care, 8(4), 253-264. Doi: 10.32598/JCCNC.8.4.253.3
• Pınar Bölüktaş, R., Özer, Z., ve Yıldırım, D. (2019). Web tabanlı eğitimin sağlık alanında kullanılabilirliği, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(11), 197-207.
• Rollas, B. G. (2019). Gebeliğin Üçüncü Trimestrinde Olan Annelere Verilen Web Tabanlı Bebek Bakım Eğitiminin Doğum Sonrası Anne- Bebek Bağlanma Düzeylerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
• Sarı, Ç. (2018). Teknoloji Temelli Programla Hemşirelik Bakımı Vermenin Anne Öz Yeterliliği ve Bebek Sağlığına Etkileri. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Şayık, D., Arı, S., Kaya, Y., ve Kaya, E. (2019). Gebe eğitiminin anne ve babanın anksiyete, depresyon düzeylerine etkisi, Osmangazi Tıp Dergisi, 41(1), 23-30.
• Tok, A., ve Sakallıoğlu, H. (2021). Gebe okulları doğum korkusunu azaltmada etkili bir uygulama mıdır?, Kafkas Tıp Bilimleri Dergisi, 11(1), 52-56.
• Tsai, Y. J., Hsu, Y. Y., Hou, T. W., & Chang, C. H. (2018). Effects of a web‐based antenatal care system on maternal stress and self‐efficacy during pregnancy: A study in Taiwan, Journal of Midwifery & Women's Health, 63(2), 205-213. https://doi.org/10.1111/jmwh.12685
• Tufanaru, C., Munn, Z., Aromataris, E., Campbell, J., and Hopp, L. (2017a). Explanation for the critical appraisal tool for RCTs with individual participants in parallel groups. In E. Aromataris & Z. Munn (Eds.). Joanna Briggs Institute reviewer’s manual. The Joanna Briggs Institute (pp. 1-9).
• Tufanaru, C., Munn, Z., Aromataris, E., Campbell, J., and Hopp, L. (2017b). Explanation for the critical appraisal tool for Quasi-Experimental Studies (experimental studies without random allocation). In E. Aromataris & Z. Munn (Eds.). Joanna Briggs Institute reviewer’s manual. The Joanna Briggs Institute (pp. 1-7).
• Ulupınar, F., ve Toygar, Ş. A. (2020). Hemşirelik eğitiminde teknoloji kullanımı ve örnek uygulamalar. Fiscaoeconomia, 4(2), 524-537.
• Yenal, K. (2006). Web Ortamında Yapılan Gebe Eğitim Programının Gebelerin Günlük Yaşam Aktivitelerine Etkisinin İncelenmesi. (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yılmaz, S. (2022). Gebelikte Web Tabanlı Transteoretik Modele Göre Verilen Sigara Bırakma Müdahalesinin Doğum Sonu Sigara Relapsına Etkisi. (Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Yılmaz, B. (2022). Preeklampsili Gebelerde Sağlığı Geliştirme Modeline Temellendirilmiş Web Tabanlı Destek Programının Etkinliği. (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa/Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.