Roma Tiyatroları İçinde Nikaia Antik Kenti Tiyatrosu’nun Yeri ve Önemi

Year 2025, Volume: 7 Issue: 2, 248 - 271, 25.09.2025

Nihal Kardoruk , Ali Kazım Öz

https://doi.org/10.33469/oannes.1617075

Abstract

Bursa’nın İznik ilçesinde yer alan Nicaea Antik kenti, Antik Bithynia Bölgesi’nin sınırları içerisinde yer almaktadır. Kentin önemli kesişim yolları üzerinde bulunması Helenistik Dönem’den Osmanlı Dönemi’ne kadar önemli bir merkez olmasını sağlamıştır. Roma kalıntılarının büyük çoğunluğu modern yerleşim altında kalan kentte, bu döneme tanıklık eden korunabilmiş yapısı tiyatrodur. Yapım aşamasına dair ilk bilgiler, Bithynia’ya vali olarak atanan Plinius ve İmparator Traianus arasındaki mektuplarından alınmaktadır. Mektuplara göre MS 111 yılında tiyatronun ana birimleri cavea, scaena’nın yapımının tamamlandığı, finansörler yardımı ile yeni eklemelerin planlandığı anlatılmaktadır. Yamaç eğimi olmadan tonoz ve kemer teknolojisi ile ayağa kaldırılan oturma sıraları ile Anadolu sınırları içerisinde yapılmış yerden tamamen bağımsız tek örneği temsil etmektedir. Yüksekliğinin yaklaşık 24 m. kapasitesinin ise 10 bin kişilik olduğu düşünülen tiyatroda, ima cavea’yı taşıyan trapezoidal tonozlar, media cavea’yı taşıyan beşik tonozların bazıları, scaena’nın alt yapı planı, summa cavea ya da sütunlu portikoyu taşıyan paye ayakları ve ambulacrum korunmuştur. Roma İmparatorluğu sınırları içerisinde çağdaşı tiyatrolar ile karşılaştırıldığında bünyesinde barındırdığı farklılıklar, yapıyı Roma tiyatroları arasında özel bir yere koymaktadır. Özenli bir işçilikle yapılan ve Hibrit bir plana sahip Nicaea tiyatrosu, Türkiye'ye özgü bir yapıdır ve bu açıdan mimari miras niteliğe sahiptir.

Keywords

Bithynia , Mimari , Roma , Tiyatro , İznik

Ethical Statement

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Supporting Institution

Dokuz Eylül Üniversitesi

Project Number

Project Number: 2018.KB.SOS.012

Thanks

Çalışmaya desteklerinden dolayı Kazı Başkanı Prof. Dr. Aygün Ekin Meriç'e, Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi'ne teşekkür ederiz.

The Location and Significance of the Theater at Nicaea in the Context of Roman Theaters

Abstract

The ancient city of Nicaea, located the Iznik district of Bursa, borders of the Ancient Bithynia. The city is located on important roads, made it an important center from the Hellenistic Period to the Ottoman Period. In the city where the Roman ruins under modern settlement, the only structure that has survived to this period is the theatre. The first information about the construction is taken from the Pliny letters. According to the letters, it is stated that the construction of the main units of the theater, the cavea and scaena, was completed in 111 AD, and new additions were planned to be made with the financial aid from sponsors. It represents the only example in Anatolia built completely independent of the ground, with its rows of seats raised using vault and arch technology, without any slope. In the theatre, which is thought to have been approximately 24 m. high and had a capacity of 10 thousand people, the trapezoidal vaults carrying the ima cavea, some of the barrel vaults carrying the media cavea, the substructure plan of the scaena, the piers carrying the summa cavea or portico, and the ambulacrum have been preserved. The differences it contains, when compared to other contemporary theaters built within the borders of the Roman Empire, put the building in a special location among Roman theatres. The Nicaea Theater, which was built with meticulous workmanship and has a hybrid plan, is a structure unique to Turkey and has the character of an architectural heritage in this respect.

Keywords

Bithynia , Architecture , Roman , Teater , Nicaea

Ethical Statement

I declare that this study is an original work; that I have acted in accordance with the principles and rules of scientific ethics at all stages of the study, including preparation, data collection, analysis and presentation of information; that I have cited sources for all data and information not obtained within the scope of this study and included these sources in the bibliography; that I have not made any changes in the data used and that I comply with ethical duties and responsibilities.

Supporting Institution

Dokuz Eylül Üniversity

Project Number

Project Number: 2018.KB.SOS.012

Thanks

We would like to thank Prof. Dr. Aygün Ekin Meriç, Head of Excavation, and Dokuz Eylül University Scientific Research Projects Coordination Unit for their support.

References

• Ainsworth, W. F. (1842). Travels and Researches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia. II, London.
• Akyüz, E. (1993). Ege’de Tiyatro. Ege Mimarlık, 4, 26-32.
• Alanyalı, H. S. (2005). Patara Tiyatrosu 2004 Çalışmaları. Anadolu/Anatolia, 29, 1-12. https://doi.org/10.1501/andl_0000000324
• Alp, A. O. (2008). Hellenistik-Roma Dönemi Anadolu Mimarlığında Bezemeli Kaideler. Anadolu/Anatolia, 34, 21-38. https://doi.org/10.1501/andl_0000000358
• Anderson, J. C. (2013). Roman Architecture in Province. Cambridge University Press, Cambridge.
• Antunes, J. M. Q. (2017). A Identidade e a Forma Dos Edificios Teatrais Nas Tipologias de Arquitetura. Universidade Lusiada De Lisboa, Faculdade de Arquitetura e Artes Mestrado Integrado em Arquitetura, Lisboa. http://repositorio.ulusiada.pt/handle/11067/3722
• Astori, B., Bonora, V. & Garnero, G. (2002). Il Rilievo Laser Scanner Del Teatro Romano Di Ventimiglia: Asperienze e Prospettive. VI Conferenza Nazionale ASITA. https://www.academia.edu/81420406/Il_Rilievo_Laser_Scanner_Del_Teatro_Romano_DI_Ventimiglia_Esperienze_e_Prospettive
• Başaran, C. & Yıldızlı, M. (2016). Parion Tiyatrosu Roma Dönemi Mimari Bezemeleri. In C. Başaran & H. E. Ergürer (Eds.), Parion Roma Tiyatrosu, 2006-2015 Yılı Çalışmaları, Mimarisi ve Buluntuları (pp. 77-104). İçdaş, İstanbul.
• Bejor, G. (1979). La Decorazione Scultorea Dei Teatri Romani Nelle Province Africane. Prospettiva, 17, 37-46. https://www.jstor.org/stable/pdf/24419853.pdf
• Bieber, M. (1961). The History of the Greek and Roman Theater. Princeton University Press, New Jersey. Bomgardner, D. L. (2016). The Theatre-Temple Complex at Leptis Magna: Multiple Dimensions of Functionality or There’s More Than One Way to Act on the Emperor. In T. Hufschmid (Ed.), Theaterbauten als Teil Monumentaler Heiligtümer in den Nortwestlichen Provinzen des Imperium Romanum: Architektur-Organisation-Nutzung (pp. 63-80). Internationals Kolloquium in Augusta Raurica, Forschungen in August 50. https://www.academia.edu/45081366/D_L_Bomgardner_The_Theatre_Temple_Complex_at_Lepcis_Magna_Multiple_dimensions_of_functionality_or_There_s_more_than_one_way_to_act_on_the_emperor
• Boz, B. (2006). Structural Analysis of Historic Aspendos Theatre [Unpublished master dissertation]. Middle East Technical University. https://etd.lib.metu.edu.tr/upload/12607115/index.pdf
• Bridel, P. (2016). Gradins, Scenes et Cheminements Dans Les Edifices du Secteur Sacre D’ Aventicum. In T. Hufschmid (Ed.), Theaterbauten als Teil Monumentaler Heiligtümer in den Nortwestlichen Provinzende sImperium Romanum: Architektur-Organisation-Nutzung (pp. 157-171). Internationals Kolloquium in Augusta Raurica, Forschungen in August 50. https://www.academia.edu/36557134/Theaterbauten_als_Teil_monumentaler_Heiligt%C3%BCmer_in_den_nordwestlichen_Provinzen_des_Imperium_Romanum_Architektur_Organisation_Nutzung
• Cruz, P. M. & Pizzo, A. (2018). El Teatro Y Anfiteatro De Augusta Emerita, Aspectos Arqueologicos, Cronologicos Y Urbanisticos. In P. M. Cruz (Ed.), La Scaenae Frons Del Teatro Romano De Merida (pp. 13-38). De Archivo Espanol De Arqueologia, LXXXVI, Consejo Superior De Investigaciones Cientificas, Merida. https://digital.csic.es/handle/10261/239181
• Dombart, T. (1922). Das Palatinische Septizonium zu Rom. München: C. H. Beck.
• Ekin-Meriç, A. (2019). İznik Tarihini Simgeleyen Bir Anıt: Antik Roma Tiyatrosu. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 21 (2), 339-355. https://doi.org/10.16953/deusosbil.543499
• Ekin-Meriç, A., Öz, A.K., Köşklük-Kaya, N., Kaya, F.H. & Kardoruk, N. (2018). İznik Roma Tiyatrosu 2016 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları. 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Bursa, 285-300.
• Ekin-Meriç, A., Öz, A.K., Köşklük-Kaya, N., Kaya, F.H. & Kardoruk, N. (2019). İznik Roma Tiyatrosu 2017 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları. 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, Ankara, 293-310.
• Ekin-Meriç, A., Öz, A.K., Kardoruk, N., Köşklük-Kaya, N. & Kaya, F.H. (2020). İznik Roma Tiyatrosu 2018 Yılı Kazı ve Restorasyon Çalışmaları. 41. Kazı Sonuçları Toplantısı, I, Ankara, 265-284.
• Ekin-Meriç, A., Öz, A.K., Köşklük-Kaya, N., Kaya, F.H. & Kardoruk, N. (2022). İznik Roma Tiyatrosu 2019-2020 Yılları Kazı ve Restorasyon Çalışmaları. 2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları, I, Ankara, 189-216.
• Ermiş, Ü. M. (2014). Seyyahların Gözüyle İznik Şehri ve Yapıları. CIEPO 19, Osmanlı Öncesi ve Dönemi Tarihi Araştırmaları I, 205-232. https://www.academia.edu/11415334/Seyyahlar%C4%B1n_G%C3%B6z%C3%BCyle_%C4%B0znik_%C5%9Eehri_ve_Yap%C4%B1lar%C4%B1
• Fellows, C. (1839). A Journal Written During an Excursion in Asia Minor. London.
• Ferrero, D. B. (1974). Theatre Classics in Asia Minore IV. Deduzioni e Propeste Roma.
• Fiechter, E. R. (1914). Die Baugeschichtliche Entwicklung des Antiken Theaters. Eine Studie, Mit 132 Abbildungen, University of Toronto, München.
• Frezouls, E. (1961). Recherches Les Theatres De L’Orient Syrien. Syria, XXXVIII, Fasc. 1/2, 54-86. https://www.jstor.org/stable/4197263
• Gebhard, E. (2011). Discovery of the First Theater at Stobi. Folia Archaeologica Balkanica II, 325-346. http://periodica.fzf.ukim.edu.mk/fab/FAB_02_(2012)/FAB%2002.21.%20Gebhard,%20E.%20R.%20%20Discovery%20of%20the%20First%20Theater%20at%20Stobi.pdf
• Goltz, C. F. (1896). Anatolische Ausflüge. Berlin.
• Grelois, J. P. & Mango C. (1988). Dr. John Covel Voyages en Turquie 1675-1677. Paris.
• Gros, P. (1980). L’Architecture Romaine. Du Debutdu III Siecle av. J.-C. A La Fin Du Haut-Empire I, Les Monuments Publics, Les Munuels D’Art Et D’Archeologie Antiques, Collection Dirigee Par Gerard Nicolini, Paris.
• Hanson, J. A. (1959). Roman Theater-Temples. Princeton University Press, New Jersey.
• Heberdey, R., Niemann G. & Wilberg, W. (1912). Das Theater in Ephesos. Forschungen in Ephesos, Österreichischen Archaeologischen Institute, II, Wien.
• Hell, X. H. D. (1855). Voyage en Turqouie et en Perse. I, Paris.
• Hell, X. H. D. (1860). Voyage en Turqouie et en Perse. IV, Paris.
• Iannace, G. & Trematerra, A. (2013). The Rediscovery of Benevento Roman Theatre Acoustics. Journal of Cultural Heritage, 1-6. https://doi.org/10.1016/j.culher.2013.11.012
• Isler, H. P. (2015). Studies on Greek Theatres: History and Prospect, The Architecture of the Ancient Theatre. In R. Federiksen-Elizabeth & R. Gebhard-Alexander Sokolicek (Eds.), Acts of an International Conference at the Danish Institute at Athens 27-30 January 2012 (pp. 15-38). Monograph of the Danish Institute at Athens 17. https://doi.org/10.2307/jj.608115.5
• Isler, H. P. (2017). Antike Theaterbauten Ein Handbuch. Katalogband and Textband, Österrichische Akademie Der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse Denkschrifte, 490 Band, Archaologische Forschungen, Band 27, Verlag Der Österreichischen Akademie Der Wissenschaften.
• Kadıoğlu, M. (2004). Ankyra Tiyatrosu: Ön Rapor, Vorbericht über das Theater von Ankyra. In Z. Çizmeli Öğün, T. Sipahi & L. Keskin (Eds.), Anadolu / Anatolia Ek Dizi, (pp.123-140, (1-13). I.- II. Ulusal Arkeolojik Araştırmalar Sempozyumu 1. https://www.academia.edu/1087789/ANKYRA_T%C4%B0YATROSU_%C3%96N_RAPOR
• Kadıoğlu, M. (2002). Die Scaenae Frons Des Theaters von Nysa am Maander [Unpublished doctoral dissertation]. Albert-Ludwings-Universitat.
• Kardoruk, N. (2020). İznik Roma Tiyatrosu Taş Eserleri Üzerine Bazı Gözlemler. In Vedat Keleş (Ed.), Propontis ve Çevre Kültürleri, Parion Studies III (pp. 435-450). Ege Yayınları.
• Kardoruk, N. (2022a). İznik (Nicaea) Tiyatrosu Taş Eserleri: Sütunlu Galeriler ve Çevresi [Unpublished doctoral dissertation]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kardoruk, N. (2022b). Yeni Bulgularla Birlikte İznik (Nicaea) Roma Tiyatrosu Kullanım İşlevleri ve Mimarisi. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 12 (24), 31-62. https://doi.org/10.33207/trkede.1020718
• Kinneir, J. M. (1818). Journey Through Asia Minor, Armenia and Koordistan in the Year 1813 and 1814. London.
• Krauss, F. (1973). Das Theater Von Milet. Das Hellenistische Theater, Der Römische Zuschauerbau, Milet, Ergebnisse Der Ausgrabungen und Untersuchungen Seit Dem Jahre 1899, Teil I, Band IV, Deutsches Archaologisches Institut, Walter De Gruyter&Co., Berlin.
• Krinzinger, F. & Ruggendorfer P. (2017). Das Theater von Ephesos. Archaologischer Befund, Funde und Chronologie, Tafelband, Forschungen in Ephesos Band II/1, Österreichischen Archaologischen Institut, Verlag Der Österreichischen Akademie Der Wissenschaften.
• Launay, L. D. (1913). La Turquie Que L’on Voit. Paris.
• Lopez, M. I. R. (2017). The Relief Decorations of the Ancient Roman Theater: The Case of Sabratha. Music in Art, XLII/1-2, 2017, 17-31. https://www.jstor.org/stable/90019494
• Lubenau, R. & Sahm, W. A. L. (1930). Beschreibung Der Reisen Des Reinhold Lubenau. II, Königsberg.
• Malacrino, C. G. (2005). Il Teatro Romano Dı Scolacium. Contributo Per Una Rilettura Architettonica E Topografica. In Gustavo Traversari (Ed.), Rivista Di Archeologia, (pp. 97-141). Anno XXIX. https://www.academia.edu/1528406/C_G_Malacrino_Il_teatro_romano_di_Scolacium_Contributo_per_una_rilettura_architettonica_e_urbanistica_in_Rivista_di_Archeologia_29_2005_pp_97_141
• Mallampati, H. B. & Demirer, Ü. (2011). Architecture, Entertainment and Civic Lifer: The Thrater at Psidian Antioch. In E. K. Gazda, D. Y. Ng & Ü. Demirer (Eds.), Building a New Rome: The Imperial Colony of Pisidian Antioch (25 BC-AD 700), (pp. 62-84). Kelsey Museum of Archaeolog. https://www.academia.edu/21063194/Architecture_Entertainment_and_Civic_Life_The_Theater_at_Pisidian_Antioch
• Mansel, A. M. (1962). Side Tiyatrosu. Belleten, 26, 45-56. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2867221
• Mansel, A. M. (1966). Side’nin Doğu Şehir kapısında Bulunan Silah Kabartmaları. Belleten, 30 (119), 351-378. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2760295
• Manzetti, M. C. (2016). 3D Visibility Analysis as a Tool to Validate Ancient Theatre Reconstructions: The Case of the Large Roman Theatre of Gortyn. Virtual Archaeology Review, 7 (15), 36-43. https://doi.org/10.4995/var.2016.5922
• Mert, İ. H. (2016). Miletopolis Antik Kentinde Bulunan Mimari Bezemeli Yapı Unsurları. In Uluslararası III. Mustafa Kemalpaşa Sempozyumu, 1, 75-86.
• Moretti, J. C., Badie, A. & Tardy, D. (2010). Les Fronsts De Scene En Narbonnaise. In Sebastian F. R. Asensio & N. Röring (Eds.), La Scaenae Frons En La Arquitectura Teatral Romana, (pp. 137-161). Universidad De Murcia Fundacion Teatro Romano De Cartagene 2009. https://www.academia.edu/11534357/_Les_fronts_de_sc%C3%A8ne_en_Narbonnaise_dans_S_F_RAMALLO_ASENSIO_N_R%C3%96RING_%C3%A9ds_La_scaenae_frons_en_la_arquitectura_teatral_romana_Murcie_2010_p_137_161
• Okan, E., Bilir, A. & Çalışkan, D. (2022). Prusias Ad Hypium Antik Tiyatrosu: Yeni Kazılar, İlk Veriler. Höyük, 9, 93-66. 10.37879/hoyuk.2022.033
• Osten, P. V. (1837). Denkwürdigkeiten und Erinnerungen aus dem Orient. III, Stuttgart.
• Öz, A. K. (2019). Son Dönem Kazıları Bağlamında İznik Roma Tiyatrosu’nun Mimari Özellikleri. Arkeoloji ve Sanat, 161, 1-10. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/432076/son-donem-kazilari-baglaminda-iznik-roma-tiyatrosunun-mimari-ozellikleri
• Öz, A. K. & Ekin-Meriç, A. (2021). İznik Roma Tiyatrosu. Homer Kitapevi, İstanbul.
• Özdemir, O. (2023). Diocaesarea Tiyatrosu [Unpublished doctoral dissertation]. Mersin Üniversitesi.
• Özdilek, B. (2011). Rhodiapolis Tiyatrosu ve Lykia Tiyatroları [Unpublished doctoral dissertation Akdeniz Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=9kSt2hVBqXWbxhBxa5nroA&no=gm1Tpip7Hc67nMS7KCboNg
• Özdilek, B. (2016). Lykia Tiyatrolarına Genel Bakış/An Overview of Lycian Theaters. Cedrus the Journal of MCRI, IV, 139-185. https://doi.org/10.13113/CEDRUS/201610
• Özer, E. & Korkmaz H. (2014). Tarihsel Süreçte Aizanoi Kentindeki Dört Yapıda Tahrip ve Koruma. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 11-20. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/411548
• Öztürk, A. (1999). Architektur Der Scaenae Frons Des Theaters von Perge [Unpublished doctoral dissertation]. Brandenburgischen Technischen Universität.
• Özügül, A. (2017). İznik Tiyatrosu 2015. 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3, Ankara, 317-332.
• Pansini, A. (2017). The Domus of Apuleius at Ostica Antica: A Private Space in a Central Point of Publich Life. Theoretical Roman Archaeology Conference (TRAC), 179-193. https://doi.org/10.16995/TRAC2016_179_193
• Peyssonel, C. D. (2005). 1745 yılında İzmit ve İznik’e Yapılmış Bir Gezinin Öyküsü (Relationd’un Voyage fait a Nicomedie et a Nicee en 1745). (F. Yavuz Ulugün, trans.) Kocaeli Yüksek Öğrenim Derneği Kültür Yayınları, 3, Kocaeli.
• Pizzigati, A. (1995). Il Teatro Romano Di Volterra: Maestranze Urbane E Locali. Annali Della Scuola Normale Superioredi Pisa. Classedi Lettere e Filosofia, Serie III, 25 (4), 1413-1435. https://www.academia.edu/67015923/Il_teatro_romano_di_Volterra_maestranze_urbane_e_locali
• Pliny, (1915). Pliny Letters [Epistuale]. (William Melmoth, trans.) 2, Harward University Press, William Heineman LTD, London.
• Pococke, R. (1745). A Description of the East and Some Other Countries, Vol.2, Part 2, Observations on the Island of the Archipelago, Asia Minor, Thrace, Greece and Some Other Parts of Europe. London.
• Romeo, E. & Tucci, G. (2005). Integrated Survey Techniques the Study and the Restoration of the Archeological Heritage. CIPA 2005 XX International Symposium, Italy. https://core.ac.uk/reader/301559083
• Say Özer, Y. & Özer N. O. (2017). Formal Analysis and Principal Architectural Character of Caunus Theater. Megaron, 12(2), 173-183. 10.5505/MEGARON.2017.64436
• Schlüter, A. (2003). Vergangenheit, Sprich Das Antike Theater von Herculaneum bei Napel. Antike Welt, 34, 1, 37-42.
• Schneider, A. M. (1943). Die Römischen und Byzantinischen Denkmaler von İznik (Nicea). İstanbuler Forschungen, 16, Berlin.
• Sear, F. (1996). The Theatre at Taormina-A New Chronology. Papers of the British School at Rome, 64, 41-79. https://doi.org/10.1017/S0068246200010345
• Sear, F. (2004). The Roman Theatre at Gubbio. Meditterranean Archaeology, 7, Festschrift in Honour of J. Richard Green, 213-222. https://www.jstor.org/stable/24668153
• Sear, F. (2006). Roman Theaters an Architectural Study. Oxford University Press, London.
• Segal, A. (1981). Roman Cities in the Province of Arabia. Journal of the Society of Architectural Historians, 40 (2), 108-121. https://doi.org/10.2307/989724
• Segal, A. (1987). Die Theaterbauten im Alten Palastina in Römisch-Byzantinischer Zeit: Eine Historisch-Archaologische Untersuchung. Antike Welt, 18 (1), 2-21. https://www.jstor.org/stable/44432214
• Sestini, D. (1789). Voyage Dans La Grece Asiatique a La Peninsule De Cyzique, A Brusse Et A Nicee, Avec Des Details sur L’Histoire Naturelle Ces Contrees. Paris.
• Small, D. B. (1983). Studies in Roman Theater Design. American Journal of Archaeology, 87 (1), 55-68. https://doi.org/10.2307/504664
• Strabon, (2000). Antik Anadolu Coğrafyası: XII-XIII-XIV (Adnan Pekman, trans.). Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Şahin, S. (1979). Katalog Der Antiken Inschriften des Museums von İznik (Nikaia). (İznik Müzesi Antik Yazıtlar Kataloğu). Stadt Gebiet und Die Nächste Umgebung der Stadt, (Şehir ve Yakın Çevresi), Inschriften Griechischer Städte aus Kleinasien, Band 9, Teil: I, Bonn: Rudolf Hebelt Verlag.
• Texier, C. (1839). Description de l’Asie Mineure. I, Paris: Firmin Didot.
• Texier, C. (1862). Asie Mineure: Description Géographique, Historique Et Archéologique des Provinces Et Des Villes De La Chersonnèse D'asie. Paris.
• Tuccini, V. (2012). Il Sito Di Ferento. In L. Manfra (Ed.), Il Teatro Romano Di Ferento (pp. 32-60). Un Progetto Di Gestione Per La Valorizzazione Di Un Sito Del Lazio, Gangemi Editore.
• Türkmen, M. (2007). Pamphylia ve Kilikia’da Severuslar Dönemi Mimarisi [Unpublished doctoral dissertation]. İstanbul Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=N9DDrNU8qUdRCiVwDTTevw&no=QjMNooDtCoA3lBnrEFLHdA
• Valluzzi, M. R. (2015). Identificacazione Strutturale Del Teatro Romano Di Verona Mediante Monitoraggio Statico Dinomica. Dipartimento Di İngegneria Civile Edile Ambientale Corso di Laurea Magistrale in Ingegneria Edile-Architettura, Universite Degli Studi Di Padova, Anno-Academico. https://core.ac.uk/download/pdf/41985804.pdf
• Vandeput, L. (1992). The Theatre-Façade at Sagalassus. Anatolian Studies, 42, 99-118. https://doi.org/10.2307/3642954
• Waelkens, M. (1986). Hellenistic and Roman Influence in the Imperial Architecture of Asia Minor. Bulletin Supplemet, The Greek Renaissance in Roman Empire: Papers from the Tenth British Museum Classical Colloquium, 5, 77-88. https://www.jstor.org/stable/43768506
• Ward-Perkins, J. B. (1980). Nicomedia and Marble Trade. Paper of British School at Rome, 48, 23-69. https://www.jstor.org/stable/40310769
• Yalman, B. (1981). İznik Tiyatro Kazısı 1980. 3. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara, 31-34.
• Yalman, B. (1987). İznik Tiyatro Kazısı 1985. 8. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 233-258.
• Yalman, B. (1990). İznik Tiyatro Kazısı 1988. 11. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 301-324.Yalman, B. (1993). İznik Tiyatro Kazısı 1991. 14. Kazı Sonuçları Toplantısı, II, Ankara, 181-204.