AZERBAYCAN’DA TÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN OLUŞUM SÜRECİ ÜZERİNE GENEL DEĞERLENDİRMELER

Year 2023, Volume: 10 Issue: 2, 1671 - 1690, 02.08.2023

Hakan Altıntaş , Hıfzı Toz , Ali Taghıyev

https://doi.org/10.30798/makuiibf.1309150

Abstract

Milliyetçilik evrensel boyutta ele alınan kavramlardan birisidir. Milliyetçilik yakın çağdan itibaren büyük ses getiren nosyonlardan birisi olmuştur. Her ne kadar Yakın Çağ ile ilgili bir ideoloji olsa da, devletlerin ilk oluştuğu günden beri var olmuştur. Her bir coğrafyanın kendisine özgün milliyetçilik ülküsü vardır. Farklı lisanı, inancı, tarihi ve kültürel yaşamın sonucu milliyetçilik kavramı bu koşullara uygun şekillenmiştir. Azerbaycan’da gün yüzüne çıkmış olan milliyetçilik bir tek amaca hizmet etmiştir ve bu bir tek amaç bağımsızlığın kazanılması idi. Zira bu hususta Azerbaycan Türkleri kendi kültürüne, diline arazi bütünlüğüne sahip çıkmış ve sahip çıkmanın mücadelesinin günümüzde de açık bir şekilde vermektedir. Bu çalışmada XIX. yüzyıldan itibaren Azerbaycan devletinin sınırları içerisinde Türkçülüğün oluşmasını tetikleyen etkenler, Türk milliyetçiliğinin ortaya çıkışı, gelişim süreci, çizdiği yol ve bu hususta verilen mücadeleler hakkında değerlendirme yapılmış ve bilgiler verilmiştir. Çarlık ve Sovyet döneminde Azerbaycan’da Türk milliyetçiliğinin toplumsal hayattaki yansımaları, 1917 Ekim Devriminin Azerbaycan Türkleri için etkisi, analiz edilmiş ve Azerbaycan`da Türk milliyetçiliğinin doğuşu ve gelişimi hakkında bilgiler verilmiştir.

Keywords

Milliyetçilik, Azerbaycan, Güney Kafkasya, Çarlık Rusya, SSCB, Azerbaycan Türkleri.

GENERAL EVALUATIONS ON THE FORMATION PROCESS OF TURKISH NATIONALISM IN AZERBAIJAN

Abstract

Nationalism is one of the universal concepts. Nationalism has been one of the most prominent notions since the modern era. Although it is an ideology related to the modern era, it has existed since the formation of states. Each geography has its own unique nationalist ideal. The concept of nationalism has been shaped according to these conditions, which include different languages, beliefs, histories, and cultural lives. Nationalism in Azerbaijan has served only one purpose, and that is to gain independence. Azerbaijan Turks have protected and fought for their culture, language, and territorial integrity. In this study, the factors that triggered the emergence of Turkism within the borders of the Azerbaijani state since the 19th century, the emergence and development process of Turkish nationalism, the path it has drawn, and the struggles for it are evaluated and information is provided. The social reflections of Turkish nationalism in Azerbaijan during the Tsarist and Soviet periods, the impact of the October Revolution of 1917 on Azerbaijani Turks, and the birth and development of Turkish nationalism in Azerbaijan are analyzed and information is provided.

Keywords

Nation, Azerbaijani, South Caucasus, Tsarist Russia, USS, Azerbaijani Turks.

References

• Açıkkaya, S. (2010). Çarlık Rusyası Hakimiyetindeki Azerbaycan Türklerinde Ulus Bilincinin Gelişmesinin Genel Dinamikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(28), 403-420.
• Akarslan, Z. (2019). Azerbaycan’da Kültürel Uyanış ve Basın. Avrasya İncelemeler Dergisi, 8(1), 1-22.
• Akgün, S. ve Abbasov, A. (2020). Ekim 1917 Bolşevik İhtilalini Hazırlayan Süreç ve Rus Olmayan Azınlıkların Durumu. Avrasya Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7(1), 1-17.
• Akifoğlu, V. (2017). Azerbaycan’da Milli Direniş 1917-1930. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 57(2), 776-795.
• Alkaya, E. ve Buran, A. (2011). Çağdaş Türk Yazı Dilleri-I. Eskişehir: T.C Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Aşırlı, A. (2009). Azərbaycan Mətbuatı Tarixi. (Çev. Taghıyev, A). Bakı: Elm və Təhsil Nəşriyyatı.
• Çağın, S. (2020). Asrımızın Siyavuş’u. G. Ö. Çakır (Ed.), Mehmet Emin Resulzade Seçme Eserler 1. Ötüken Neşriyat, (248-293), İstanbul.
• Çelik, D. (1996). XIX ve XX Yüzyıllarda Azerbaycan. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi Bilig, 0(3), 60-79.
• Durgun, G. (2019). Türk Milliyetçiliğinin Oluşum Süreci ve Türk Milliyetçiliğinin İdealleri Bağlamında Cumhuriyetin İlanı. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Garamanlı, N. (2019). Stalin Döneminde Sönen Hayatlar Azerbaycan Kadınlarının Sürgün Hayatları. Türük Uluslararası Dil Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 0(19), 165-179.
• İbrahimli, F. (2010). “Cumhuriyetin Çöküşünün Ardından Azerbaycan’da Siyasal Baskı ve Tutuklamalar”. Q. Şükürov ve V. Qafarov (Ed.), Büyük Devletler Kıskacında Bağımsız Azerbaycan. İQ Kültür Sanat Yayıncılık, (274-282), İstanbul.
• İsmailov, M. (2014). Azerbaycan Tarihi. (Çev. Kurban, V). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• İsmayılov, M. (2007). Azerbaycan Tarixi. (Çev. Taghıyev A). Bakı: Azerbaycan Milli Elimler Akademiyası.
• Kafkasyalı, A. (2006). XIX ve XX Yüzyıl Siyasi ve Sosyal Olaylarının Güney Azerbaycan Edebiyatına Yansıması. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(25), 165-208.
• Meyer, H. J. (2021). İmparatorluklar Arası Türkler. (Çev. Akman, R). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Nəsibzadə, N. (1998). Azərbaycanda Türkçülük və Azərbaycan Problemləri. (Çev. Taghıyev, A). Bakı: Ay Ulduz Nəşriyyatı.
• Özel, M. (2014). Stalin Dönemi Rus Milliyetçiliği ve Politikaları. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 99-122.
• Tağıyev, K. (2013). Siyasi Tarihi Bağlamında Azerbaycan`da Din Eğitiminin Gelişimi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(28), 380-389.
• Torkluoğlu, C. (2012). Ziya Gökalp Turancılıktan Türkçülüğe. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 26(84), 104-143.
• Toz, H. (2012). Çağdaş Türkmen Şairi Kerim Gurbannepesov –Hayatı, Edebi Kişiliği ve Eserleri-. Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Turan, R. (2018). Kuzey Azerbaycan`da Modern Ulusal Kimliğin Gelişim Sürecine Genel Bir Bakış. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(61), 429-451.
• Türe, F. ve Aghaazizov, N. (2019). Sovyet Dönemi Öncesi Azerbaycan’da Siyasal Yapı. International Social Sciences Studies Journal, 5(46), 5435-5450.
• Yakar, Ü. (2018). 1920-1930 Yıllarında Azerbaycan`ın Milli ve Manevi Değerlerine Karşı Sovyet Rusya Tarafından Yürütülen Asimilasyon Siyaseti. Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmalar Dergisi, 3(1), 306-325.
• Yeşilot, O. (2015). Ateş Çemberinde Azerbaycan. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.