Leksîkografî, Metaleksîkografî û Bîblîyografîyaya Ferhengê Kırmanckî (Zazakî)

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 13, 97 - 114, 30.06.2020

Veysel Yıldızhan

Öz

Ferhengî, lîsteyê çekuyan ra wetêrî xezînaya çekuyan ê yew ziwanî yê. Amancê
amadekerdişê û bikarardişê xo ra goreyê kitabanê bînan wareyêkê cîya de ca benê.
Kurdan na babete de bitaybetî seserra 20. ra dima kedeka cîdîye daya. Nê ferhengan
ra zafê xo bi hîsanê dildarî û bi metodanê amatorkîyan amade bîyê. Na xebate
do seba ferhenganê kurdkî, bi taybetî zî yê kirmanckî (zazakî) bala xo bida
di binzanistanê ziwanzanîye. Nînan ra yewine leksîkografîya ya ke amadekerdişê
ferhengan de qaydeyanê pêroyîyan nana ro. A dîyine zî metaleksîkografîya ya ke a
zî hetanê cîya-cîyayan ra ferhengan ser o xebata rexneyî kena, înan erjnena. Goreyê
çarçewaya na xebate verê, dinya û kurdan de behsê destpêkê xebatanê ferhengan
bibo. Dima goreyê nê di binzanistan bipêroyî ferhenganê kirmanckî (zazakî) ser o
vinderîyo. Peynî de zî bîblîyografyêka ferhenganê kirmanckî (zazakî) ke heta emserr
(2020) weşanîyayê bidîyo.

Anahtar Kelimeler

Leksîkografî, metaleksîkografî, leksîkolojî, erjnayîşê ferhengî, ferhengê kirmanckî (zazakî)

Lexicography, Metalexicography And Bibliography of Kirmanckî (Zazakî) Dictionaries

Öz

Dictionaries are more than lists of words, they are the lexical treasures of a language.
Because of their purpose of preparation and use, they are located in a different
area than other books. Kurds are especially in this area 20. after a century, they have
done serious work. Many of these dictionaries have been prepared with altruistic
feelings and amateurish methods. This study will focus on two sub-discipline of
linguistics for Kurdish, especially Kirmancki (Zazaki) dictionaries. The first of these is lexicography, which sets general rules for preparing a dictionary. The second is
metalexicography, which performs critical work on dictionaries from different aspects
and evaluates them. According to the limits of this study, first, the beginning
of dictionary studies in the world and Kurds will be mentioned. Then we will focus
on Kirmancki (Zazaki) dictionaries according to these two sub-discipline. At the
end, a bibliography of Kirmancki (Zazaki) dictionaries published until this year
(2020) will be given.

Anahtar Kelimeler

Lexicography, metalexicography, lexicology, dictionary criticism, dictionaries in Kirmancki (Zazaki)

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Haluk (2011); Türkçe Sözlük, "Sunuş", Türk Dil Kurumu Yayınları, 11. Baskı: Ankara.
• Akçay, Yusuf (Yaz 2011); “Doğu ve Batıda Sözlükçülüğün Gelişimi ve Osmanlı Dönemi Sözlük Metinlerine Genel Bir Bakış”, Dil ve Edebiyat Araştırma Dergisi, S. 4., r. 282.
• Aksan, Prof. Dr. Doğan (2000); Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Cild: 3. Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
• Can, Mutlu (2018), Bîblîyografyaya Kirmanckî (Zazakî) |1963-2017|, Weşanxaneyê Vateyî: Îstanbul.
• Djahukyan, Gevork (1991); "Armenian Lexicography", Wörterbücher Dictionaries Dictionnaires, An International Encyclopedia of Lexicography, Walter de Gruyter: Berlin-New York.
• Durmuş, İsmail (2009); “Sözlük”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cild:37: İstanbul.
• Hassanpour, Amir (2005); Kürdistan’da Milliyetçilik ve Dil (1918-1985), Avesta Yayınları: İstanbul.
• Hawar (1932): Qomela kurdi – Revue Kurde, Sal: 1 Hejmar: 1, Şam , r. 7.
• Jackson, Howard (2016); Sözlükbilime Giriş, Kesit yayınları: İstanbul.
• Kanar, Mehmet (2011); Farsça Türkçe Sözlük, Say Yayınları, 3. Baskı: İstanbul.
• Kırkan, Ahmet (2020); “Zazaca Sözlükçülük”, (Koor. Shahab Vali) Yazınsal Varoluştan Akademik Literatüre Kırmancca (Zazaca) Vate Yayınları: İstanbul, r. 289-310.
• Kirkan, Ehmed (2015); “Ferhengnasîye û Ferhengnasîya M. Malmîsanijî”, Wêje û Rexne, hejmar: 5, r. 49-53.
• Kolukısa, Ali Aycan (2016); -Sözlükbilim- Japon Sözlüklerinin Gizemi, Kriter Yayınları: İstanbul.
• Topaloğlu, Ahmet (2009); “Sözlük”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cild:37: İstanbul.
• Uhlemann, Friedrich Gottlob (1855); Uhlemann's Syriac grammar: with a course of exercises in Syriac grammar, and a chrestomathy and brief lexicon prepared by the translator, Enoch Hutchinson (Trans.), D. Appleton & Broadway. Edinburgh: T.&J., New York.
• Yazıcı, Tahsin (2009); “Sözlük”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cild:37: İstanbul.
• Yılmaz, Engin (2017); Sözlük Bilimi Üzerine Araştırmalar, Pegem Akademi Yayınları: Ankara.