SYEK Hacı Mahmud Efendi Bölümü 06242-002 Numarada Kayıtlı Bir Tabirname Örneği

Yıl 2024, Sayı: 4, 85 - 104, 31.07.2024

Halil Acer

Öz

İnsanlık tarihiyle aynı tarihe sahip olan rüya olgusu en başından günümüze kadar önemini korumaktadır. En kadim medeniyetlerde de merak konusu olan rüyalar günümüze kadar birçok farklı disiplin tarafından incelenmiş, rüya ve tabiri konusunda pek çok eser kaleme alınmıştır. Böylece insanoğlu, anlamlandıramadığı bir şekilde muhatap olduğu rüya gerçeği, anlamlı hale getirmeye çalışmıştır. Bu edebi türe, “tabirname” adı verilmektedir. Bu tabirnameler, döneminin dil ve edebiyat özelliklerini yansıtan metinler olmaları açısından edebiyatın araştırma alanına girmektedir. Hazırlanan bu çalışmada, söz konusu eserlerden biri ele alınmıştır.
Bu çerçevede SYEK Hacı Mahmud Efendi Bölümü 06242-002 Numarada kayıtlı olan yazma eserin fiziki durumu ve muhtevası hakkında bilgi verilmeye çalışılacaktır. Eser içerisindeki tabir edilen durumlar ve diyaloglar halinde gelişen tabirler ayrı ayrı tablolar halinde verilerek muhtevanın daha da anlaşılır hale gelmesi ve içeriğe daha kolay ulaşılabilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca eserin müellifi kabul edilen Ahmed el-Buni’nin rüya hakkındaki görüşleri, eserin ihtiva ettiği konular, eserin kaynakları, tabirine yer verilen nesneler ve tabir usulleri gibi durumlar metin analizi yöntemiyle tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada ele alınan metin, yazıldığı dönemin dil ve kültürel özelliklerini aktarması, bir tabirin farklı türevlerine yer vererek içeriği zengin örnekler barındırması ve konunun anlaşılırlığını zenginleştirmesi bakımından önemlidir. Ayrıca ayet, hadis, kelam-ı kibar, deyimler ve tarihi kişilerden yapılan alıntılar konuyu daha da anlaşılır kılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed el- Buni, Rüya, Tabir, Tabirname, Muabbir

Kaynakça

• Ağbal, D. “Kadızade Mehmed Efendi'nin Üç Risalesi Bağlamında Astroloji ile İlgili Görüşleri”. Erzurum İspirli Kadızade Mehmed Arif Efendi ve Ömer Efendi Sempozyumu Tebliğler, ed. Ömer Kara, Erzurum. 2014.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü’l-ârifîn esmâu’l-müellifîn âsâru’l-musannifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî. 1951.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Îzâhu’l-meknûn fi’z-zeyli alâ Keşfi’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-funûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî. 1945.
• Baydar, S. Rüyaların Fonksiyonu Üzerine Bir Deneme. İstanbul: Baha Matbaası. 1971.
• Brockelman, C. Geschichte der arabischen Litteratur Suppl I. Leiden: Brill. 1937.
• Budak, S. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. 2017.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Ruhu’l-beyan. IX, çev. Murat Sülün, İstanbul: Erkam. 2014.
• Cevizci, A. Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık. 2010.
• Çelebi, İ. “Rüya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. XXXV, İstanbul: TDV Yayınları. 2008.
• Kâtip Çelebi, Keşfu’z-zunûn. thk. Ahmed Suphi Furat, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts. Devellioğlu, F. Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitabevi. 2007.
• el-Buhârî, Muhammed b. İsmâil, Sahîhu’l-Buhârî. thk. Abdüsselâm Allûş, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1428/2006.
• El-Kazvînî, (ts), Sünenü İbn Mâce. (thk. Muhammed Nâsıruddin Elbânî), Riyad: Mektebetü’l-Maârif. en-Nebhani, Yusuf, Câmiu kerâmâti’l-evliyâ. I, Purbender-i Gucerat: Merkez-i Ehli Sünnet. 2001.
• İbn Haldun, Mukaddime. Hzl. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh. 2016.
• Karaman, G. Klasik Türk Edebiyatında Sihir. Doktora Tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli. 2015.
• Özbaydar, S. Rüyaların Fonksiyonu. İstanbul: Baha Matbaası. 1971.
• Seyyid Mehmed Fazıl Paşa, Şerh-i Evrâd-ı Mevleviyyesi. Hzl. Tahir Galip Seratlı, Konya: Rumi. 2010.
• Şahinoğlu, M. N. “Ta’bir”. İslam Ansiklopedisi, XXI, İstanbul: MEB. 1979.
• Şen, S. “Eski Uygurca Bir Tabirnameye Göre Türklerin Erken Dönem Rüya Yorumlarındaki Değişim Üzerine Mukayeseli Tespitler”. TDAY-Belleten, 71, 2021, 7-29.
• Tuğlacı, P. Okyanus Türkçe Sözlük. İstanbul: Pars Yayınları. 1974.
• Vaux, B. C. “Bûnî”. İslam Ansiklopedisi, II, İstanbul: MEB, 1979.
• Yılmaz, K. ve Çetin, K. “Rüyalar ve Niyazî-i Mısrî’nin Ta‘bîrâtü’l-Vâkı‘ât Adlı Eserinde Rüyaların Dili”. Turkish Studies, II/4, 2007, 1066-1076.
• Zirikli, H. el-A’lâm. Beyrut: Dâru’l-ilmi li’l-melâyin. 2002.