Akadlı Sargon’un Mezopotamya Hâkimiyetinde Enḫeduanna’nın Rolü

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 2, 425 - 438, 21.09.2021

Hülya Kaya Hasdemir

https://doi.org/10.33469/oannes.975744

Öz

Sumer şehir devletlerini ele geçirdikten sonra Dicle ve Fırat nehirleri arasında dünyanın bilinen ilk imparatorluğunu kuran Sargon, gerçekleştirdiği askeri seferlerle düşman ve isyancılara korku salmayı başarmıştır. Ancak hâkimiyet iddiasında bulunduğu topraklardaki çok kültürlü yapı hayal ettiği büyük imparatorluğa kavuşmasındaki en büyük engellerden biri olarak karşısına çıkmıştır. Sargon bu engeli kaldırıp, Sumer ve Akad ülkelerinin hâkimi olabilmek için iki kültür arasındaki farklılıklara son verip Sumer ve Akadları teolojik ve filolojik açıdan birleştirmek istemiştir. Bu amaç doğrultusunda en önemli görevi kızı Enḫeduanna’ya vererek onu Sumerlerin önemli kült merkezlerinden biri olan Ur şehrine Ay tanrısı Nanna’nın hizmetine başrahibe olarak göndermiştir. Enḫeduanna başrahibe rolüyle tapınakta dini görevlerini yerine getirirken diğer yandan Sumer dilini ustalıkla kullanarak kaleme aldığı şiir ve ilahileri ile iki kültürün tanrı ve tanrıçalarını birleştirmiştir. Samiler ve Sumerin inançlarını kaynaştıran Enḫeduanna, Akad İmparatorluğu’nda sadece dini bir rol değil aynı zamanda sosyopolitik bir rol de oynamıştır. Bu çalışmada Akad İmparatorluğu’nun kurulmasıyla birlikte Sumer ve Akad kültürleri arasında yaşanan farklılıkların bertaraf edilmesinde Enḫeduanna’nın üstlendiği roller ve Sargon’un Mezopotamya hegemonyasında Enḫeduanna’nın etkileri ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Akad İmparatorluğu, Tapınak İlahileri, Kutsal Evlilik, Enḫeduanna, Nanna

The Role of Enḫeduanna in The Empery of Akkadian Sargon in Mesopotamia

Öz

Sargon, who established the first known empire of the world after conquering Sumerian city-state, succeeded in spreading fear to the enemies and rebels with the military expeditions he made. But the multi-cultural structure in the lands he claimed to dominate became one of the greatest obstacles for the great empire he dreamt of. Sargon wanted to remove this obstacle and end the differences between two cultures and combine Sumerians and Akkadians in terms of theology and philology to dominate Sumerian and Akkadian countries. For this purpose, he gave the most important duty to his daughter, Enḫeduanna, and sent her as the abbess for the service of Moon God Nanna in Ur city which was one of the most important cult centers of Sumerians. Enḫeduanna practiced her religious duties under the role of abbess in the temple and she also combined the gods and goddesses of the two cultures with her poems and hymns she wrote by using Sumerian language masterfully. Enḫeduanna, who combined the beliefs of Semitic people and Sumerians, played a sociopolitical role in Akkadian Empire besides her religious role. In this study, the roles played by Enḫeduanna in eliminating the differences between the Sumerian and Akkadian cultures experienced together with the establishment of Akkadian Empire and the effects of Enḫeduanna in the Mesopotamia hegemony of Sargon were discussed.

Anahtar Kelimeler

Akkadian Empire, Temple Hymns, Sacred Marriage, Enḫeduanna, Nanna

Kaynakça

• MAD: Materials for the Assyrian Dictionary.
• ALBRIGHT, W. F., 1925. “A Babylonian Geographical Treatise on Sargon of Akkad's Empire”, Journal of the American Oriental Society, 45, ss. 193- 245.
• BENJAMIN, D. C., 2019. “The Impact of Sargon & Enheduanna on Land Rights in Deuteronomy”, Biblical Theology Bulletin, 49/1, ss. 22- 31.
• BERTMAN, S., 2003. Handbook to Life in Ancient Mesopotamia, Oxford University Press, New York.
• BOTTERO, J. – KRAMER, S. A., 2019. Mezopotamya Mitolojisi, Çev.: Alp Tümertekin, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• BUREN, E. D., 1944. “The Sacred Marriage in Early Times in Mesopotamia”, Orientalia, 13, ss. 1- 72.
• CRAWFORD, H., 2015. Ur: The City of the Moon God, Bloomsbury Publishing, London.
• ÇIĞ, M. İ., 2019. “Sumer İlahileri”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Ed.: L. Gürkan Gökçek- Ercüment Yıldırım- Okay Pekşen, Değişim Yayınevi, İstanbul, ss. 9- 18.
• GADD, C. J., 1951. “En-an-e-du”, Iraq, 13/1, ss. 27- 39.
• GLAZ, S., 2020. “Enḫeduanna: Princess, Priestess, Poet, and Mathematician”, The Mathematical Intelligencer, 42/2, ss. 31- 46.
• GÜNBATTI, C., 1997. “Kültepe’den Akadlı Sargon’a Ait Bir Tablet”, Archivum Anatolicum, 3/1, ss. 131- 155.
• HALLO, W. W. - DIJK, J. J. A., 1968. The Exaltation of Inanna, Yale University Press, New Haven.
• İPLİKÇİOĞLU, B., 1994. Eskiçağ Tarihinin Ana Hatları, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul.
• KILIÇ, Y. - DUYMUŞ, H. H., 2009. “Eski Mezopotamya’da Din Kadınları (Rahibeler)”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13/1, ss. 159- 178.
• KILIÇ, Y. - UNCU, E., 2011. “Eski Mezopotamya İnanç Sisteminin Yunanlılara Etkisi (İstar – Aphrodite Örneği)”, History Studies, 3/1, ss. 183- 201.
• KINAL, F., 1983. Eski Mezopotamya Tarihi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara.
• KÖROĞLU, K., 2012. Eski Mezopotamya Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• KRAMER, S. N., 1963. “Cuneiform Studies and the History of Literature: The Sumerian Sacred Marriage Texts”, Proceedings of the American Philosophical Society, 20, ss. 485- 527.
• KRAMER, S. N., 2002. Tarih Sumer’de Başlar, Çev.: Hamide Koyukan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• KRAMER, S. N., 2018. Sümerler Mitolojisi İ.Ö. Üçüncü Bin Yıldaki Tinsel ve Edebi Gelişim Üstüne Bir Çalışma, Çev.: Hamide Koyukan, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• KRAMER, S. N., 2016. Sümerler Tarihleri, Kültürleri ve Karekterleri, Çev.: Özcan Buze, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• KRIWACZEK, P., 2012. Babylon: Mesopotamia and the Birth of Civilization, Thomas Dunne Books St. Martin's Press, New York.
• LEGRAIN, L., 1936. Ur Excavations, Vol. 3, Oxford University Press, London.
• MEADOR, B. S., 2000. Inanna, Lady of Largest Heart: Poems of The Sumerian High Priestess Enḫeduanna, University of Texas Press, Austin.
• MEMİŞ, E., 2019. “Eski Mezopotamya’da Yönetme Yetkisinin Tanrısallığı Meselesi”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Ed.: L. Gürkan Gökçek- Ercüment Yıldırım- Okay Pekşen, Değişim Yayınevi, İstanbul, ss. 115- 140.
• POSTGATE, N. J., 1992. Early Mesopotamia: Society and Economy at the Dawn of History, Routledge, London.
• ROUX, G., 1992. Ancient Iraq, Penguin Books, London.
• SALLBERGER, E., 1969. “Notes Breves no.16”, RA, 63, ss. 179- 180.
• TETLOW, E. M., 2004.Women, Crime and Punishment in Ancient Law and Society, Vol.1, The Continuum International Publishing Group Inc, New York.
• ÜNSAL, V., 2019. “MÖ III. Binyılda Mezopotamya’da Yönetim ve Din”, Mezopotamya’nın Eski Çağlarında İnanç Olgusu ve Yönetim Anlayışı, Ed.: L. Gürkan Gökçek- Ercüment Yıldırım- Okay Pekşen, Değişim Yayınevi, İstanbul, ss. 41- 62.
• WEADOCK, P. N., 1975. “The Giparu at Ur”, Iraq, 37/2, ss. 101- 128.
• WESTENHOLZ, A., 1999. “The Old Akkadian Period: History and Culture”, Mesopotamien: Akkade-Zeit und Ur III-Zeit, Ed.: Walther Sallaberger - Aage Westenholz, Universitätsverlag and Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht, Freiburg.
• WESTENHOLZ, A., 2002. “The Sumerian City-State” A Comparative Study of Six City-State Cultures: An Investigation Conducted by the Copenhagen Polis Centre, Ed.: Mogens Herman Hansen, Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab, Copenhagen, ss. 23- 42.
• WESTENHOLZ, J. G., 1983. “Heroes of Akkad”, Journal of the American Oriental Society, 103/1, ss. 327- 336.
• WESTENHOLZ, J. G., 1997. Legends of the Kings of Akkade: The Texts, Penn State University Press, Eisenbrauns.
• WINTER, I. J., 1987. “Women in Public: The Disk of Enheduanna, The Beginning of the Office of EN-Priestess, and the Weight of Visual Evidence”, La Femme dans le Proche Orient Antique, Ed.: J.M. Durand, Editions Recherche sur les Civilisations, Paris.
• WOOLLEY, S. L., 1965. Excavations at Ur, Thomas Y. Crowell Company, New York.