Muselmann ve Dohodyaga: Nazi ve Sovyet Toplama Kamplarında Yaşayan Ölüler

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 125 - 138, 14.07.2020

Duygu Özakın

Öz

Bu çalışma, Nazi ve Sovyet toplama kamplarının iki simgesel ve eşdeğer figürü olan Muselmann ve dohodyaga’yı ele alır. Nazi kamplarında ölümün kıyısına gelmiş, beslenme yetersizliği ve salgın hastalıklar nedeniyle kuruyan derisi iskeletine yapışmış, insanî görünümüyle beraber bilincini de yitirmiş, çevresine karşı tamamen duyarsızlaşmış ve suskunluğa gömülmüş mahkûmları tanımlayan Muselmann kavramı, Sovyet kamp jargonundaki karşılığını dohodyaga teriminde bulmuştur. Çalışma, bir Auschwitz kurtulanı olan Primo Levi’nin ve bir Gulag kurtulanı olan Varlam Şalamov’un tanıklıkları başta olmak üzere; Yevgeniya Ginzburg, Aleksandr Soljenitsın, Vasili Grossmann ve Nadejda Mandelştam’ın otobiyografik eserlerinde dohodyaga kavramının izini sürmeyi amaçlar. Böylelikle çalışma -kayıt numarasını bedene dağlama, saçları kazıma, çıplak bırakma, açlığa terk etme, fiziksel işkence uygulama ve nihayet yakma gibi- toplama kampı rutininin bir parçası olarak mahkûmların bedenlerine yöneltilen uygulamaların, tanık yazarların belleğinde nasıl yeniden canlandırıldığını karşılaştırmalı yöntemle çözümleyecektir.

Anahtar Kelimeler

Muselmann, Dohodyaga, Beden Politikaları, Primo Levi, Varlam Şalamov, Gulag

Muselmann and Dokhodyaga: Living Corpses of Nazi and Soviet Concentration Camps

Öz

The present study deals with Muselmann and dohodyaga as two symbolic and equivalent figures of the Nazi and Soviet concentration camps. The equivalent of slang term Muselmann is dokhodyaga in Soviet camp jargon, which describes the prisoners, who were nothing but skin and bones on the edge of death due to nutritional deficiencies and epidemics. A Muselmann-dokhodyaga losts consciousness along with his human appearance, becomes completely insensitive to the environment and subsides into silence. The study aims to trace the concept of dokhodyaga mainly in the testimonies of Auschwitz survivor Primo Levi and Gulag survivor Varlam Shalamov, additionally in autobiographical texts of Eugenia Ginzburg, Aleksandr Solzhenitsyn, Vasily Grossmann and Nadezhda Mandelshtam. The study will analyze how the practices directed to the bodies of prisoners -tattooing the registration number onto the body, scraping the hair, leaving the prisoners naked, leaving them hungry, torturing and finally burning- as a part of the concentration camp routine are revived in the memory of the witnesses.

Anahtar Kelimeler

Muselmann, Dokhodyaga, Body Politics, Primo Levi, Varlam Shalamov, Gulag

Kaynakça

• Agamben, G. (2004). Auschwitz'den Artakalanlar: Tanık ve Arşiv. (Çev. A.İ. Başgül). Ankara: Bağımsız Kitaplar.
• Arpacı, M. (2016). Foucault, Biyopolitika ve Biyotarih: Tarihsel Çalışma Alanları Olarak Tıp, Beden ve Nüfus. Vira Verita, 1 (3), 80-97.
• Becker, A. (2013). Soykırım: Beden ve Kamplar. (Çev. S. Özen). A. Corbin, J. Courtine & G. Vigarello (Ed.), Bedenin Tarihi 3. Bakıştaki Değişim: 20. Yüzyıl. (s. 265-280). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dilek, İ. (2019). Türk Dünyası Edebiyatında Repressiya. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 48, 27-82.
• Ginzburg, E. (1996). Anafora Doğru. (Çev. G. Zileli). İstanbul: Pencere.
• Ginzburg, E. (2000). Anaforun İçinde. (Çev. G. Zileli). İstanbul: Pencere.
• Ginzburg, Ye. S. (2008). Krutoy marşrut. Hronika vremyon kul’ta liçnosti. Moskva: AST.
• Grossman V.S. (2016). Jizn' i sud'ba. Har’kov & Belgorod: «Klub Semeynogo Dosuga».
• Gürsoy, Y. (2018). Sovyet Dönemi Rus Edebiyatı (1953-1991). Ankara: Iksad.
• Kamenskaya, A.Y. (2017). Leksiçeskiye reprezentatsii osnovnıh hudojestvennıh kontseptov russkoy i pol'skoy lagernoy literaturı. Vestnık Tverskogo gosudarstvennogo universiteta, 2, 102-107.
• Kartal, O. (2019). Yaşayan Ölüler. Sinema, Biyopolitika ve Felsefe. İstanbul: İthaki.
• Kobılin, I.I. (2011). Vozvışennıy ob"yekt biopolitiki (Dj. Agamben o probleme svidetel'stva). Vestnik Nijegorodskogo universiteta im. N.I.Lobaçevskogo, 3 (23), 118-123.
• Kolduşko, A.A. (2017). Usloviya suşçestvovaniya v zaklyuçenii v period stalinskih repressiy v kontekste izuçeniya sotsiokul'turnoy travmı. Manuskript, 10-1 (84), 92-94.
• Levi, P. (1996). Boğulanlar Kurtulanlar. (Çev. K. Atakay). İstanbul: Can.
• Levi, P. (2005). The Black Hole of Auschwitz. (Trans. S. Wood). Cambridge: Polity Press.
• Levi, P. (2013). Bunlar da mı İnsan? (Çev. Z. Selimoğlu). İstanbul: Can.
• Mandel’ştam, N.Ya. (2006). Vospominaniya. Moskva: Vagrius.
• Mohov, S. (2015). «Vot i yeşço odin bezumyannıy leg v merzluyu zemlyu»: pohoronı i telesnost' v GULAGe. Arkheologiya russkoy smerti, (1), 148-166.
• Odintsova, M. P. (2009). Obraz çeloveka unijennogo v russkoy lingvokul’ture (na materiale «Kolımskih rasskazov» Varlama Şalamova), Vestnik Omskogo universiteta, (3), 157-159.
• Öksüz, G. (2018). Şalamov’un Kolıma Öyküleri’nde Ölüm Kenti Magadan. A. Kaşoğlu (Ed.), Rus Edebiyatında Kent/Kasaba İmgesi. (s. 82-102). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Revenko, I.V. (2010). Intensivı kak sredstvo eksplikatsii mnogosloynosti kontsepta v voyennoy proze V.P. Astaf'yeva. Vestnik Kemerovskogo gosudarstvennogo universiteta, (2), 111-114.
• Skitolsky, L. (2012). Tracing Theory on the Body of the “Walking Dead”: Der Muselmann and the course of Holocaust studies. Shofar: An Interdisciplinary Journal of Jewish Studies, 30 (2), 74-90.
• Soljenitsın, A.İ. (2006). Arhipelag GULAG (1918-1956). Opıt hudojestvennogo issledovaniya (III-IV). Yekaterinburg: Izdatel'stvo U-Faktoriya.
• Şalamov, V. (2019). Kolıma Öyküleri. (Çev. G. Öksüz). İstanbul: Jaguar Kitap.
• Şalamov, V.T. (2013a). Kolımskiye rasskazı. Sobraniye soçineniy: T.1. (Sost. İ.P. Sirotinskaya). Moskva: Knijnıy Klub Knigovek.
• Şalamov V.T. (2013b). Çto ya videl i ponyal v lagere. Sobraniye soçineniy. T. 4. (Sost. İ.P. Sirotinskaya). (s. 625-627). Moskva: Knijnıy Klub Knigovek.
• Yarkeyev A.V. (2016). «Pravo na jizn'» v prostranstve biopolitiki. Vestnik Udmurtskogo universiteta, 26 (1), 28-35.