KALKINMA AJANSLARININ KURUMSAL SORUNLARI VE ÇÖZÜMLERİNE İLİŞKİN AMPİRİK ANALİZ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Sayı: Özel Sayı-Special Issue - İşletme Kamu ve Ekonomi 2020 Özel Sayısı, 1160 - 1193, 25.12.2020

İhsan Kuran Yüksel Bayraktar

https://doi.org/10.30798/makuiibf.835362

Cited By: 3

Öz

Türkiye’de Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren farklı politikalar uygulanmasına rağmen bölgesel dengesizliğin azaltılmasında istenilen başarı sağlanamamıştır. Türkiye’de, bölge içi ve bölgeler arası dengesizliklerin azaltılması için 26 Kalkınma Ajansı kurulmuştur. Bu çalışmanın temel amacı, kalkınma ajanslarının bölgedeki paydaşlar ile yaşadığı sorunlar, bölgeye yaptığı katkılar, bölgede daha etkin sonuçlar alınabilmesi için hangi yol ve yöntemlerin izlenmesi gerektiği ile ilgili çözümler ve yol haritalarının ortaya konulmasıdır. Çalışmada birincil veri kaynaklarından anket yoluyla veri toplanarak açıklayıcı faktör analizine başvurulmuştur. Çalışma kapsamında gerek türetilen faktörler gerek maddeler (sorular) açısından incelenen gruplar arasında kıyaslama yapmak amacıyla hipotez testleri uygulanmıştır. Çalışma sonucunda üniversite-ajans işbirliği, yönetim kurulları ve kalkınma kurulları yapısı gibi üç faktör bulunmuş ve bu faktör skorları ile hipotez testleri yapılmıştır. İki madde ile ilgili verilen cevaplar üzerinden, iki ajans grubu arasında 0,05 anlamlılık düzeyinde fark olduğu saptanmıştır. Kurumsal yapı, mevzuat eksikliği, politika araç yetersizliği ve finansman eksikliği gibi temel sorunlar nedeniyle, kalkınma ajanslarının beklenen başarıyı gösteremedikleri bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma Ajansları, Bölgesel Eşitsizlik, Faktör Analizi, Farklılık Testi

Teşekkür

İyi çalışmalar dlerim

AN EMPIRICAL ANALYSIS OF THE PROBLEMS AND SOLUTIONS RELATED TO THE DEVELOPMENT AGENCIES: THE CASE OF TURKEY

Öz

For the reduction of intra-regional and inter-regional imbalances in Turkey, 26 development agencies were established. The main purpose of this study is to reveal the solutions and road maps for the problems experienced by the development agencies with the stakeholders in the regions, their contributions to the region and which roads and methods should be followed in order to obtain more effective results in the regions. In the study, explanatory factor analysis was used by collecting data from the primary data sources through questionnaires. Hypothesis tests were applied in order to make a comparison between the groups examined in terms of both derived factors and items (questions). As a result of the study, three factors, such as university-agency cooperation, boards of directors and development board structures were found, and hypothesis tests were conducted with these factors. Based on the answers given for the two items, it was determined that there was a difference of a 0.05 significance level between the two agency groups. It was found that development agencies could not achieve the expected success due to fundamental problems such as institutional structure, lack of legislation, policy tools and funding deficiencies.

Anahtar Kelimeler

Regional Development Agencies, Regional Inequality, Factor Analysis, Difference Test

Kaynakça

• Abuşoğlu, Ö. ve İnan, Ö. (1989). Kalkınmada Öncelikli Yöreler ve Bölgesel Gelişme İçin Bir Model, Ankara, TOBB, Yayın No:105.
• Akgül, B. ve Uzay, N. (2010).”Yerel Aktörlerin Gölgesinde Kalkınma Ajansları: Yeni Bir Model Önerisi “Kalkınma A.Ş. Modeli” “,Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Yeni Örgütleri Kalkınma Ajansları, Ed.Birol Akgül, Nisfet Uzay, Bursa, Ekin Yayınevi, 2010.
• Akiş, E. (2019). Küreselleşme Sürecinde Bölgesel Kalkınma Yaklaşımındaki Gelişmeler ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. Erişim Tarihi: 10.05.2019. http://www.journals.istanbul.edu.tr.
• Arslan, K. (2005). Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Etkin Bir Araç: Bölgesel Planlama ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Yıl:4 S:7, 275-294.
• Arslan, G., E. (2008). Türkiye Açısından ‘Bölge Kalkınma Ajansları Uygulamasının Değerlendirilmesi. Ekonomik Yaklaşım, Cilt:19, Özel Sayı, 165-182.
• Bachtler, J., ve Yuill, D. (2001). Policies And Strategies For Regional Development: A Shift Paradigm?. Regional and Industrial Policy Research Paper, 46, August, Glasgow-United Kingdom,1-41.
• Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, (2009). Bölgesel Eşitsizlik, Yerel Kalkınma ve Rekabet Edebilir Kentler Komisyonu Raporu.
• Berber, M. ve Çelebi, E. (2005). Türk Bölgesel Kalkınma Politikalarında Yeni Arayışlar: Kalkınma Ajansları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. Doğu Karadeniz Bölgesel Kalkınma Sempozyumu, Karadeniz Teknik Üniversitesi, 13-14 Ekim, 146-155.
• Byrne, B. M. (1989). A Primer of LISREL: Basic Applications and Programming for Confirmatory Factor Analytic Models, Springer-Verlag New York.
• Cankorkmaz, Z. (2011). Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Bu Ajanslara Yönelik Eleştiriler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:26, Sayı:1,113-138.
• Carmines, E.G. ve Zeller, R. A. (1987). Reliability and Validity Assessment, Ninth Printing, Sage Publications, USA.
• Çakmak, E. (2006). Yerel Ekonomi ve Bölgesel Kalkınma Ajansları, Ankara, İmaj Yayınevi.
• Çelik, F. (2015). Bölgesel Kalkınma Ajanslarının Yeniliklere Katkıları: Teori, Deneyimler ve Türkiye Uygulamalarının Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi.
• Çimen, A. (2013). Türkiye’nin Bölgesel Kalkınma Politikalarının Avrupalılaşması, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38, 67-86.
• DPT, (2007). Dokuzuncu Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007-2013) Yerleşme-Şehirleşme Özel İhtisas Komisyonu Raporu.
• Devlet Denetleme Kurulu, (2014). Türkiye’nin Kalkınma Ajansları Uygulamasının Değerlendirilmesi.
• Doğruel, F. (2012). Bölgesel Kalkınma ve Kalkınma Ajansları, Türkonfed.
• Dulupçu, M., Sungur, O. (2007). Dünya’da Değişen Kalkınma Ajansları Anlayışı ve Türkiye’deki Tartışmalar: Gecikmiş Bir Uygulama Nasıl Etkinleştirilebilir?. Yerel Siyaset Dergisi, 2(16), 12-17.
• Eraydın, A. (2004). Bölgesel Kalkınma Kavram, Kuram ve Politikalarında Yaşanan Değişimler. Kentsel Ekonomik Araştırmalar Sempozyumu, C:I, DPT-Pamukkale Üniversitesi, 126-146.
• Ergun, T. (1993). Bölgelerarası Dengesizliklerin Giderilmesinde Bölgesel Örgütlenmelerin Önemi: Tennessee Valley Authority, Amme İdaresi Dergisi, 26(1), 71-82.
• Eryılmaz, B. ve Tuncer, A. (2013). Avrupa Birliği Uyum Sürecinde Bölgesel Kalkınma Politikaları: Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye Uygulaması. Akademik İncelemeler Dergisi, C:8, S: 1, 165-189.
• Friedman, J. R. P. (1956). The Concept of a Planning Region, Land Economics, Volume XXXII, Number 1. Halkier, H., ve Danson M. (1997). Regional Development Agencies in Europe: A Survey of Key Characteristics and Trends. European Urban and Regional Studies, (4), 243-256.
• Halkier, H., Danson, M. ve Damborg, C. (1998). Regional Development Agencies An Introduction And Framework for Analysis, Regional Development Agencies in Europe, Ed. H. Halkier, M. Danson and C. Damborg, London, Regional Studies Assocation.
• Halkier, H. (2006). Regional Development Agencies and Multilevel Governance: European Perspectives. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, ODTÜ, 1-13.
• Harding, R. (2006). Regional Development Agency Experiences In England And Romania. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, ODTÜ, 7-8 Eylül 2006, 111-135.
• Hasanoğlu, M. ve Aliyev Z. (2009). Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Ajansları. Sayıştay Dergisi, Sayı: 60, 81-103.
• Filiztekin, A. (2008). Türkiye’de Bölgesel Farklar ve Politikalar. İstanbul, TÜSİAD Yayınları, Yayın No: 471.
• Ildırar, M. (2004). Bölgesel Kalkınma ve Gelişme Stratejileri, İstanbul, Nobel Yayın.
• İncekara, A. ve Savrul, B. K. (2011). “Bölgesel Kalkınma Politikaları ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme”, 91- 132, http://www.journals.istanbul.edu.tr/
• Karaca, M. (2018). Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Politikalarının Kurumsal Analizi: Kalkınma Ajansları Örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi.
• Karasu, K. (2009). Yerelleşme Söylemi ve Bölge Kalkınma Ajansları, Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 4(11), 1- 43. Kline, P. (2000). Handbook of Psychological Testing, Second Edition, UK, Routledge, 2000.
• Koçak, S. Y. ve Karkın, N. (2010). Kalkınma Ajanslarının Çoklu Paydaş Kuramı Çerçevesinde Analizi. Ed: Birol Akgül ve Nisfet Uzay, Türkiye’de Bölgesel Kalkınmanın Yeni Örgütleri Kalkınma Ajansları içinde 591-608, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Kuran, İ ve Bayraktar, Y. (2020). “Türkiye İçin Bölgesiz Dengesizlikleri Gidermede Kalkınma Ajanslarının Rolü: 26 Kalkınma Ajansı İçin Swot Analizi Işığında Tespitler ve Öneriler”, Üçüncü Sektör Ekonomi Dergisi, C: 55, S: 3, 2064- 2077.
• Lagendijk, A., Kayasu S. ve Yaşar S. (2009). The Role of Regional Development Agencies In Turkey From Implementing EU Directives To Supporting Regional Business Communities?. European Urban and Regional Studies, 383-396.
• Meriç, B. E., (2018). Bölgesel Kalkınmaya Yönelik Türkiye’de Kurulan Kalkınma Ajanslarının Bölgeler Arası Yakınsamaya Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi.
• Mountford, D. (2009). Organising for Local Development: The Role of Local Development Agencies. OECD LEED Programme, Summary Report.
• Nunnally, J. C. ve Bernstein, I. H. (1994). Psychometric Theory, Third Edition, USA, McGrawHill Inc.
• OECD (2010). Regional Development Policies in OECD Countries, OECD Publications.
• Özaslan, A. ve Ünlü, H., (2015). Türkiye’de Bölgesel Kalkınma Politikalarında Değişim ve Kalkınma Ajansları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C:7, S:13, 64-83.
• Özen, P. (2005). Bölge Kalkınma Ajansları. TEPAV.
• Özer, Y. E. (2007). Küresel Rekabet - Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Türkiye. Review of Social, Economic & Business Studies, Vol.9/10, 389-408.
• Özgür, A. E., (2014). AB Uygulamaları Çerçevesinde Türkiye’de Kalkınma Ajansları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Öztürk, N. (2006). Türkiye’de Bölgesel Kalkınma ve Güneydoğu Anadolu Projesi, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Ankara.
• Öztürk, A. (2009). Homojen ve Fonksiyonel Bölgelerin Tespiti ve Türkiye İçin İstatistiki Bölge Birimleri Önerisi, DPT Uzmanlık Tezi.
• Pehlivan, P. (2013). Türkiye’de Kalkınma Ajanslarının Yerel Ekonomi Üzerine Etkileri: Zafer Kalkınma Ajansı Örneği. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C:11, S:3, 412-438.
• Quinn, B. (2007). Ireland: The Shannon Experience. Tepav 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, Çok Düzlemli Yönetişim Bildiri Kitabı, Ege Üniversitesi, 213-216.
• Raykov, T. ve Marcoulides, G.A. (2008). An Introduction to Applied Multivariate Analysis, New York.
• Reeves, T. (2006). Regional Development in the EU and Turkey. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, ODTÜ, 27-38.
• Sayıştay (2016). Sayıştay Başkanlığı 2015 Yılı Kalkınma Ajansları Genel Denetim Raporu.
• Sayıştay (2017). Sayıştay Başkanlığı 2016 Yılı Kalkınma Ajansları Genel Denetim Raporu.
• Sayıştay (2018). Sayıştay Başkanlığı 2017 Yılı Kalkınma Ajansları Genel Denetim Raporu.
• Sümbüloğlu, K. ve Sümbüloğlu, V. (2007). Biyoistatistik, Hatiboğlu Yayınevi, Ankara.
• Şahinkaya, S. (2001). Bölgesel İktisadi Dengesizlikleri Giderme Çabaları/Politikaları Üzerinde Bazı Değerlendirmeler, Cevat Geray’a armağan, Ankara, Mülkiyeliler Birliği Yayını, 667-682.
• Şimşek, A., Cinoğlu D. Ş. ve Deniz, T. (2016). Kalkınma Ajanslarından Ayrılan Personelin Hareketliliği Hakkında Bir İnceleme, Sayıştay Dergisi, Sayı: 102, 1-25.
• Tabachnick, B.G. ve Fidell, L.S. (2013). Using Multivariate Statistics. Pearson, Boston, 619-620.
• Toktaş, Y., Sevinç, H. ve Bozkurt, E. (2013). The Evolution of Regional Development Agencies: Turkey Case. Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, 15(2), 670-681.
• Tutar, F. ve Demiral, Y. (2007). Yerel Ekonomilerin Yerel Aktörleri: Bölgesel Kalkınma Ajansları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 65-83.
• Uzay, N. (2005). Bölgesel Gelişmişlik Farklarının Giderilmesi ve Bölgesel Kalkınma Ajansları. Seçkin Yayınları.
• Walburn, D. (2006). Regional Development Agencies. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu, ODTÜ, 473-485.
• Young-Hyman, T. (2008). The Potential for Effective Regional Development Agencies in Turkey: A Comparative Analysis. Regional and Federal Studies, Vol.18, No.4, 375-402.