İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA SOVYETLER BİRLİĞİ'NİN CASUSLUK KARŞITI PROPAGANDASININ POSTERLERDEKİ SUNUMU

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 49 - 68, 30.07.2019

Mehmet Ozan Gülada

Öz

Nazi Almanyası, Barbarossa Harekatı ile
22 Haziran 1941 tarihinde Sovyetler Birliği'ni işgale başlamıştır. Sovyetler
Birliği, Nazilerin beklenmedik işgaline karşı savaşın başında önemli toprak
kayıplarına uğramıştır. Diğer yandan Kızıl Ordu, Alman ordularına karşı ağır
kayıplar vermiştir. Yaşanan bu süreçte Sovyetler Birliği'nin batı sınırlarında
bulunan toprakların önemli bir bölümünün denetimi Almanya'nın eline geçmiştir. Sovyetler
Birliği, Nazi Almanyası'nın işgali altında bulunduğu dönemde çok sık casusluk
faaliyetleri ile karşı karşıya kalmıştır. Bu süreçte, Sovyet propagandası ülke
içerisinde yaşanan casusluk faaliyetlerini sonlandırmak ve Sovyet halkını
casuslara karşı bilinçlendirmek amacıyla yoğun bir çalışma yürütmüştür. Dönemin
en önemli kitle iletişim araçlarından biri olan posterler, Sovyet yönetimi
tarafından casusluk karşıtı propagandada etkili bir şekilde kullanılmıştır. Bu
çalışmada İkinci Dünya Savaşı'nda Sovyetler Birliği'nin Nazi Almanyası'na karşı
yürüttüğü casusluk karşıtı propagandasında posterlerin nasıl ve ne yönde
kullanıldığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla İkinci Dünya Savaşı'nda
Sovyetler Birliği'nin casusluk karşıtı propagandasında kullanılan posterler
içerisinden amaçlı örneklem metodu kullanılarak belirlenen altı propaganda
posteri göstergebilimsel analize tabi tutularak incelenmiştir. Çalışma
kapsamında belirlenen posterler, İsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure'ün
göstergebilim kavramları üzerinden analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular
kapsamında, Sovyet propagandasının ülke genelinde paranoya oluşturarak,
kitlelerin çevresindeki her şeye karşı şüpheci yaklaşmasını istediği görülmüştür.
Ayrıca posterlerde Sovyet halkının her daim düşmana karşı teyakkuzda olması
gerektiği ön plana çıkarılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Casusluk, Sovyetler Birliği, İkinci Dünya Savaşı, Göstergebilim

Kaynakça

• Akarcalı, S. (2003). İkinci Dünya Savaşında İletişim ve Propaganda. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Aziz, A. (2007). Siyasal İletişim. 2. Baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• All World Wars (2019). http://www. allworldwars. com/ russian %20 wwıı %20 propaganda %20 posters. html, Erişim Tarihi: 05.01.2019.
• Çakı, C. (2018a). Birinci Dünya Savaşı’nda Propaganda Amaçlı Kullanılan Posterlerin Korku Çekiciliği Bağlamında İncelenmesi: Büyük Britanya Örneği. Atatürk İletişim Dergisi, (15), 111-136.
• Çakı, C. (2018b). Nazi Almanyası Etkisindeki İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin Propaganda Posterleri Üzerine İnceleme. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 11(2), 252-272.
• Çakı, C. (2018c). İran-Irak Savaşı’nda Kullanılan İran Propaganda Posterlerinin Göstergebilimsel Analizi. İran Çalışmaları Dergisi, 2(1), 11-39.
• Eberle, H. & Uhl, M. (2017). Hitler Kitabı. Çev., Mustafa Tüzel. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Fiske, J. (2017). İletişim Çalışmalarına Giriş. Çev., Süleyman İrvan. 5. Basım. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Gazi, M , Çakı, C , Gülada, M . (2018a). İkinci Dünya Savaşı'nda Sovyet Kült Lider Propagandasında Vladimir Lenin ve Joseph Stalin'in Sunumu. Dördüncü Kuvvet Uluslararası Hakemli Dergi, 1 (2), 25-42.
• Gazi, M , Çakı, C , Gülada, M . (2018b). İspanya 2000 Partisi'nin Göçmen Karşıtı Propaganda Faaliyetleri Üzerine İnceleme. Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (2), 11-22.
• Gould, J. S. (2018). German Anti-Nazi Espionage in the Second World War: The OSS and the Men of the TOOL Missions. The United Kingdom: Routledge.
• Hart, B. L. (2015). İkinci Dünya Savaşı Tarihi. Çev,. Kerim Bağrıaçık. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Kitson, S. (2008). The Hunt for Nazi Spies: Fighting Espionage in Vichy France. USA: University of Chicago Press.
• Macksey, K. J. (2012). İkinci Dünya Savaşı’nda Askeri Hatalar. Çev., M. Tanju Akad. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Masterman, J. C. (2011). Double-Cross System: The Incredible Story of How Nazi Spies Were Turned into Double Agents. USA: Rowman & Littlefield.
• Mcmahon, J. R. (2013). Soğuk Savaş, Çev., Sinem Gül, Ankara: Dost Kültür Yayınları.
• Riasanovsky, V. N., & Steinberg, D. M. (2011). Rusya Tarihi. Çev., Figen Dereli. İstanbul: İnkılap Yayınları,
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü: Kavramlar, Yöntemler, Kuramcılar, Okullar. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sığırcı, İ. (2016). Göstergebilim Uygulamaları, Metinleri, Görselleri ve Olayları Okuma. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Stanley, J. (2018). Demokrasilerde Propaganda Oyunu, Çev., Başak Karal, İstanbul: The Kitap Yayınları.
• Vasey, C. (2016). Nazi Intelligence Operations in Non-occupied Territories: Espionage Efforts in the United States, Britain, South America and Southern Africa. USA: McFarland.
• Zorlu, Y., Çakı, C., Karaca, M. (2017). "Türk Sinemasında Nazizm İdeolojisi: 'Kırımlı' Filmi ve Göstergebilimsel Analizi". Sosyoloji Konferansları - Istanbul Journal of Sociological Studies. No: 56 (2017-2). / 65-93.