KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE LİDERLİK DAVRANIŞLARI İLİŞKİSİ: İŞLETME ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Year 2016, , 320 - 330, 01.06.2016

Ozgul Orsal Engin Karadag

https://doi.org/10.17261/Pressacademia.2016118652

Abstract

Günümüzde değişen çevre, ekonomik durum, kültür yapılarının bireylerin davranışlarını etkilediği ve bu etkilerle oluşan kişilik özelliklerinin
toplum içindeki algılanan liderlik stillerine yön verdiği bilinmektedir. Bu kapsamda bu çalışmanın amacı; işletme öğrencilerin kişilik özellikleri
ve liderlik davranış eğilimleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Korelasyonel desen kullanılarak modellenen bu çalışma bir üniversitesinin
işletme bölümünde öğrenim görmekte olan 386 öğrenci ile tamamlanmıştır. Northouse (2004) tarafından geliştirilen “Liderlik Stil Ölçeği” ve
Goldberg (1992) tarafından geliştirilen “Beş Faktör Kişilik Ölçeği” kullanılmıştır. Öğrencilerin liderlik davranışları gözleme değil beyana
dayanır. Northouse’ stil ölçeği liderlerin görev davranışları ve ilişki davranışları olmak üzere iki tür liderlik davranışı olduğunu öne sürer.
Hatta başkalarını etkilemek için liderlerin bu iki tür davranışı nasıl birleştirdikleri stil yaklaşımının merkezi odak noktasıdır. Çalışmanın
konusu ve amacı hakkında bilgilendirilen öğrenciler sözlü onamları alındıktan sonra, önceden hazırlanan anket formlar öğrencilerin
sınıflarında gözlem altında kendileri tarafından dolduruldu. İşletme öğrencilerinin Liderlik Stil Ölçeğinin görev tarzı puan ortalaması
38.0±7.0; ilişki tarzı puan ortalaması 39.5±8.3 ve genel liderlik tarzı puan ortalaması ise 78.0±14.3’tür. Bu bulgulara göre görev tarzı ve ilişki
tarzı alt ölçeklerin liderlik puanları orta derecede yüksek iken genel liderlik tarzı puanı çok yüksektir. Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin dışa
dönüklük puan ortalaması 31.5±6.1; sorumluluk puan ortalaması 37.9±6.5; duygusal denge puan ortalaması 35.5±6.5; uyumluluk puan
ortalaması 31.0±7.2 ve gelişime açıklık puan ortalaması ise 34.6±5.3’dir. İşletme öğrencilerinin duygusal denge kişilik puanları arttıkça hem
görev tarzı hem de ilişki tarzı liderlik puanları artmaktadır. Ancak sorumluluk, uyumluluk ve denge kişilik puanları arttıkça sadece ilişki tarzı
liderlik puanları artmaktadır. Öğrencilerin liderlik stil ölçeğinden alınan puanlar arttıkça, beş faktör kişilik ölçeğinden “dışa dönüklük,
sorumluluk, duygusal denge, gelişime açıklık” dan alınan puanların artması istatistiksel olarak anlamlıdır. (Herbiri için; p < 0.01). Yaş arttıkça
ilişki tarzı liderlik stili puanları artarken (r=0,132, p < 0.01), yaş azalırken liderlik eğitimi alma durumu artmaktadır(r=-0.295, p < 0.01). Liderlik
eğitimi almayanlarda hem genel hem de alt boyutları olan liderlik stil ölçeğinden alınan puanlar ile beş faktör kişilik ölçeğinin alt boyutu
“dışa dönüklük, sorumluluk, duygusal denge, gelişime açıklık”tan alınan puanlar artmaktadır (Herbiri için; p < 0.01). Geliştirilmiş olan teorik
modelin uyum iyiliği; GFI, AGFI, RMSEA, χ2 ve χ2/df oranı ile belirlenmiştir. Kovaryansın bağıntı derecesini ve model tarafından ortaklaşa
açıklanan varyansı GFI; 0.97 olarak saptanmıştır. AGFI uyum iyiliği değeri GFI’e benzer olarak 0.96 olarak saptanmıştır. Bu sonuçta GFI ve
AGFI uyum iyiliği değerleri, teorik modelin elde edilen veriye uygun olduğunun göstergesidir. Diğer taraftan, RMSEA, model tarafından
açıklanamayan varyans ve kovaryans ortalamasını içermekte ve çalışmada ise RMSEA değeri, 0.06 olarak saptanmıştır. Bu durumda, sadece
birkaç varyans ve kovaryansın, oluşturan teorik model tarafından açıklanmamış olduğunu göstermektedir. Modelde her bir gizil değişkende
açıklanan varyans, diğer gizil değişkenler ile ilişkisi sayesinde belirlenebilmektedir. Bu nedenle, her bir gizil değişkende açıklanan varyans ve
bunun sonucunda belirlenen açıklanamayan varyans yani hata değerleri ölçme modelinin değil, daha çok yapısal modelin bir parçası olarak
kabul edilebilirler. Çalışmada χ2/df oranı, 2.37 olması gözlenen ve çoğaltılan kovaryans matrisleri arasında iyi bir uyumun göstergesi
anlamına gelmektedir. Oluşturulan YEM sonucuna göre; kişilik özelliği liderlik stilini 8.78 puan arttırmaktadır. Stil yaklaşımı liderin
davranışına vurgu yapar. Bu da onu liderin kişilik özellikleri üzerinde duran kişilik yaklaşımından ve liderin yetenekleri üzerinde duran
beceriler yaklaşımından ayırt eder. Stil yaklaşımı davranışı görev ve ilişki boyutlarıyla değerlendirilerek liderliği geniş bir şekilde
değerlendirmek için önemli bir çerçeve sunar. Bu çerçeve öğrenilerek liderlik davranışları edinilebilir ve geliştirilebilir. İşletme öğrencilerinin
kişilik özellikleri ve liderlik davranışları ile ilgili algısı geleceğin liderliğini anlamamıza ışık tutacağı için literatüre önemli katkı sağlayacağı
düşünülmektedir. Çalışmamızda kişilik özelliklerinin liderlik davranışı eğilimine etkisi olduğu tespit edilmiştir. Yapılacak yeni araştırmalarda
bu etki düzeylerinin benzerlik ve farklılıkların bulunması önem taşımaktadır. Kişilik özellikleri ve algılanan liderlik davranışlarını belirlenmesi,
ülkemizin insan gücünün yönlendirilmesi ve sonuçlarının değerlendirilmesi sorunlarımızın çözümünde etkili olacağı düşünülmektedir.

Keywords

Lider, liderlik, liderlik tarzı, kişilik, dışa dönüklük, sorumluluk, duygusal denge, uyumluluk, gelişime açıklık

RELATIONSHIP BETWEEN PERSONALITY TRAITS AND LEADERSHIP BEHAVIORS: A STUDY ON BUSINESS STUDENTS

Abstract

Today’s changing environment, economic status and cultural structures affect the behavior of an individual and the personality traits in
relation to these effects give direction to the leadership styles perceived in the society. In this context, the purpose of this study was to
determine the relationship between personality traits and leadership behavior in business students. This study was modeled by using a
correlational pattern. Data were collected from 386 business students studying at a faculty of management in a state university located in
the Central Anatolia. All data were collected by using “Leadership Style Scale” developed by Northouse (2004) and “Five-factor Personality
Scale” developed by Goldberg (1992). The leadership characteristics of the students were evaluated only by observation not by self-report.
Style scale of Northouse suggests that lieders have two types of leadership behavior: task behavior and relationship behavior. Even, the
focus of the style approach is that how the individual combines these two types of behavior in order to influence other people. After
informin about the aim and subject of the study followed by obtaining verbal consent, pre-prepared questionnaire forms were filled out by
the students under supervision in about 15-20 min. In the Leadership Style Scale, mean task-style score was 38.0±7.0; relationship-style
score was 39.5±8.3 and general leadership-style score was 78.0±14.3. This findings reveal moderately high task-style and relationship-style
scores and significantly high general leadership-style scores. In the Five-factor Personality Scale, mean sociability score was 31.5±6.1,
responsibility score was 37.9±6.5, emotional balance score was 35.5±6.5, adaptability score was 31.0±7.2 and openness to improvement
score was 34.6±5.3. Both task-style and relationship-style leadership scores increased with increasing emotional balance personality scores.
On the other hand, only relationship-style leadership score was found to increase with increasing responsibility, adaptability and openness
to improvement personality scores (p < 0.01). There was a significant correlation with increasing scores in Leadership Style scores and
increasing five-factor personality scores of “sociability, responsibility, emotional balance and openness to improvement” Leadership scores
increased with the increasing age, while status of having education about leadership increased with the decreasing age. In students with no
education about leadership, both general score and two subscores of leadership style scale as well as the “sociability, responsibility,
emotional balance and openness to improvement” subscores of personality scale was increased. The goodness of fit of the theoretical
model was determined by GFI, AGFI, RMSEA, χ2 ve χ2/df ratio. The correlation level of the covariate and the variance commonly explained
by the model was GFI 0.97. AGFI goodness of fit value was 0.96 and similar to the GFI. Thus, GFI and AGFI goodness of fit values suggest
that theoretical model is appropriate for the data set. On the other hand, RMSEA consisting of the variance unexplained by the model and
covariance average was found to be 0.06 which suggest that only a few variance or covariance could not be explained by the theoretical
model. In the model, the variance explained in each potential variable can be determined by its relationship with other potential variables.
Thus, the variance explained in each potential variable and unexplained variances, in other words, the error value is not considered as a
part of the measurement model but as of the structural model. In this study, χ2/df ratio was 2.37, suggesting a good fit between observed
and multiplied covariance matrices. According to the SEM, personality trait increases leadership style score by 8.78 points. Style approach
underlies the leadership behavior, which differentiate it from the personality approach focusing on the personality traits and the skills
approach focusing on the abilities of leader. Style approach provides a key frame to evaluate leadership behavior properly with the task
and relationship dimensions. Leadership behaviors can be acquired or developed by having knowledge about this frame. Because
determining the perceptions of business students about the personality traits and leadership behaviors will shed light on the future
leadership concepts, this study will have a major contribution to the literature. Results of the present study suggest that personality traits
influence the leadership behaviors. Future studies should find the similarities and differences between these influences. Determination of
the personality traits and perceived leadership behaviors will be beneficial in directing the human power and solution of our problems.

Keywords

Leader, leadership style, personality, sociability, responsibility, emotional balance, adaptability, openness to improvement

References

• Allport, G. (1921). Kişilik ve Karakter. Psychological Bulletin, 18, 441-455.
• Bahreinian, M., Ahi, M. (2012). The Relatıonshıp Between Personality Type And Leadership Style Of Managers. A Case Study. Mustang
• Journal of Business & Ethics, 3, 94-111. Bakan, İ., & Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik Türleri ve Güç Kaynaklarına İlişkin Mevcut Gelecek Durum Karşılaştırması: Eğitim Kurumu
• Yöneticilerinin Algılarına Dayalı Bir Alan Araştırması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(19), 73-84. Barrick, M., Day, D., Lord, R., & Alexander, R. (1991 ). Assessing the utility of executive leadership. The Leadership Quarterly, 2(1), 9-22.
• Bass, B. M. (1990). Bass and Stogdill’s Handbook of Leadership, (3.Edition ed.). New York: The Free Press.
• Burke, W. W., & Litwin, G. H. (1992). A Causal Model of Organizational Performance and Change. Journal of Management, 18(3), 523-545. doi:10.1177/014920639201800306
• Cook, K. C., Hunsaker, W. P. L., & Coffey, R. E. (1997). Management and Organizational Behavior. Chicago: Irwin. TheMcGrawHilliBook. Companies, Inc.
• Çelik, C., & Sünbül, Ö. (2008). Liderlik Algılamalarında Eğitim ve Cinsiyet Faktörü: Mersin İlinde Bir Alan Araştırması. Süleyman Demire
• Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(3), 49-66. Giderler, C. (2005). Yöneticilerin Kişilik Tarzları ile Liderlik Davranışları Arasındaki İlişki ve Ezcacıbaşı Topluluğu’nda Uygulama. (Yüksek Lisans Tezi.), Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Gündüz, Y., & Dedekorkut, S. E. (2014). Yıkıcı Liderlik. Mersin Üni. Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 95-104.
• Hodgetts, R. M. (1999). Yönetim Teori, Süreç ve Uygulama (C. Çetin & E. C. Mutlu, Trans. 5 ed.). İstanbul: Der Yayınları.
• Hogan, R., Curphy, G. J., & Hogan, J. (1994). “What We Know about Leadership: Effectiveness and Personality. AmericanPsychologist,, 49(6), 504.
• İnanç, Y. B., & Yerlikaya, E. E. (2008). Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Akademi.
• Judge, T. A., Piccolo, R. F., & Kosalka T. (2009). The Bright and Dark Sides of LeaderTraits: A ReviewandTheoretical Extension of the Leader
• Trait Paradigm. The Leadership Quarterly,, 20, 855-875. Koçel, T. (2001). İşletme Yöneticiliği (8 ed.). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.
• Kognor, H., & Nordvik, H. (2004). PersonalityTraits in Leadership Behavior. Scandinavian Journal of Psychology, 49-54.
• Lita, C. Ş., & Grigoraş, M. (2007). The Role of PersonalityTraits in PoliceLeader’sBehavior. . Paper presented at the The 1st Symposium of
• Pedagogy and Psychology. Northouse, P. G. (2013). Leadershhip: Theory and practice (6 ed.). Thous and Oaks. : CA: SAGE Publications Inc.
• Oral, O. (2013). Yöneticilerin Kişilik Tarzlarının Liderlik Davranışlarına Etkisi: Yabancı İlaç Firma Uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi), Beykent
• Üniversitesi, İstanbul. Özmen, H. İ. (2009). Liderlik Davranışını Etkileyen Toplumsal Normların Analizi. (Doktora), T.C.Süleyman Demirel Üniversitesi Isparta.
• Sağlamkardeş, H. (2007). Deniz Harp Okulu Son Sınıf Öğrencilerinin Liderlik Profilleri ve Kişilik Tipleri Analizi. (Yüksek Lisans ), Deniz Harp Okulu, İstanbul.
• Shirmard, H. O., Mirzamani, S. M., & Khorshidi A. (2013). The Relationship Between Personality Types and Leadership Styles of High. Iran.
• Stogdilll, R. M. (1974). Handbook of Leadership. New York: FreePress.
• Strang, S. E., & Kunhert, K. W. (2009). Personality and Leadership Developmental Levels as predictors of Leader performance. . The Leadership Quarterly, 1-13.
• Taslak, S. (2008). Göreve İlişkin Çatışmalarda Etkileşimci ve Dönüşümcü Liderlik Üzerine Etkisel Bir Değerlendirme. Erciyes Üniversitesi
• İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, 121-144. Taşdöven, H., Emhan, A., & Dönmez, M. (2012). Liderlik Tarzı Ve Mizaç-Karakter İlişkisi: Polis Teşkilatında Bir Uygulama. Celal Bayar
• Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 19(2), 165-177. Tatlılıoğlu, K. (2014). Üniversite öğrencilerinin beş faktör kişilik kuramı’na göre kişilik özellikleri alt boyutlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS), 7(XVII), 939-971. doi:http://dx.doi.org/10.14225/Joh400
• Thelogia, M., (2008). LeadershipStylesAndPersonalityTypes. South AfricanTheologıcalSeminary.
• Werner, I. (1993). Liderlik ve Yönetim (V. Üner, Trans.). İstanbul: Rota Yayınevi.