Toplumun "At Sineği" olarak entelektüeller

Yıl 2022, Sayı: 9, 131 - 141, 30.06.2022

Zöhre Yücekaya

Öz

Bilgi, kültür, teknoloji vb. ilerleme ve gelişmeye dayalı toplumsal dinamiklerde yaşanan değişimler, toplumda birtakım sınıf farklılaşmalarına ve buna dayalı ayrışmaların doğmasına neden olmuştur. Sosyal, ekonomik, tarihsel, kültürel vb. bütün bu alanlarda olup bitene ilişkin bir bilgi birikimine sahip olan entelektüel, çoğunluğun sahip olduğu bilgi birikiminden farklı olarak bilgisiyle eyleyen, bir bakış açısı geliştiren, topluma yön veren, gelişimin ve yeniliğin sağlayıcıları olarak toplumda yer almaktadır. Bilgi ve söylemleriyle toplumun “at sineği” olan, başka bir deyişle sarsıcı ve uyarıcı etkisiyle topluma yön veren bu sınıf önceleri filozof, günümüzde ise entelektüel adıyla toplumda bilfiil iş başındadır. Entelektüel; toplumlara, kültürlere ve bireylere göre muhtevası değişkenlik gösteren, dolayısıyla birçok anlamı ihtiva eden bir kavramdır. Bu durum genel-geçer tek bir entelektüel tanımı yapmayı zorlaştırmaktadır. Fakat yine de farklı entelektüel tanımlarında ortak olan bazı temel nitelikler belirlenebilir. Bu çalışmadaki temel amaç da farklı entelektüel tanımlarından hareketle entelektüelde olması gereken ortak nitelikleri belirleyebilmektir. Çalışmada savunulan temel argüman ise farklı entelektüel tanımlarında özgür olmak, bilgisiyle hakikatin peşinde olmak gibi bazı ortak nitelikler olduğu, bunlardan en öne çıkanın ise sarsıcı ve uyarıcı etkisiyle onun adeta toplumun “at sineği” olduğudur. Burada “at sineği” metaforuyla anlatılmak istenen; onun eleştirel ve cesur tavırlarıyla toplumun sorunlarına kayıtsız kalmaması, haksızlığa karşı çıkması, toplumdaki sorunlarına işaret ederek çözüm yolları sunmasıdır. Bu bağlamda topluma ve kendisine içsel bakış geliştiren, eleştirel bakabilen, gerçekçi bir bakış açısıyla dünya sorunları karşısında rasyonel bir bakışa sahip olan entelektüel, kutsallık atfedilen yüce ruha sahip olan değil, rasyonel bakışı anlatan yüksek ruha sahip olandır. Tüm bu yönleriyle entelektüel, eksiklerinin farkında olan, bunlar üzerine düşünen, böylece kendini sürekli yeniden inşa eden kişidir.

Anahtar Kelimeler

entelektüel, entelektüel arketipi, entelektüel ruh, entelektüel tevazu, temaşa, toplumun at sineği olmak

Intellectuals as the “Horse Fly” of society

Öz

Changes in social dynamics based on progress and development in knowledge, culture and technology have led to some class differentiations and divisions in society. Intellectuals, who have knowledge in many social, economic, historical, and cultural areas, take place in society as the providers of development and innovation, who act with their knowledge, develop a perspective, and direct the society, unlike the majority. Formerly known as philosophers, who are also called “Gadflies” and who shape the society with their shocking and stimulating information and discourses, continue their duties as intellectuals today. Intellectual is a polysemic concept, the content of which varies according to societies, cultures, and individuals. Thus, it is difficult to make a single general definition of the intellectual. However, some basic qualities common to different definitions of intellectual can still be identified. The main purpose of this study is to determine the basic common qualities that the intellectual should have, based on different definitions. The main argument defended in the study is that there are some common qualities in different intellectual definitions, such as being free and pursuing the truth with knowledge. The most prominent among them is that the intellectual is the “Gadfly” of society with its shocking and stimulating effect. What is meant here with the metaphor of “horse fly”; his critical and courageous attitudes are not indifferent to the problems of the society, he opposes injustice, and offers solutions by pointing out the problems in the society. In this context, the intellectual who develops an inner view of society and himself, can look critically, and has a rational view towards world problems with a realistic point of view is not the one who has the supreme spirit attributed to holiness, but the one who has a high spirit that expresses the rational view. In all these aspects, he is an intellectual, aware of his shortcomings, thinking about them, and thus constantly rebuilding himself.

Anahtar Kelimeler

intellectual, intellectual archetype, intellectual spirit, intellectual humility, contemplation, being the horse fly of society

Kaynakça

• Akın, S. (2011). M. Foucault’da spesifik entelektüel olgusunun değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Atila, S. (2009). Entelektüeller, üniversiteler ve bilimsel bilginin üretilmesi kapsamında eleştirel bir deneme. Akademik İncelemeler, cilt: 4, sayı: 2, 81 – 94.
• Bağla, L. (1977). Antonio Gramsci ve aydınların rolü sorunu. Birikim, 7(1), 84-92.
• Batak, K. (2016a). Aristoteles’te en yüksek entelektüel erdem. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: 18, sayı: 33, 17 – 28.
• Batak, K. (2016b). Aristoteles’te entelektüel erdemler-bir erdem epistemolojisi örneği. Felsefe Dünyası, sayı: 63, 20 – 47.
• Bauman, Z. (2003). Yasa koyucular ile yorumcular. İstanbul: Metis Yayınevi.
• Bodin, L. (2000). Aydınlar (M. Dündar, Çev.). İstanbul: Gündoğan Yayınları.
• Bora, T. (2009). Uzmanlaşma ile popülarizasyon arasında aydın. T. Bora & M. Gültekin (Ed.), Modern Türkiye’de siyasal düşünce: Dönemler ve zihniyetler (s. 125-131) içinde. Ankara: İletişim Yayıncılık.
• Cevizci, A. (2010). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Chomsky, N. (2011). Entelektüellerin sorumluluğu (N. Ersoy, Çev.). İstanbul: Bgst Yayınları.
• Çakan, O. (2019). Bilgeliğin yordayıcıları olarak entelektüel tevazu ve beş faktör kişilik özelikleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Demiralp, O. (2002). Entelektüeller ve aydınlar. Cogito, 31, 121-133.
• Denkel, A. (2020). İlkçağ’da doğa felsefeleri. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Foucault, M. (2005). Entelektüelin siyasi işlevi (I. Ergüden, O. Akınhay & F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Genç, E. (2006). Sosyolojik açıdan entelektüel kavramlaştırmaları (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Goff, J. L. (2006). Orta Çağ’da entelektüeller (M.A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gramsci, A. (1967). Aydınlar ve toplum (V. Günyol, F. Edgü & B. Onaran, Çev.). İstanbul: Çan Yayınları.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane defterleri (K. Somer, Çev.). İstanbul: Onur Yayınları, 1. Baskı.
• Gürses Tarburck, D. (2006). On sekizinci yüzyıl Britanyası entelektüelleri; tanımlar, platformlar. Doğu Batı Dergisi, 35, 199-208.
• Hegel, G. W. F. (2014). Mantık bilimi (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınevi, 2. Baskı.
• Held, V. (1983). The independence of intellectuals. The Journal of Philosophy, 110(80), 572-582.
• Hilav, S. (2008). Entelektüeller ve eylem (düşünceler-tartışmalar-söyleşiler). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ilgaz, T. (2002). Heidegger entelektüel miydi?. Cogito, 31, 108-120.
• İnce, H. O. (2006). Batılı muhafazakâr düşüncede entelektüellerin yeri ve işlemleri. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 35, 175-198.
• Karaaslan, F. (2010). Entelektüel üzerine eleştirel bir çalışma: Aliya İzzetbegoviç örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Keskin, F. (2005). İktidar, hakikat ve entelektüelin siyasi işlevi. (I. Ergüden, O. Akınhay & F. Keskin, Çev.), Foucault-entelektüelin siyasi işlevi (s. 13-29) içinde. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kranz, W. (2014). Antik felsefe. İstanbul: Cinius-Sosyal Yayınlar.
• Kurzman, C. & Owens, L. (2002). The sociology of intellectuals. Annual Review of Sociology, 1(28), 63-90.
• Meriç, C. (1997). Mağaradakiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öner, N. (1999). Felsefe yolunda düşünceler. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özcan, Z. (2006). Sosyo-kültürel bir fenomen olarak entelektüeller. Doğu- Batı Düşünce Dergisi, 36, 35-62.
• Özel, O. (2006). Tarih tarihçi ve entelektüel. Doğu- Batı Düşünce Dergisi, 36, 63-84.
• Özkan, F. (2013). Sokrates’in entelektüalist ahlâkı. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 35-53.
• Platon (2010). Diyaloglar (T. Aktürel, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platon (t.y.). Sokrates’in savunması (A. Cevizci, Çev.). İstanbul: Sentez Yayınları.
• Sabuncu, M. H. (2014). Entelektüelin işlevi ve bir entelektüel olarak Edward Wadie Said (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Said, E. (1995). Entelektüel-sürgün marjinal, yabancı (T. Birkan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sam, R. (2017). Entelektüeller: Toplumsal değişim ve gelişim sürecinin öncüleri. Sosyoloji Konferansları, 55 (1), 333-350.
• Sartre, J. P. (2010). Aydınlar üzerine. (A. Bora, Çev.). İstanbul: Can Yayınları.
• Sezer Şanlı, A. (2018). Antonio Gramsci, Michel Foucault ve Pierre Bourdieu düşüncesinde entelektüel kavramına ilişkin kuramsal bir tartışma. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(21), 797-808.
• Shils, E. (1958). The intellectuals and the powers: Some perspectives for comparative analysis. Comparative Studies in Society and History, 1(1), 5-22.
• Soccio, D. J. (2010). Felsefeye giriş (K. Karataş, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Taftalı, M. O. (2006). Batı medeniyetinin mutsuz çocuğu entelektüel. Doğu Batı Düşünce Dergisi, sayı: 35, 165-174.
• Tanesini, A. (2018). Intellectual humility as attitude. Philosophy and Phenomenological Research, 96 (2): 399-420.
• Tekay Baysan, G. (2002). Dreyfus davası: Gerçek ve adalet savaşçısı Zola. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 19(1), 181-195.
• Tokat, L. (2017). Entelektüel kimdir?- Türkiye’nin entelektüel sorunu-. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Cilt 17, Sayı 3, ss. 9-42.
• Topçuoğlu, R. (2006). Foucault ve entelektüeller. Doğu Batı Düşünce Dergisi, sayı: 37, 221-229.
• Yetiş, M. (2002). Gramsci ve aydınlar. Mülkiye Dergisi, cilt: 26, sayı: 236, 217 – 245.