Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Isı ve Sıcaklık Konusundaki Kavram Yanılgılarının İncelenmesi

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 54 - 67, 15.01.2019

Rabia Acemioğlu , Yakup Doğan

Öz

Öğrencilerin
öğrenme sürecinde önemli etkiye sahip olan öğretmenlerin kavram yanılgılarının
olup olmadığının bilinmesi ve bu yanılgıların nasıl giderilebileceğinin
bilinmesi büyük önem taşımaktadır. Öğretmen adayları bazı kavramlara ilişkin
kavram yanılgılarına sahip olurlarsa öğretmen olduklarında da bu kavramları
öğrencilerine yanlış bir şekilde öğretebilir veya bilimsel anlamda doğru
olarak öğretemeyebilirler. Bunun için bu araştırmada, Fen Bilgisi öğretmen
adaylarının ısı ve sıcaklık konusunda kavram yanılgılarının olup olmadığının
tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla araştırmacılar tarafından hazırlanan,
kapalı ve açık uçlu soruların bulunduğu bir soru formu Türkiye’nin Güneydoğu
Anadolu bölgesinde bulunan bir devlet üniversitesinde öğrenim gören 44 Fen
Bilgisi öğretmen adayına uygulanmıştır. Elde edilen verilerin betimsel
istatistikleri ve içerik analizleri yapılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmen
adaylarının ısı ve sıcaklık kavramları konusunda kavram yanılgılarına sahip
oldukları, sıcaklığı bir enerji çeşidi, ısıyı ise bir ölçüm olarak yanlış bir
şekilde ifade ettikleri belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının çoğunluğunun
sıcaklık ölçümleri arasında oranlama işlemi yapılmadığını bilmedikleri, ısıyı
sıcaklıkla ters orantılı olarak nitelendirdikleri tespit edilmiştir. Bu
sonuçlardan hareketle öğretmen adaylarının sahip oldukları kavram
yanılgılarının giderilebilmesi için bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kavram yanılgıları, ısı, sıcaklık, fen bilgisi eğitimi, fen bilgisi öğretmen adayları

Kaynakça

• Aydın, Z. (2007). Isı ve sıcaklık konusunda rastlanan kavram yanılgıları ve bu kavram yanılgılarının giderilmesinde kavram haritalarının kullanılması Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Aydoğan, S., Güneş, B., & Gülçiçek, Ç. (2003). Isı ve sıcaklık konusunda kavram yanılgıları. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 111-124.
• Aydoğan, Ş., & Köksal, E. A. (2017). İlköğretim fen eğitiminde kavram yanılgıları konusunda yapılan çalışmaların içerik analizi. Journal of Theory and Practice in Education, 13(2), 232-260.
• Başer, M., & Çataloğlu, M. (2005). Kavram değişimi yöntemine dayalı öğretimin öğrencilerin ısı ve sıcaklık konusundaki yanlış kavramlarının giderilmesindeki etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 43-52.
• Bayram, A. (2010). Probleme dayalı öğrenme yönteminin ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersi ısı ve sıcaklık konusunda sahip oldukları kavram yanılgılarını gidermede etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bodner, G., Klobuchar, M., & Geelan, D. (2001). The many forms of constructivism. Journal of Chemical Education, 78(8), 1107-1134.
• Buluş-Kırıkkaya, E., & Güllü, D. (2008). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin ısı-sıcaklık ve buharlaşma-kaynama konularındaki kavram yanılgıları. İlköğretim Online, 7(1), 15-27.
• Carfi, G. (2014). Afyonkarahisar il merkezindeki 12. sınıf öğrencilerinin ısı ve sıcaklık konusundaki kavram yanılgıları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Çiltaş, A., Güler, G., & Sözbilir, M. (2012). Türkiye’de matematik eğitimi araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 565-580.
• Demirel, Ö. (2005). Eğitim sözlüğü (3. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Eryılmaz, A., & Sürmeli, E. (2002, Eylül). Üç aşamalı sorularla öğrencilerin ısı ve sıcaklık konularındaki kavram yanılgılarının ölçülmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi (Bildiri), Ankara.
• Gönen, S., ve Akgün, A. (2005a). Bilgi eksiklikleri ve kavram yanılgılarının tespiti ve giderilmesinde, çalışma yaprakları ve sınıf içi tartışma yönteminin uygulanabilirliği üzerine bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(13), 99-111.
• Gönen, S., ve Akgün, A. (2005b). Isı ve sıcaklık kavramları arasındaki ilişki ile ilgili olarak geliştirilen çalışma yaprağının uygulanabilirliğinin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 3(11), 92-106.
• Gülbaş, E., & Gürçay, D. (2013, Eylül). Fizik öğretmen adaylarının ısı, sıcaklık ve iç enerji ile ilgili anlama düzeylerinin ve kavram yanılgılarının belirlenmesi (Bildiri), I. Ulusal Fizik Eğitimi Kongresi, Ankara.
• Güneş, T., Dilek, N. Ş., Demir, E. S., Hoplan, M., & Çelikoğlu, M. (2010, Kasım). Öğretmenlerin kavram öğretimi, kavram yanılgılarını saptama ve giderme çalışmaları üzerine nitel bir araştırma. In International Conference on New Trends in Education and Their Implications, Samsun, Türkiye.
• Güven, İ. (2014). Türk eğitim tarihi. Ankara: Pegem Akademi.
• İlbi, Ö. (2006). Ausubel'in sunuş yöntemi ile bilgisayar destekli öğretim yöntemlerinin kimya ünitelerindeki kavram yanılgılarının önlenebilmesi açısından karşılaştırılması (Yayınlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Jara-Guerrero, S. (1993). Misconceptions on heat and temperature. In The Proceedings of the Third International Seminar on Misconceptions and Educational Strategies in Science and Mathematics, August 1- 4. Ithaca: Misconceptions Trust.
• Kaptan, F., & Korkmaz, H. (2001). Fen eğitiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 185-192.
• Karademir, E., Sarıkahya, E., & Altunsoy, K. (2017). Fen bilimleri öğretmenlerinin beceri kavramına yönelik algıları: bir olgubilim çalışması. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 53-71.
• Karakuyu, Y. (2006). Lise ve dengi okul öğrencilerinin ısı ve sıcaklık öğreniminde karşılaştığı kavram yanılgıları (Yayınlanmamış doktora tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Kaya, G., & Koçak-Usluel, Y. (2011). Öğrenme-öğretme süreçlerinde BİT entegrasyonunu etkileyen faktörlere yönelik içerik analizi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 48-67.
• Köseoğlu, F., & Kavak, N. (2001). Fen öğretiminde yapılandırıcı yaklaşım. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 139-148.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd Ed.). CA: SAGE Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. Ankara. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937-FEN%20B%C4%B0L%C4%B0MLER%C4%B0%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI2018.pdf adresinden 29.09.2018 tarihinde alınmıştır.
• Özmen, H. (2004). Fen öğretiminde öğrenme teorileri ve teknoloji destekli yapılandırmacı (constructivist) öğrenme. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 3(1), 100-111.
• Özmen, H. (2014). Öğrenme kuramları ve fen bilimleri öğretimindeki uygulamaları. Çepni, S. (Ed.), Fen ve Teknoloji Öğretimi içinde (s. 52-119). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Paik, S., Cho, B., & Go, Y. (2007). Korean 4- to 11-year-old student conceptions of heat and temperature. Journal of Research in Science Teaching, 44(2), 284-302. Doi: 10.1002/tea.20174
• Sarı-Ay, Ö., & Aydoğdu, C. (2015). Maddenin halleri ve ısı konusunda kavram yanılgılarının giderilmesinde kavramsal değişim metinlerinin etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(2), 99-111.
• Schmidt, H. J. (1997). Students’ misconceptions-looking for a pattern. Science Education, 81,123-135.
• Şenocak, E., Dilber, R., Sözbilir, M., & Taşkesengil, Y. (2003). İlköğretim öğrencilerinin ısı ve sıcaklık konularını kavrama düzeyleri üzerine bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 199-210.
• Tamkavas, Ç. H., Kıray, S. A., Koçak, A., & Koçak, N. (2016). 2005–2015 yılları arasında Türkiye’de ısı ve sıcaklık hakkındaki kavram yanılgılarıyla ilgili yapılan çalışmalar: Bir içerik analizi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 10(2), 426-446.
• Turan, M., & Koç, I. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin genetik kavramlarına ilişkin kavramsal anlamaları ve kavram yanılgıları. Başkent University Journal of Education, 5(2), 107-121.
• Uysal-Bilgin, E. (2010). 11. ve 12. sınıf öğrencilerinin "kimyasal tepkimelerde hız" ünitesindeki kavram yanılgılarının belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Uzoğlu, M., & Gürbüz, F. (2013). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının ısı ve sıcaklık konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesinde öğrenme amaçlı mektup yazma aktivitesinin kullanılması. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(4), 501-517.
• Yağbasan, R., & Gülçiçek, Ç. (2003). Fen öğretiminde kavram yanılgılarının karakteristiklerinin tanımlanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(13), 102-120.
• Yavuz, S., & Büyükekşi, C. (2011). Kavram karikatürlerinin ısı-sıcaklık kavramlarının öğretiminde kullanılması. Karaelmas Fen ve Mühendislik Dergisi, 1(2), 25-30.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.