ANA AKIM EKONOMİDE FİNANS DOGMALARI VE NEOKLASİK EZBERLER: MILTON FRIEDMAN, EUGENE FAMA VE NOBEL ÖRNEKLERİ

Year 2024, Volume: 20 Issue: 1, 92 - 98, 31.12.2024

Cüneyt Dirican

Abstract

Amaç- Pandemi sonrası çıkış döneminde Rusya-Ukrayna Savaşı sürerken ve deprem felaketi takip ederken, 2021 Aralık ve 2023 Mayıs dönemi arasında makro ihtiyati tedbirlerin uygulandığı mali politika ana akımda sıkça eleştirildi ve bilim dışı olmakla itham edilerek iktisat deneyi yapıldığı iddia edilerek (ve heterodoks iktisat literatürü dışlanarak veya yok sayılarak) ortodoks para politikasına ve rasyonelliğe dönüşle ekonominin tekrar rayına gireceği iddia edildi. Geçen süreçte enflasyon oranı devir alınan Mayıs 2023’e göre 1,5 senenin sonunda daha yukarıda kalınca, ana akımda para arzının ve kamu harcamalarının (maliye politikalarının) para politikasına eşlik etmediği, bu yüzden hane halkının enflasyona dair inancının düşmediği (atalet) ve harcamalarını kısmayarak asgari ücret artışı ile birlikte başta hizmet enflasyonu olmak üzere enflasyonu körükleyerek rasyonel davranmadığı, genel olarak (başta sosyal medya paylaşımlarında ve TV piyasa kanallarında) iddia edildi ve söylendi. Bu inanış ve söylemlere baz teşkil eden “para arzının her zaman ve her yerde enflasyonist olduğu”, “insan ve yatırımcının rasyonel olduğu” ve “ekonomik kalkınmışlık ve gelişimde kurumların önemi” ile Nobel Ekonomi Ödülünün (adının) aslında bilinen ana akım ve neoklasik ezber ve dogmalardan farklı olduğunu bilimsel referanslar ve kaynaklarla gösterilmek istenmiştir.
Yöntem- Bu çalışmada özet literatür taraması ile örnekler incelenmiş ve neoklasik ezber ve dogmaların bizzat bu söylemlerin, argümanların ve hipotezlerin sahipleri (kendileri) tarafından düzeltilerek ana akımda (ekonomide) bilinenden farklı olduğu gösterilmiştir. Bu şekilde nitel ve kavramsal bir çalışmadır.
Bulgular- Friedman, Fama ve Nobel Ailesi üyeleri bu çalışmada yer alan bizzat kendi söylemlerini (hipotezlerini) ve adı geçen olguları düzeltmişler ve ret etmişlerdir.
Sonuç- Enflasyon para arzı ilişkisi, rasyonel hane halkı ve yatırımcı ile yatırım ve enflasyon ilişkisi, kalkınmışlık ve enflasyon, kişi başına düşen reel gelir ilişkisi gibi ödüllü teoriler bizzat ilgilileri tarafından revize edilmesine rağmen ana akımda ve neoklasik anlayışta hala kendine sıkı taraftar ve yer bulabilmektedir. Ekonomi ve finansta değişmez kurallar olmakla birlikte döneme göre ve/veya ülkelerin dinamiklerine göre uygulanan mali politikalar farklılık arz edebilir, politikalar aynı bile olsa sonuçları farklılık arz edebilir. Ekonomide (heterodoks) bir literatürü yok sayarken, (rasyonel diye) savunulan diğer ortodoks anlayışa dair literatürdeki gelişmelere ve güncellemelere hakim olmamak önerilen reçeteleri ve haliyle sonuçlarını arzu edilen tarafa götüremeyebilir. Türkiye’de dünyaya paralel olarak ana akım (neoklasik) iktisattaki bu kabuller acı reçete olarak yeni ekonomide çözüm olamamaktadır. Veriler ve grafikler ilgili dönemin olgu ve olayların bağlamından koparılarak sunulduğunda bu iktisat değil istatistik olmaktadır (Dirican, 2024a).

Keywords

Para arzı, etkin piyasalar hipotezi, enflasyon, Nobel ekonomi ödülü, Milton Friedman, Eugene Fama

FINANCE DOGMAS AND NEOCLASSICAL MEMORIZATIONS IN MAINSTREAM ECONOMICS: EXAMPLES OF MILTON FRIEDMAN, EUGENE FAMA AND NOBEL

Abstract

Purpose- During the post-pandemic exit period, while the Russia-Ukraine War was ongoing and the earthquake disaster was following, the fiscal policy in which macroprudential measures were implemented between December 2021 and May 2023 was frequently criticized in the mainstream and accused of being unscientific, claiming that it was an economic experiment (and heterodox economic literature was excluded or ignored). It was claimed that the economy would get back on track with a return to orthodox monetary policy and rationality. In the past period, when the inflation rate remained higher at the end of 1.5 years compared to May 2023, it is claimed and said by the mainstream that the money supply and public expenditures (fiscal policies) did not accompany the monetary policy. Therefore, it is claimed that the household's belief in inflation did not decrease (inertia) and they are not reducing their expenditures because of that situation. It was generally said (especially in social media posts and TV market channels) that locals (in academy and business the right usage is residents) did not act rationally by fueling inflation, especially service inflation, along with the minimum wage increase. (The name) “The Nobel Prize in Economics” and the beliefs and discourses in mainstream economics such as "the money supply is always and everywhere inflationary", "people and investors are rational" and "the importance of institutions in economic development and progress" are actually very different as declined/corrrected from/by its own sources, hence it was intended to be shown with scientific references and sources.
Methodology- In this study, examples were examined through a summary literature review and it was shown that neoclassical memorization and dogmas were corrected by the owners (itselves) of these discourses, arguments and hypotheses, and were different from what is known in the mainstream (economics). In this way, it is a qualitative and conceptual study.
Findings- Friedman, Fama and members of the Nobel Family corrected and rejected their own statements (hypotheses) and the facts mentioned in this study.
Conclusion- The inflation-money supply relationship, the inflation and the investment relationship with (ir)rational households and investors, prize-winning theories such as the relationship between development and inflation, and real per capita income can still find firm supporters and a place in the mainstream and neoclassical understanding, although they have been revised by their main resources who first issued them. Although there are immutable rules in economics and finance, the financial policies implemented depending on the period and/or the dynamics of the countries may differ, and even if the policies are the same, the results may differ. While ignoring a (heterodox) literature in economics, not being aware of the developments and updates in the (orthodox) literature regarding the other (claimed as rational) understanding defended may not lead the proposed prescriptions and thus their results to the desired direction. In Türkiye, parallel to the World, these acceptances in mainstream (neoclassical) economics are a bitter prescription and cannot be a solution in the new economy. When data and graphs are presented by detaching them from the context of the facts and events of the relevant period, this is not economics but statistics (Dirican, 2024a).

Keywords

Money Supply, Efficient Market Hypothesis, Inflation, Nobel Economy Prize, Milton Friedman, Eugene Fama

References

• 10haber.net. (2023). The Economist: Türkiye’nin tuhaf ekonomi deneyi yeni bir aşamaya giriyor. https://10haber.net/ Haber Web Sitesi. 4 Haziran 2023. https://10haber.net/ekonomi/the-economist-turkiyenin-tuhaf-ekonomi-deneyi-yeni-bir-asamaya-giriyor-195936/, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• aeaweb.org. (ET: 2024). JEL Classification System / EconLit Subject Descriptors. American Economic Association Web Site, Econlit Web Page. https://www.aeaweb.org/econlit/jelCodes.php?view=jel, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Bilir, H. (2019). Neoklasik İktisat: Anaakım mı, Ortodoks mu?. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 65-80. https://doi.org/10.18037/ausbd.566690, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Birgun.net. (2024). Prof. Dr. Hakan Kara, Merkez Bankası'nın zararını hesapladı: "Tarihin en pahalı iktisat deneyi". https://www.birgun.net/ Haber Web Sitesi, Ekonomi Sayfası. Giriş: 01.05.2024 10:17, Güncelleme: 01.05.2024 10:27. https://www.birgun.net/haber/prof-dr-hakan-kara-merkez-bankasi-nin-zararini-hesapladi-tarihin-en-pahali-iktisat-deneyi-525717, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Birol, Ö. H., & Gencer, A. H. (2014). Neo-klasik iktisat ve neo-klasik sentez. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 259-280 (251-272). ISSN 1305-7766. https://avesis.istanbul.edu.tr/yayin/e946f70c-7f49-44b6-8bef-e7249d705282/neo-klasik-iktisat-ve-neo-klasik-sentez/ document.pdf, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Chicago Booth Review, CBR. (2016). Are Markets Efficient? review.chicagobooth.edu | Do market prices generally reflect all available information? Or are they prone to bubbles? On this episode of The Big Question, two members of the Chicago Booth faculty—Nobel laureates Eugene F. Fama and Richard H. Thaler—discuss how markets behave (and misbehave). CBR – Economics, June 30, 2016. https://www.chicagobooth.edu/review/are-markets-efficient and https://www.youtube.com/watch?v=bM9bYOBuKF4&t=1s, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Delcey, T. (2019). Samuelson vs Fama on the Efficient Market Hypothesis: The Point of View of Expertise. Economia- History/Methodology/Philosophy, 2019, Varia, 9 (1), pp.37-58. hal-01618347v2 and Efficient Market Hypothesis, Eugene Fama and Paul Samuelson: A Reevaluation. HAL Archives-Ouvertes, 1-27. https://hal.science/hal-01618347v2 , Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Demont, P. (2009). Friedman's theory finds little traction in economic recovery. CBC News Web Site. https://www.cbc.ca/. Posted: Sep 25, 2009 12:20 PM EDT | Last Updated: September 25, 2009. https://www.cbc.ca/news/business/friedman-s-theory-finds-little-traction-in-economic-recovery-1.808214, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Dirican, C. (2022). Vadeli köşe yazısı – 101. https://www.dunya.com/ Dünya Gazetesi Haber Web Sitesi, 07 Aralık 2022 Çarşamba. https://www.dunya.com/kose-yazisi/vadeli-kose-yazisi-101/676506, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Dirican, C. (2024a). 3 cisim problemi. https://www.dunya.com/ Dünya Gazetesi Haber Web Sitesi, 17 Aralık 2024 Salı. https://www.dunya.com/kose-yazisi/3-cisim-problemi/757036, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Dirican, C. (2024b). Bibliyometrik analiz: Ortodoks ve Heterodoks iktisat. https://www.dunya.com/ Dünya Gazetesi Haber Web Sitesi, 10 Eylül 2024 Salı. https://www.dunya.com/kose-yazisi/bibliyometrik-analiz-ortodoks-ve-heterodoks-iktisat/745289, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Dupor, B., & Li, R. (2015). The expected inflation channel of government spending in the postwar US. European Economic Review, 74, 36-56. https://doi.org/10.1016/j.euroecorev.2014.11.004, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Galbraith, J. K. (2008). The collapse of monetarism and the irrelevance of the new monetary consensus. Policy Note, The Levy institute of Bard College, 1. 25th Annual Milton Friedman Distinguished Lecture at Marietta College, Marietta, Ohio March 31, 2008. https://artsonline.uwaterloo.ca/rneedham/sites/ca.rneedham/files/needhdata/documents/CollapseofMonetarismdelivered.pdf, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Harford T. & Alexander, R. (2013). Are markets 'efficient' or irrational? BBC News Web Site, bbc.com, Published 19 October 2013. https://www.bbc.com/news/magazine-24579616, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Indianexpress.com. (2018). Fact Check: Is the Economics Prize not a ‘real’ Nobel? https://indianexpress.com/ News Web Site. New Delhi | Updated: October 8, 2018 08:08 IST. https://indianexpress.com/article/explained/is-the-economics-prize-not-a-real-nobel-5390957/, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Indyturk.com. (2021). Görevden alınan TCMB Başkan Yardımcısı Tümen: Bu irrasyonel deneyi bir an önce terk etmeliyiz. https://www.indyturk.com/ Haber Web Sitesi, Independent Türkçe. Salı 23 Kasım 2021 10:38. https://www.indyturk.com/node/439036/ekonomi/gorevden-alinan-tcmb-baskan-yardimcisi-tumen-bu-irrasyonel-deneyi-bir-once-terk, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Jørgensen, P. L., & Ravn, S. H. (2022). The inflation response to government spending shocks: A fiscal price puzzle?. European Economic Review, 141, 1-43, 103982. https://doi.org/10.1016/j.euroecorev.2021.103982 , Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Kapıcı, N. (Lila). (2020). Neoklasik İktisat Teorisi. Uluslararası İslam Ekonomisi Ve Finansı Araştırmaları Dergisi, 6(2), 242-248. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijisef/issue/56263/773876, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Keegan, W. (2003). So now Friedman says he was wrong. The Guardian News Paper, https://www.theguardian.com/ Web Site. William Keegan's in my view, Business Web Page. Sun 22 Jun 2003 02.20 CEST. https://www.theguardian.com/business/2003/jun/22/comment.economicpolicy, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Morgan, J. (2016). Introduction: The meaning and significance of neoclassical economics. Jamie Morgan (Ed.), Book Chapter in What is Neoclassical Economics? Debating the Origins, Meaning and Significance. (pp. 1-29). First published 2015. London and New York: Routledge. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9781315659596-1/introduction-jamie-morgan, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Nobelprize.org. (ET: 2024). FAQ – Frequently asked questions. https://www.nobelprize.org/frequently-asked-questions/#categories, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Paranaliz.com. (2022). Emre Şirin: Neoklasik Ekonomiden Epistemolojik Kopuş Işığında Şahlanan Enflasyon. https://www.paraanaliz.com/ Haber Web Sitesi. 10 Ekim 2022. https://www.paraanaliz.com/2022/yazarlar/emre-sirin/emre-sirin-neoklasik-ekonomiden-epistemolojik-kopus-isiginda-sahlanan-enflasyon-g-39169/, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Patronlardunyasi.com. (2024). Bloomberg'e göre dünyanın en pahalı 'Ekonomi Deneyi' Türkiye'nin kaybına sebep oldu. https://www.patronlardunyasi.com/ Haber Web Sitesi. 16.04.2024 10:30, Güncelleme: 16.04.2024 10:34. https://www.patronlardunyasi.com/bloomberge-gore-dunyanin-en-pahali-ekonomi-deneyi-turkiyenin-kaybina-sebep-oldu, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Sieroń, A. (2019). Endogenous versus exogenous money: Does the debate really matter?. Research in Economics, 73(4), 329-338. https://doi.org/10.1016/j.rie.2019.10.003, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Sill, K. (2005). Do budget deficits cause inflation. www.philadelphiafed.org. Business Review, 31(3), 26-33. https://www.philadelphiafed.org/-/media/frbp/assets/economy/articles/business-review/2005/q3/q3_05_sill.pdf, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Söderbaum, P. (2010). On the ‘Nobel Prize in Economics’ and the monopoly of neoclassical theory at university departments of economics. Real-World Economics Review Blog, RWER The Economics Profession Web Page. February 12, 2010. https://rwer.wordpress.com/2010/02/12/on-the-‘nobel-prize-in-economics’-and-the-monopoly-of-neoclassical-theory-at-university-departments-of-economics-3/, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Wigglesworth, R. (2024). Economist Eugene Fama: ‘Efficient markets is a hypothesis. It’s not reality’. FT.com Web Site, Financial Times News Paper, Section: Lunch with the FT, Life & Arts, August 30 2024. https://www.ft.com/content/ec06fe06-6150-4f39-8175-37b9b61a5520, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Williams, J. C. (2012). Monetary policy, money, and inflation. FRBSF Economic Letter, 21(9), 2012-21. https://www.frbsf.org/wp-content/uploads/sites/4/el2012-21.pdf, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• Thompson, J. (2001). Take the Nobel name off economics prize, say relatives. https://www.independent.co.uk/ News Web Site, News, World, Europe Web Page. Sunday 02 December 2001 01:00 GMT. https://www.independent.co.uk/news/world/europe/take-the-nobel-name-off-economics-prize-say-relatives-9169672.html, Erişim Tarihi: 22.12.2024
• web.archive.org/ & thelocal.se/. (2005). Nobel descendant slams Economics prize. https://web.archive.org/ Web Site; http://www.thelocal.se/ Web Site. The Local Sweden’s News in English. Published: 28th September 2005 12:24 CET. https://web.archive.org/web/20071014012248/http://www.thelocal.se/2173/20050928/, Erişim Tarihi: 22.12.2024