VERGİ AFFI UYGULAMALARI İLE MAKRO EKONOMİK DEĞİŞKENLER ARASINDAKİ İLİŞKİNİN AMPİRİK BİR ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 3, 1729 - 1750, 29.11.2022

Hakan Kırbaş Burak Sunar

https://doi.org/10.30798/makuiibf.911773

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı vergi afları ile makroekonomik değişkenler arasında olası etkileşimi tespit ederek, kamu idaresinin vergi affı uygulaması ile hangi makroekonomik etkilerle karşılaşacağı hususuna açıklık getirebilmektir. Ayrıca Türkiye’de çıkarılan vergi aflarının çeşitli makroekonomik değişkenleri etkilemesi sonucunda karar vericilere destek olmaktır. Bu kapsamda Türkiye’de 1980-2019 yılları arasında uygulanan vergi afları ile seçilmiş makroekonomik değişkenler arasındaki ilişki ampirik olarak Vektör Otoregresyon Modeli (VAR) ile analiz edilmiştir. Çalışmada kurulan modelde bağımlı değişken olarak Vergi Affı değişkeni belirlenirken, vergi affını açıklayıcı değişkenler olarak ise Büyüme Oranı, Enflasyon Oranı, İşsizlik Oranı ve Vergi Gelirlerinin Gayri Safi Milli Hasılaya Oranı değişkenleri belirlenmiştir. Analizlerden elde edilen bulgulara göre; vergi afları ile işsizlik oranı ve vergi affı değişkeni arasında istatistiki açıdan anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Buna göre ekonomide istihdam kaybı olduğu durumlarda ortaya çıkan gelir kaybı nedeniyle vergi ödemelerinde de olumsuz bir sonucun ortaya çıkabileceği ve çıkartılan vergi affı uygulamalarının aslında bir sonraki muhtemel vergi affına bir beklenti oluşturabileceği sonuçlarına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergiler, Vergi Affı, Vergi Gelirleri, Vektör Otoregresyon Model

AN EMPIRICAL ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN TAX AMENDMENT APPLICATIONS AND MACROECONOMIC VARIABLES

Öz

The aim of this study is to determine the possible interaction between tax amnesties and macroeconomic variables, and to clarify which macroeconomic effects the public administration will encounter with tax amnesty. In addition, it is to support decision makers as a result of the tax amnesties issued in Turkey affecting various macroeconomic variables. In this context, the relationship between tax amnesties applied in Turkey between 1980-2019 and selected macroeconomic variables has been empirically analyzed with Vector Autoregression Model (VAR). In the model established in the study, the Tax Amnesty variable was determined as the dependent variable, while the Growth Rate, Inflation Rate, Unemployment Rate, and Ratio of Tax Revenues to Gross National Product were determined as the explanatory variables of tax amnesty. According to the findings obtained from the analysis; A statistically significant relationship was found between tax amnesties and unemployment rate and tax amnesty variable. Accordingly, it has been concluded that in cases where there is a loss of employment in the economy, a negative result may also occur in tax payments due to the loss of income and the tax amnesty applications may actually create an expectation for the next possible tax amnesty.

Anahtar Kelimeler

Taxes, Tax Amnesty, Tax Revenues, Vektör Autoregression Model

Kaynakça

• Akıncı, A. ve Özçelik, Ö., (2018), “Türkiye’de Dolaylı Vergilerin Enflasyon Üzerindeki Etkisi”, Maliye ve Finans Yazıları Dergisi, (110), 9-20.
• Alm, J. ve Beck, W., (1993), “Uzun vadede vergi afları ve uyumluluk: Bir zaman serisi analizi”, Ulusal Vergi Dergisi, 53-60. Barışık, S. ve Kesikoğlu, F., (2006), “Türkiye'de Bütçe Açıklarının Temel Makroekonomik Değişkenler Üzerine Etkisi (1987-2003 Var, Etki-Tepki Analizi, Varyans Ayrıştırması)”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 59-82.
• Berke, A. G. B., (2009), “Avrupa parasal birliğinde kamu borç stoku ve enflasyon ilişkisi: Panel veri analizi”, Ekonometri ve İstatistik e-Dergisi, (9), 30-55. Bülbül, D., (2003a), “Vergi Aflarının Ekonomik ve Sosyal Etkileri-I”, Yaklaşım Dergisi, 131, 205-209.
• Chaudhry, I. S. ve Munir, F., (2010), Determinants of Low Tax Revenue in Pakistan, Pakistan Journal of Social Sciences (PJSS), 30(2).
• Crane S. E. ve Nourzad F., (1985), Time Value of Money and Income Tax Evasion Under Risk-Averse Behavior: Theoretical Analysis and Empirical Evidence, Public Finance, 40(3), pp. 381-394.
• Çetin, G., (2007), Vergi aflarının vergi mükelleflerinin tutum ve davranışları üzerindeki etkisi, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 14(2), Manisa, 171-187.
• Çil, G. Y., (2012), Vergi Aflarının Vergi Uyumuna Etkisi: Edirne İline Yönelik Bir Çalışma, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale.
• Darnell, A. C., (1994 ), A Dictionary of Econometrics, England: Edward Elgar Publications, Books.
• Dönmez, R., (1992), “Teoride ve Uygulamada Vergi Afları”, Anadolu Üniversitesi Yayınları Dergisi, Eskişehir.
• Edizdoğan, N. ve Gümüş, E., (2013), “Vergi afları ve Türkiye’de vergi aflarının değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, 164, 99-119.
• Ege Bölgesi Sanayi Odası, (1991), Vergi Affı Hakkında Görüş Ve Önerileri, Vergi Araştırma Komisyonu Raporu, s.3.
• Hotunluoğlu, H. ve Arslaner, H., (2016), Türkiye’de İşsizlik Oranının Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi.
• Karabulut, M., (1996), Vergi Aflarının Vergi Ahlakı Üzerine Etkileri-Türkiye Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Karakoç, Y., (2007), Genel Vergi Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Kaya, A., (2014), “Vergi aflarının vergi gelirlerine etkisi: Türkiye üzerine ampirik bir analiz”, Maliye Dergisi, S, 167, 184-199.
• Koç, Ö. E., (2019), “Türkiye’de Vergi Yükü ve Ekonomik Büyüme İlişkisi”, Alanya Akademik Bakış Dergisi, 3(3), 247-259.
• Kutbay, H., (2019), “Vergi gelirlerini etkileyen faktörler: Seçilmiş ülkeler için panel veri analizi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:3, Cilt:6. López‐Laborda, J. ve Rodrigo, F., (2003), “Tax amnesties and income tax compliance: The case of Spain”, Fiscal Studies, 24(1), 73-96.
• Mucuk, M. ve Alptekin, V., (2008), “Türkiye’de Vergi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Var Analizi (1975-2006)”, Maliye Dergisi, 155(2), 159-174.
• Öncel, M. - Kumrulu, A. - Çağan, N., (2014), Vergi Hukuku, Turhan Kitabevi, 23. Bası, Ankara.
• Özdemir, A. ve Göçer, İ., (2011), “Türkiye'de krizlerin makroekonomik değişkenlere etkileri: VAR analizi”, Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 48(560), 57-72.
• Özden, T. M., (1992), Mali Af, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Özgen, F. B. ve Güloğlu, B., (2004), “Türkiye'de iç borçların iktisadi etkilerinin VAR Tekniğiyle analizi”, METU Studies in Development, 31(1), 93.
• Öztürk, N. - Barışık, S. - Darıcı, H. K., (2010), “Gelişmekte olan piyasalarda finansal derinleşme ve büyüme ilişkisi: panel veri analizi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(12), 95-119.
• Saban, N., (2001), “Vergi Suçlarında Affı Anayasa ile Sorunsallaştırmak”, Anayasa Yargısı Dergisi, 17(1), 451-475.
• Saban, N., (2002), Vergi Hukuku, Der Yayınları, Ankara.
• Tarı, R. ve Bozkurt, H., (2006), “Türkiye’de İstikrarsız Büyümenin Var Analizi (1991.1-2004.3)”, İstanbul Üniversitesi Ekonomi Ve İstatistik Dergisi, 12(28), 1-16.
• Tarı, R., (2010), Ekonometri, Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Temel, A. - Şi̇mşek, A. - Yazici, K., (1994), “Kayıt dışı Ekonomi, Tanımı, Tespit Yöntemleri Ve Türk Ekonomisindeki Büyüklüğü”, Iktisat Isletme ve Finans Dergisi, 9(104), 10-33.
• Yurdadoğ, V. ve Karadağ, N. C., (2017), “Türkiye’de Yapılan Ampirik Çalışmalar Işığında Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”, Eurasian Academy of Sciences, 8(08), 134-164.
• Yurdakul, F., (2000), “Yapısal kırılmaların varlığı durumunda geliştirilen birim-kök testleri”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 21-34.