Arkeoloji; Geçmiş, Zaman ve Kuram

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 41 - 65, 26.03.2020

Serdar Özbilen

Öz

Arkeoloji bilimi geçtiğimiz yüzyıllarda kutsal kitapta adı geçen yerleri bulmaya yönelik olarak bazı gezginlerin seyahatleri ile başlamış, daha sonraları ise kıymetli eşya bulmak amaçlı bir evreye bürünmüştür. Arkeoloji, bu sürecin sonunda bilimsel bir evrenin ilk aşamalarını aralamayı başarmıştır. Bilimsel yolun en büyük belirtilerinden birisi de birikimsel bilgi birikimi ile ilerliyor olmasıdır. Arkeoloji biliminin tarihsel stratigrafisine baktığımızda bunu iyi bir şekilde görebilmekteyiz. Bu çalışmamızda arkeolojinin tanımı, doğuşu, hedefleri, dünyadaki gelişimi ile bu doğrultuda ortaya atılan kuramlara bakacağız.

Anahtar Kelimeler

Arkeoloji, Art-Süreçsel, Geçmiş, Kuram

Kaynakça

• AKSOY, B. 2015. "Semptom ve Hastalığı Birbirinden Ayırabilmek -ya da Türk Arkeolojisinin Suni Bir Sorunu Olarak- "Alman Ekolü", (Değişen Arkeoloji 1. TAG Türkiye Toplantısı Bildirileri, Yay. Haz. Ç. Çilingiroğlu-N. P. Özgüner), Ege Yayınları, İstanbul, ss. 1-11. AKURGAL, E. 2002. Bir Arkeoloğun Anıları. (2. Baskı). Tüba Yayınları, Ankara. ALP, S. 2001. Hitit Çağında Anadolu. Tübitak Yayınları, Ankara. ARSEBÜK, G. 2014. Geçmişe Doğru Bir Bakış (Fosil İnsanın Gündelik Yaşamından Bazı Kesitler). Ege Yayınları, İstanbul. BAYSAL, A. 2015. "Arkeolojide İletişim Ağı (Network) ve Sosyal Organizasyon", (Tematik Arkeoloji Serisi 2), TAS 2. Ege Yayınları, İstanbul, ss. 11-29.
• BOARDMAN, J. 2005. Yunan Sanatı. (Çev. Y. İlseven), Homer Yayınları, İstanbul.
• BORDREUIL, P. - CHATONNET, F. B. - MICHEL, C. 2015. Tarihin Başlangıçları. (Çev. L. Başaran), Alfa Yayınları, İstanbul.
• BOREN, A. 2019. "Arkeolojinin Politikası ve Etiği". Arkeoloji Tarihin ve Kültürün Yapılandırılması. (Der. A. Boren), İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 7-14.
• BOTTERO, J. - STEVE, M. J. 2013. Evvel Zaman İçinde Mezopotamya. (6. baskı), (Çev. A. Tatlıer). YKY Yayınları, İstanbul. BRAİDWOOD, R. J. 1995. Tarih Öncesi İnsan. (Çev. B. Altınok), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. BRAUDEL, F. 2013. Bellek ve Akdeniz Tarih Öncesi ve Antik Çağ. (2. baskı), (Çev. A. Berktay). Metis Yayınları, İstanbul. BREASTED, J. H. 1916. Ancient Times a History Of The Early World. Ginn and Company Pro Prietors, Boston. BREISACH, E. 2009. Tarih Yazımı. (Çev. H. Kocaoluk). YKY Yayınları, İstanbul. CAN, B. - IŞIKLI, M. 2013. "Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bilimlerinin Kurumsal ve Kuramsal Birlikteliği Üzerine". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi Cilt:6 Sayı: 25. ss. 170-177.
• CANDAN, A. S. 2015. "Tarih Derslerinde Kavram Öğretimi". (Tarih Öğretim Yöntemleri, Ed. M. Demirel). (2. baskı). Pegem Yayınları, Ankara, ss. 55-71. CARR, E. H. 2011. Tarih Nedir? (14. baskı), (Çev. M. G. Grtürk). İletişim Yayınları, İstanbul. CHILDE, G. 2006. Kendini Yaratan İnsan. (8. baskı), (Çev. F. Ofluoğlu). Varlık Yayınları, İstanbul. CHILDE, G. 2009. Tarihte Neler Oldu. (5. baskı), (Çev. A. Şenel ve M. Tunçay). Kırmızı Yayınları, İstanbul. CHILDE, G. 2010. Doğunun Prehistoryası. (3. baskı), (Çev. Ş. A. Kansu). TTK Yayınları, Ankara. CHILDE, G. 2019. Geçmişi Bir Araya Getirmek. Arkeolojik Verilerin Yorumlanması. (Çev. C. C. Aydın). Alfa Yayınları, İstanbul. ÇAYKARA, E. 2003. Arkeolojinin Delikanlısı, "Muhibbe Darga Kitabı". (2. baskı). Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul. ÇEVİK, Ö. 2005. Arkeolojik Kanıtlar Işığında Tarihte İlk Kentler ve Kentleşme Süreci Kuramsal Bir Değerlendirme. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. ÇİLİNGİROĞLU, Ç. 2015. "Kültür Tarihçiliği Kıskacında Türkiye Arkeolojisi: Arkeolojiye Kanatlarını Verebilir miyiz?", (Değişen Arkeoloji 1. TAG Türkiye Toplantısı Bildirileri, Yay. Haz. Ç. Çilingiroğlu-N. P. Özgüner). Ege Yayınları, İstanbul. ss. 13-23.
• ÇİLİNGİROĞLU, Ç. 2017. "Arkeolojide İlişkisel ve Simetrik Yönelimler", (Arkeolojik Şeyler, Yay. Haz. G. Duru, K. Eren, E. Koparal), TAG 2 Türkiye Serisi. Ege Yayınları, İstanbul ss. 51-65.
• DİKKAYA, F. 2013. "Epistemolojik Bir Sorun Olarak Kazıbilim", (Arkeoloji: Niye? Nasıl? Ne İçin? Der. O. Erdur, G. Duru). Ege Yayınları, İstanbul, ss.183-192.
• DOĞAN, İ. B. 2015. "Türkiye Arkeolojisi Antropolojiyle Barışır mı? Antropolojik Yaklaşımların Arkeolojiye Katkısı Üzerine Düşünceler", (Değişen Arkeoloji 1. TAG Türkiye Toplantısı Bildirileri, Yay. Haz. Ç. Çilingiroğlu-N. P. Özgüner). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 83-94. DOLUKHANOV, P. 1998. Eski Orta Doğu'da Çevre ve Etnik Yapı. (1. baskı), (Çev. S. Aydın). İmge Yayınları, Ankara. DURU, G. 2013. "Anadolu Arkeolojisi'nde Metrik ve Normatif Yaklaşımlar", (Arkeoloji: Niye? Nasıl? Ne İçin? Der. O. Erdur, G. Duru), (2. baskı). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 193-198.
• DURU. G. 2017. "Geçmiş Geleceğin Çıkmazında", (Arkeolojik Şeyler, Yay. Haz. G. Duru, K. Eren, E. Koparal), TAG 2 Türkiye Serisi. Ege Yayınları, İstanbul, ss. 17-39.
• DURING, B. S. 2016. Küçük Asya'nın Tarih Öncesi. (1. baskı), (Çev. A. Keskin).: Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul. DURU, G. - ÖZBAŞARAN, M. 2014. "Mekan, Bağlam ve Arkeolog". (Yerleşim Sistemleri ve Mekan Analizi TAS 1, Yay. Haz. Ö. Çevik-B. Erdoğu). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 123-136. EDER, C. 2009. "Asur Zaman Aralığı ve Önasya'nın Kesin Kronolojisi". (Çev. A. Türker). Tarih İncelemeleri Dergisi Cilt XXIV, Sayı I, Temmuz 2009. ss. 195-239. ELİAS, N. 2000. Zaman Üzerine. (Çev. V. Ataman). Ayrıntı Yayınları, İstanbul. EMİROĞLU, K. - AYDIN, S. 2003. Antropoloji Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara. ERDOĞU, B. 2014. "Türkiye Arkeolojisi'nde Yerleşim Sistemleri: Sorun ve Yöntemler". (Yerleşim Sistemleri ve Mekan Analizi TAS 1, Yay. Haz. Ö. Çevik-B. Erdoğu). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 5-17. ERDUR, O. 2013. "Türkiye'de Arkeolojinin Koşul ve Olasılıkları Üzerine Yeniden". (Arkeoloji: Niye? Nasıl? Ne İçin? Der. O. Erdur, G. Duru), (2. baskı). Ege Yayınları, İstanbul, ss. XXXVİİ.
• FAGAN, B. 2019. Arkeolojinin Kısa Tarihi. (Çev. A. Yılmaz). Alfa Yayınları, İstanbul.
• FARABİ. 2018. Mutluluğun Kazanılması. (Çev. A. Arslan). Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• FOUCAULT, M. 2014. Bilginin Arkeolojisi. (2. Basım), (Çev. V. Urhan). Ayrıntı Yayınları, İstanbul. ESİN, U. 2004. "Arkeolojik Terminolojide Bazı Sorunlar". TÜBA-AR VII 2004. ss. 21-30.
• FRANGIPANE, M. 2002. Yakındoğu'da Devletin Doğuşu. (Çev. Z. Z. İlkgelen). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• FEYERABEND, P. K. 1999. Yönteme Karşı. (Çev. E. Başer). Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• GADAMER, H. G. 2002. "Hermeneutik Refleksiyonun Kapsamı ve Fonksiyonu". (Retorik, Hermeneutik ve Sosyal Bilimler İnsan Bilimlerinde Retoriğe Dönüş, Çev. H. Arslan). Paradigma Yayınları, İstanbul.
• GAMBLE, C. 2014. Arkeolojinin Temelleri. (1. baskı), (Çev. D. Kayıhan). Aktüel Arkeoloji Yayınları, İstanbul.
• GATES, C. 2017. Antik Kentler. (2. baskı), (Çev. B. Cezar). Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• GÖKÇE, O. 2006. İçerik Analizi Kuramsal ve Pratik Bilgiler. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• GÖKÇEK, L. G. 2015. Asurlular. Bilgin Yayınları, Ankara.
• GÖLBAŞ, A. 2016. "Türk Arkeolojisinin Kuramı". Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 46, Ekim 2016. ss. 302-316.
• GÜN, Ö. 2014. "Araştırma ve Sorgulama Yöntemleri". (Öğretim İlke ve Yöntemleri, Ed. F. Güneş), (1. baskı). Pegem Yayınları, Ankara, ss. 155-187.
• HARARI, Y. N. 2018. 21. Yüzyıl İçin 21 Ders. (3. baskı), (Çev. S. Siral). Kolektif Yayınları, İstanbul. HEIDEGGER, M. 1996. Aristotoles / Augustinus / Heidegger Zaman Kavramı. (Çev. S. Babür). İmge Yayınları, Ankara.
• HEIDEGGER, M. 2004. Varlık ve Zaman. (Çev. A. Yardımlı). İdea Yayınevi, İstanbul.
• HOBSBAWM, E. J. 2001. Tarih Üzerine. (2. baskı), (Çev. O. Akınhay). Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara. HODDER, I. 2006. Çatalhöyük Leoparın Öyküsü. (1. baskı), (Çev. D. Şendil). YKY Yayınları, İstanbul. HODDER, I. - HUTSON, S. 2010. Geçmişi Okumak/Arkeolojiyi Yorumlamada Güncel Yaklaşımlar. (3. baskı), (Çev. B. Toprak-E. Rona). Phoenix Yayınları, Ankara.
• HODDER, I. 2018a. Dolanıklık. (Çev. B. C. Yılmazyiğit). Alfa Yayınları, İstanbul.
• HODDER, I. 2018b. "Çatayhöyük'te Din İncelemesi: Disiplinlerarası Bir Deney". (Çev. D. Şendil). Uygarlığın Doğuşunda Din Çatalhöyük Örneği. (Ed. J. Fred ve I. Hodder). Alfa Yayınları, İstanbul, ss. 13-51.
• HUOT, J. L. - THALMAH, J. P. - VALBELLE, D. 2000. Kentlerin Doğuşu. (Çev. A. B. Girgin). İmge Yayınları, Ankara.
• http://aktuelarkeoloji.com.tr/sansasyonel-haberler-basina-sunulan-hikayeler-ve-arkeoloji. (Erişim Tarihi 24/01/2019).
• İSLAMOĞLU, H. 2010. Osmanlı İmparatorluğu'nda Devlet ve Köylü. (2. baskı). İletişim Yayınları, İstanbul.
• JURSA, M. 2017. Babilliler. (Çev. F. G. Gerhold). Alfa Yayınları, İstanbul.
• KALAYCI, T. 2018. "Arkeolojide Mekansal Teknolojiler: Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri". Arkeolojide Temel Yöntemler (Ed. S. Ünlüsoy, C. Çakırlar, Ç. Çilingiroğlu). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 69-107. KANSIZOĞLU, H. B. 2014. "Güncel Öğretim Teknikleri". (Öğretim İlke ve Yöntemleri, Ed. F. Güneş), (1. baskı). Pegem Yayınları, Ankara, ss. 325-371.
• KARADAŞ, Y. - DEMİR, T. 2013. "Günümüz Türkiye'sinde Akademisyen Arkeologların Sosyal Profili ve Teorik Yönelimleri Üzerine Bir Anket Çalışması". TÜBA-AR 16/2013. ss. 133-143.
• KARASAR, N. 2016. Bilimsel İrade Algı Çerçevesi İle Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. (31. Basım). Nobel Yayınları, Ankara.
• KAYAN, İ. 2018. "Jeoarkeoloji ve Paleocoğrafya Araştırmalarının Arkeolojideki Yeri". Arkeolojide Temel Yöntemler (Ed. S. Ünlüsoy, C. Çakırlar, Ç. Çilingiroğlu). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 17-67. KEMİKSİZ, Ö. 2014. "Araştırma ve Sorgulama Yöntemleri". (Öğretim İlke ve Yöntemleri, Ed. F. Güneş), (1. baskı). Pegem Yayınları, Ankara, ss. 155-187. KOPARAL, E. 2018. "Arkeolojide Yüzey Araştırmaları: Yöntem, Tarihçe ve Uygulama". Arkeolojide Temel Yöntemler (Ed. S. Ünlüsoy, C. Çakırlar, Ç. Çilingiroğlu). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 109-158. KORTANOĞLU, R. E. 2018. Varlık ve Tapınak. Eski Yunan Tapınağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme. Bilgin Yayınları, Ankara. KOYRE, A. 2000. Bilim Tarihi Yazıları. Tübitak Yayınları, Ankara. KÖROĞLU, K. 2011. Eski Mezopotamya Tarihi. (6. baskı). İletişim Yayınları, İstanbul.
• KUHN, T. S. 1995. Bilimsel Devrimlerin Yapısı. (Çev. N. Kuyaş). Alan Yayıncılık, İstanbul.
• KUHRT, A. 2009. Eski Çağ'da Yakın Doğu. (Çev. D. Şendil). Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• MAISELS, C. K. 1999. Uygarlığın Doğuşu. (Çev. A. Şenel). İmge Yayınları, Ankara.
• MATTHEWS, R. 2001. "MS 21. Yüzyılda Disiplinler arası Arkeoloji". (Cogito Arkeoloji: Bir Bilimin Katmanları), Sayı: 28. YKY Yayınları, İstanbul, ss. 225-236. ONURKAN, S. 2000. "Anadolu'da Eski Yunan ve Roma Arkeolojisi". Anadolu Uygarlıkları 2. Cilt. Görsel Yayınlar. ss. 418-432. ÖKSE, A. T. 2007. "Atatürk ve Türkiye'de Arkeolojinin Gelişmesi", Atatürk'ün Doğumunun 125. Yılına Armağan Kitabı. Kocaeli Üniversitesi Yayınları. ss. 181-192. ÖKSE, A. T. 2019. "İşlev Analizlerinde Göstergelerin Yorumlanması: Gre Virike Örneği". TAS 3. (Yay. Haz. Y. Ersoy, E. Koparal, G. Duru, Z. Aktüre). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 71-88.
• ÖZBAŞARAN, M. 2002. "Değişen Geçmiş". Atlas Sayı:113. ss. 164-173.
• ÖZDEMİR, A. 2013. "Hayali Geçmiş: Arkeoloji ve Milliyetçilik, 1923-1945 Türkiye Deneyimi", (Arkeoloji: Niye? Nasıl? Ne İçin? Der. O. Erdur, G. Duru), (2. baskı). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 7-26. ÖZDOĞAN, M. 2001. "Bir İdeoloji Olarak Arkeoloji", (Cogito Arkeoloji: Bir Bilimin Katmanları), Sayı: 28. YKY Yayınları, İstanbul, ss. 138-150. ÖZDOĞAN, M. 2006. Arkeolojinin Politikası ve Politik Bir Araç Olarak Arkeoloji. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• ÖZDOĞAN, M. 2008. "Neolitik Dönem: Günümüz Uygarlığının Temel Taşları", (12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu'dan Avrupa'ya Yolculuğunun Başlangıcı Neolitik Dönem).: YKY Yayınları, İstanbul, ss. 9-20.
• ÖZDOĞAN, M. 2011a. "Yazısız Zamanlar". Arkeo Atlas Tarih Öncesinden Demir Çağı'na Anadolu'nun Arkeoloji Atlası. 2011/01 (Ed. N. Karul). ss. 8-11.
• ÖZDOĞAN, M. 2011b. "Arkeolojinin Yöntemleri". Arkeo Atlas Tarih Öncesinden Demir Çağı'na Anadolu'nun Arkeoloji Atlası. 2011/01 (Ed. N. Karul). ss. 20-24.
• ÖZDOĞAN, M. 2011c. Arkeolojik Kazılar Bilimsel Çalışma mı? Toprak Hafriyatı mı? Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• POINCARE, H. 1997. Bilimin Değeri. (4. baskı) (Çev. F. Yücel). Meb Yayınları, İstanbul.
• POLATLAR, M. K. 1996. İnsanlığın Atılım Çağları. Ceylan Yayıncılık, İstanbul.
• POLLOCK, S. 2017. Antik Mezopotamya Var Olmamış Cennet. (Çev. B. Esen). Sümer Yayınları, İstanbul.
• PREUCEL, R. W. 2019. "Arkeolojik Göstergebilim". Arkeoloji ve Göstergebilim. TAS 3. (Yay. Haz. Y. Ersoy, E. Koparal, G. Duru, Z. Aktüre). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 3-20.
• RENFREW, C. 2001. "Aklın Arkeolojisi Yapılabilir mi? Bilişsel Bir Arkeolojiye Doğru". (Cogito Arkeoloji: Bir Bilimin Katmanları), Sayı: 28. YKY Yayınları, İstanbul, ss. 238-255.
• RENFREW, C. - BAHN, P. 2013. Arkeoloji Anahtar Kavramlar. (Çev. S. Somuncuoğlu). İletişim Yayınları, İstanbul.
• RENFREW, C. - BAHN, P. 2017. Arkeoloji Kuramlar Yöntemler ve Uygulama. (7. edisyon, Türkçe 1. basım), (Çev. G. Ergin). Homer Yayınları, İstanbul.
• ROAF, M. 1996. Mezopotamya ve Eski Yakındoğu. (Çev. Z. Kılıç), Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi. İletişim Yayınları, İstanbul. RONAN, C. A. 2003. Bilim Tarihi. Dünya Kültürlerinde Bilimin Tarihi ve Gelişmesi. (3. baskı). (Çev. E. İhsanoğlu-F. Günergun). Tübitak Yayınları, Ankara. SARLO, B. 2012. Geçmiş Zaman. Bellek Kültürü ve Özneye Dönüş Üzerine Bir Tartışma. (Çev. P. B. Charum ve D. Ekinci). Metis Yayınları, İstanbul.
• SCHMIDT, K. 2007. Göbekli Tepe. (Çev. R. Aslan). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. SEVİN, V. 1999. Yeni Assur Sanatı I Mimarlık. (2. baskı). TTK Yayınları, Ankara. SAGONA, A - ZİMANSKY, P. 2015. Arkeolojik Veriler Işığında Türkiye'nin En Eski Kültürleri. (Çev. N. Başgelen, S. İ. Belik, M. Payne, H. Taşkıran). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. SHAW, M. K. W. 2004. Osmanlı Müzeciliği. (Çev. E. Soğancılar). İletişim Yayınları, İstanbul.
• ŞİMŞEK, A. - PAMUK, A. 2011. "Tarih Yazıcılığının Dünü, Bugünü ve Yarını Üzerine Kısa Bir Bakış". Tarih Nasıl Öğretilir? (Ed. M. Safran). Yeni İnsan Yayınları, İstanbul, ss. 21-26.
• KALKAN, E. 2015. Uruk Yayılım Kuramları. İstanbul: Ege Yayınları. TEBER, S. 1995. Doğanın İnsanlaşması. (3. baskı). Sorun Yayınları, İstanbul. TEKİN, H. 2015. "Yukarı Mezopotamya Geç Neolitiğinde (Hassuna, Samarra, Halaf) Terminoloji ve Kronoloji Sorunları". Apad 1. Bilgin Yayınları, Ankara, ss. 89-112. TEKİN, H. 2017. Tarih Öncesinde Mezopotamya, Yeni Yaklaşımlar, Yeni Yorumlar ve Yeni Kronoloji. Bilgin Yayınları, Ankara. TOSH, J. 1997. Tarihin Peşinde. (Çev. Ö. Arıkan). Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul. TRİGGER, B. G. 2014. Arkeolojik Düşünce Tarihi. (Çev. F. Aydın). Eski Yeni Yayınları, Ankara.
• TROUILLOT, M. R. 2015. Geçmişi Susturmak Tarihin Üretilmesi ve İktidar. (Çev. S. O. Zeybek). İthaki Kuram Yayınları, İstanbul. ÜNAL, A. 2002. Hititler Devrinde Anadolu I. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• ÜNLÜSOY, S. 2018. "Stratigrafik Yöntem". Arkeolojide Temel Yöntemler" (Ed. S. Ünlüsoy, C. Çakırlar, Ç. Çilingiroğlu). Ege Yayınları, İstanbul, ss. 159-180.
• WASON, P. K. 2018."Çatayhöyük'ün Neolitik Kozmosu". (Çev. D. Şendil). Uygarlığın Doğuşunda Din Çatalhöyük Örneği. (Ed. J. Fred ve I. Hodder). Alfa Yayınları, İstanbul, ss. 359-400.
• YAKAR, J. 2007. Anadolu'nun Etno-arkeolojisi. (Çev. S. H. Riegel). Homer Yayınları, İstanbul.
• YAKAR, J. 2014. Eski Anadolu Toplumunun Arkeolojideki Yansımaları. Cilt 1, Homer Yayınları, İstanbul. YETİLMEZSOY, D. B. 2006. Tarihöncesi Figürinlerin Yorumlanmasında Düşünsel ve Kuramsal Yaklaşımlar. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ZOROĞLU, L. K. 2013. "Arkeolojinin Doğuşu ve Kuramsal Gelişimi Konusunda Bir Deneme". Jeofizik Bülteni Arkeoloji Jeofiziği Sayı: 72. ss. 66-69.