Yapay Zeka (YZ) ve Eğitim: Katkılar Fırsatlar ve Zorluklar

Year 2024, Volume: 5 Issue: 2, 24 - 46

Zekeriya Nartgün , Eugene Kennedy

Abstract

Yapay zekâ, içinde bulunduğumuz çağda, hayatın her alanda yaşanan hızlı dönüşümlerin en önemli aktörlerinden biri konumundadır. Yapısı, işleyişi ve işlevlerine yönelik incelemeler yapay zekanın yaşamın her alanındaki etkisinin ne denli büyük olduğunu ve bu etkinin daha da derinleşeceğini açıkça ortaya koymaktadır. Bu etkilerin çoğunluğu olumlu olup insanlık için fırsatlar içermekle birlikte beraberinde getirdiği ve mutlaka üstesinden gelinmesi gereken zorluklar da göz ardı edilmeyecek düzeydedir. Bu makalenin amacı yapay zekanın sağladığı katkıları, sunduğu fırsatları, beraberinde getirdiği zorlukları ve bunların çözümünde kullanılabilecek yolları genel anlamda farklı sektörler özelde ise eğitim alanı açısından literatüre dayalı olarak ele alarak incelemektir. Bu yönüyle makale bir derlemedir. Makalenin birinci bölümünde öncelikle yapay zekânın genel yapısı ve tarihsel gelişimi incelenmiştir. Devamında yapay zekânın topluma ve iş dünyasına sunduğu fırsatlar, sağladığı katkılar açıklandıktan sonra beraberinde getirdiği zorluklar ve bunların üstesinden gelmede kullanılabilecek çözüm yolları ele alınmıştır. Makalenin ikinci bölümünde ise yapay zekanın eğitim üzerindeki etkileri incelenmektedir. Bu bölümde öncelikle yapay zekâ eğitim ilişkisi ele alındıktan sonra yapay zekanın eğitim alanında öğrenme, öğretme ve yönetim süreçlerinde oynadığı roller ve öğrenci, öğretmen ve yöneticilere sağladığı katkılar tartışılmıştır. Devamında ise eğitimde karşılaşılan yapay zekâ kaynaklı sorunlar ve bunlara yönelik çözüm önerileri ele alınarak irdelenmiştir. Bu makalenin ele alınarak incelenen içerik bakımından ilgili literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

Yapay Zeka, Sektörler, Eğitm

Artificial Intelligence (AI) and Education: Contributions Opportunities and Challenges

Abstract

Artificial Intelligence (AI) is one of the most important actors of the rapid transformations taking place in every aspect of life in our age. Studies on its structure, operation and functions clearly reveal how great the impact of AI is in every area of life and that this impact will deepen. While most of these impacts are positive and include opportunities for humanity, the challenges they bring with them that must be overcome are not to be ignored. The purpose of this article is to examine the contributions of AI, the opportunities it offers, the challenges it brings and the ways that can be used to solve them, based on literature in terms of different sectors in general and the field of education in particular. In this respect, the article is a compilation article. In the first part of the article, firstly the general structure and historical development of AI are examined. After explaining the contributions and opportunities of AI to society and the business world, the challenges it brings and the solutions that can be used to overcome them are discussed. It is thought that this article will contribute to the relevant literature in terms of the content examined.

Keywords

Artificial Intelligence, Sectors, Education

References

• Adaş, E., & Erbay, B. (2022). Yapay zekâ sosyolojisi üzerine bir değerlendirme. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 21(1), 326-337.
• aimojo.io (2024). Best AI tools for natural language processing. Retrieved 20.08.2024 from https://aimojo.io/tr/ai-tools-natural-language-processing/
• Akay T., Genel Y., Çakmak, S., & Harmancı, D. (2024). Veri analitiği: Eğitim yönetiminde karar almada analitik yaklaşımlar. International QMX Journal, 3(1), 431-440.
• Akbulak, Y. (2022). Avrupa Birliği genel veri koruma yönetmeliğinin temel esasları. Retrieved 19.09.2024 from https://legal.com.tr/blog/genel/avrupa-birligi-genel-veri-koruma-yonetmeliginin-temel-esaslari/
• Alharthi, A. G., & Alzahrani, S. M. (2023). Do it the transformer way: a comprehensive review of brain and vision transformers for autism spectrum disorder diagnosis and classification. Computers in Biology and Medicine, 107667.
• aracbilgileri (2024). Araçlarda yapay zekâ destekli güvenlik sistemleri. Retrieved 18.09.2024 from aracbilgileri.com/yapay-zekâ-destekli-guvenlik-sistemleri/
• Arslan, K. (2020). Eğitimde yapay zekâ ve uygulamaları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 71-88. Atahan, D. (2024). İnşaat sektöründe sanal gerçeklik uygulamalarının kullanımı (master’s thesis, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Atalay, M., & Çelik, E. (2017). Büyük veri analizinde yapay zekâ ve makine öğrenmesi uygulamalari-AI and machine learning applications in big data analysis. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(22), 155-172.
• Ateşgöz, K. (2023). Bölüm 5. Otomatikleşen medya ortamı bağlamında yapay zekâ haberciliği-gazeteciliği okkuryazarlığı. Editör, Kenan Ateşgöz. Medya ve Habercilik Alanında Yapay Zekanın Yükselişi, Eğitim Yayınevi.
• Atılgan, H., Kan, A. & Doğan, N. (2016). Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Anı Yayıncılık. Ankara. Atkin, J.M. (2001). Classroom Assessment and the National Science Education Standarts. Washington: National Academic Press.
• Atlı, H. F. (2023). Bölüm 4. Pazarlama Araştırmalarında Yapay Zekâ (AI) ile Müşteri Deneyimi: Tüketici Davranışlarının Analizinde Yapay Zekâ Çözümleri. Editör: Emrah Sıtkı, Yılmaz. Dijitalleşme ve Pazarlama Araştırmaları, Özgür Yayınları.
• Aydın, Z., Utku, A., & Akçayol, M. A. (2024). Yapay zekâ ekonomisi ve enerji sektörüne etkisi. 1. Türkiye yapay zekâ forumu önerileri, AI4TR – Ulkem İcin Yapay Zekâ Derneği Elektronik Yayınları 2024-1, 19-20 Nisan 2024, ODTU Co-Zone, Ankara.
• Baijnath, N., & Singh, D. (2019). Examination cheating: Risks to the quality and integrity of higher education. South African Journal of Science, 115(11-12), 1-6.
• Berry, D. M. (2023). The limits of computation: Joseph Weizenbaum and the ELIZA chatbot. Weizenbaum Journal of the Digital Society, 3(3).
• blog.tekhnelogos (2024). Yapay zekâ: olumlu ve olumsuz yönleri. Retrieved 20.09.2024 from blog.tekhnelogos.com/yapay-zekâ-olumlu-ve-olumsuz-yonleri/
• Bozkurt, A. (2023). ChatGPT, üretken yapay zekâ ve algoritmik paradigma değişikliği. Alanyazın, 4(1), 63-72.
• Bulut, M. A., Davarcı, M., Bozdoğan, N. K., & Sarpkaya, Y. (2024). Yapay zekanın eğitim üzerindeki etkileri. Ulusal Eğitim Dergisi, 4(3), 976-986.
• Chaushi, B. A., Ismaili, F., & Chaushi, A. (2024). Pros and cons of AI in education. International Journal of Advanced Natural Sciences and Engineering Research. Volume 8, pp. 51-57, 2.
• Chen, L., Chen, P., & Lin, Z. (2020). AI in education: A review. Ieee Access, 8, 75264-75278.
• Chirikov, I., Shmeleva, E., & Loyalka, P. (2020). The role of faculty in reducing academic dishonesty among engineering students. Studies in Higher Education, 45(12), 2464-2480.
• Chiu, T. K., Xia, Q., Zhou, X., Chai, C. S., & Cheng, M. (2023). Systematic literature reviews on opportunities, challenges, and future research recommendations of AI in education. Computers and Education: AI, 4, 100118.
• Darı, A. B., & Koçyiğit, A. (2024). Yapay zekâ ve etik: Yeni medyanın dönüşümünde sorumluluk ve sınırlar. İletişim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 4(2), 246-261.
• Dick, S. (2019). AI. Harvard Data Science Review, 1(1), 1-8. doi: 10.1162/99608f92.92fe150c
• Dignum, V. (2021). The role and challenges of education for responsible AI. London Review of Education, 19(1), 1-11.
• Doruköz, K. D., & Uslu, B. (2023). Yapay zekânın iş hayatındaki yeri: avantajlar, dezavantajlar ve politikalar.
• Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6 (CEEİK 2023 Özel Sayısı), 45-62.
• Ece, N. J. (2024). Yapay zekâ: Denizcilik sektöründe kullanımı ve swot analizi. Mersin Üniversitesi Denizcilik ve Lojistik Araştırmaları Dergisi, 6(1), 30-51.
• Efe, A. (2022). Yapay zekâ ortamındaki dijital kamu yönetiminin yol haritası. Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, 4(1), 99-130.
• Efe, A. (2022b). Yargısal ve hukuki süreçlerde yapay zekâ kullanan araçlar üzerine bir araştırma. Bilgi Yönetimi, 5(1), 92-117.
• enzeka (2024). Beş adımda yapay zekâ ile içerik üretmek. Retrieved 01.10.2024 from enzeka.com/yapay-zekâ-ile-icerik-uretmek/
• Erden (2024). Belge okuma ve anlama için kullanılabilecek yapay zekâ araçları. Retrieved 01.10.2024 from canererden.com/blog/2023/belge-okuma-anlamada-yapay-zekâ-araclari/
• Erdoğan Keysan, P. (2019). Yapay zekanın işgücü, istihdam ve gelir dağılımına etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Eryılmaz, H. E. (2023). Yapay zekâ çağında kişisel veri mahremiyeti. UMAY Sanat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 6-25.
• Etike, Ş. (2023). Yapay zekayı insan ve kamusal yarar için çalıştırmak: ABD ve AB politika belgelerinin önerileri. Memleket Siyaset Yönetim, 18(39), 220-249.
• Genç, S. (2023). Kuantum teknolojisinin meta evren üzerindeki etkisi: gelecekteki olanaklar ve sorunlar. Kuantum Teknolojileri ve Enformatik Araştırmaları Dergisi, 1(1), 17-27.
• GTECH (2021). Yapay zekâ nedir, yapay zekâ hakkında bilmeniz gerekenler. Retrieved 03.10.2024 from gtech.com.tr/yapay-zekâ-nedir-yapay-zekâ-hakkinda-bilmeniz-gerekenler/
• Güner, S. P. (2023). Çevirmen-bilgisayar etkileşiminin kilit bileşeni: doğal dil işleme. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi, 5(1), 56-79.
• Güven, H. & Güven, E. T. A. (2023). Yapay zekâ uygulamalarının e-ticarette kullanımı. International Journal of Management and Administration, 7(13), 69-94.
• Güzeldemirci, İ. C. (2024). İçerik üretiminde yapay zekâ araçlarının kullanımı. ENTIS-Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 44-52.
• Harry, A., & Sayudin, S. (2023). Role of AI in education. Interdiciplinary Journal and Hummanity (INJURITY), 2(3), 260-268.
• hix.ai (2024). 2024’ün en iyi 10 yapay zekâ çevirmeni. Retrieved 28.09.2024 from hix.ai/tr/hub/writing/best-ai-translators
• huggingface.co (2024). Vision Transformer. Retrieved 17.06.2024 from huggingface.co/docs/transformers/model_doc/vit
• Igbokwe, I. C. (2023). Application of AI (AI) in educational management. International Journal of Scientific and Research Publications, 13(3), 300-307.
• İncemen, S., & Öztürk, G. (2024). Farklı eğitim alanlarında yapay zekâ: uygulama örnekleri. International Journal of Computers in Education, 7(1), 27-49.
• Joyce, K., & Cruz, T. M. (2024). A Sociology of AI: Inequalities, power, and data justice. Socius, 10, 23780231241275393.
• Kavut, S. (2024). Toplumların dijital dönüşüm aracı olarak yapay zekâ çalışmaları: Türkiye’nin ve Türk devletleri teşkilatının yapay zekâ kullanımı üzerine bir analiz. Erciyes İletişim Dergisi, 11(1), 325-344.
• Klyshbekova, M., & Abbott, P. (2024). ChatGPT and assessment in higher education: A magic wand or a disruptor? Electronic Journal of e-Learning, 22(2), 30-45.
• Koçyiğit, A., & Darı, A. B. (2023). Yapay zekâ iletişiminde Chatgpt: insanlaşan dijitalleşmenin geleceği. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 427-438.
• Lee, V. R., Pope, D., Miles, S., & Zárate, R. C. (2024). Cheating in the age of generative AI: A high school survey study of cheating behaviors before and after the release of ChatGPT. Computers and Education: AI, 7, 100253.
• Li, G., Deng, X., Gao, Z., & Chen, F. (2019). Analysis on ethical problems of AI technology. In Proceedings of the 2019 International Conference on Modern Educational Technology (pp. 101-105).
• Malgwi, C. A., & Rakovski, C. C. (2009). Combating academic fraud: are students reticent about uncovering the covert? Journal of Academic Ethics, 7, 207-221.
• McFarland, Alex (2024). Veri analistleri için en iyi dokuz yapay zekâ aracı. Retrieved 07.10.2024 from https://www.unite.ai/tr/AI-araçları-veri-analistleri/
• Mıjwıl, M. M., Sadıkoğlu, E., Cengiz, E., & Candan, H. (2022). Siber güvenlikte yapay zekanın rolü ve önemi: Bir derleme. Veri Bilimi, 5(2), 97-105.
• Miao, F., Holmes, W., Huang, R., & Zhang, H. (2021). AI and education: Guidance for policymak¬ers. Unesco Publishing.
• Moorhouse, B. L., Yeo, M. A., & Wan, Y. (2023). Generative AI tools and assessment: Guidelines of the world's top-ranking universities. Computers and Education Open, 5, 100151.
• Mikropoulos, T. A., & Natsis, A. (2011). Educational virtual environments: A ten-year review of empirical research (1999–2009). Computers & education, 56(3), 769-780.
• Mosaiyebzadeh, F., Pouriyeh, S., Parizi, R., Dehbozorgi, N., Dorodchi, M., & Macêdo Batista, D. (2023). Exploring the role of ChatGPT in education: applications and challenges. In Proceedings of the 24th Annual Conference on Information Technology Education (pp. 84-89).
• Murphy, R. F. (2019). AI Applications to Support K-12 Teachers and Teaching: A Review of Promising Applications, Opportunities, and Challenges. Perspective. RAND Corporation.
• Naqvi, A. (2020). AI for audit, forensic accounting, and valuation: A strategic perspective. John Wiley & Sons.
• Nitko, A. J. (2004). Educational Assessments of Students. Englewood Cliffs, NJ:Prentice Hall.
• Nkedishu, V., & Okonta, V. (2024). AI and future of secondary education in delta state: Implications for educational administration. Journal of Asian Scientific Research, 14(3), 277-288.
• Okçu, M., & Düz, S. (2023). Dijital çağ başlarken: Avrupa Birliği’nin dijitalleşme ve yapay zekâ stratejileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(2), 221-240.
• OpenAI (2023). ChatGPT. Retrieved 03.03.2023 from https://openai.com/
• Özalkan, G. Ş. (2021). Uzaktan eğitimde ölçme ve değerlendirme: Pandemi sürecinde sosyal bilimler eğitimini yeniden düşünmek. International Journal of Economics Administrative and Social Sciences. (4), 18-26.
• Özdemir, A. (2023). 4. Bölüm. Finans Sektörünü Yapay Zekâ ile Birlikte Okumak: Yenilikler, Fırsatlar ve Engeller. Dijitalleşmenin Finans Sektörüne Getirdiği Yenilikler, 10.58830/ozgur.pub298.c1468.
• Öztürk, K. & Şahin, M. E. (2018). Yapay sinir ağları ve yapay zekaya genel bir bakış. Takvim-i Vekayi, 6(2), 25-36.
• Par, S. (2024). Yapay zekânın sağlık alanında kullanımı ve hukuki statüsü. International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 10(2), 179-196.
• Paz, İ. (2024). Doğal dil işleme araçları. Retrieved 20.08.2024 from https://www.morningdough.com/tr/ai-tools/best-natural-language-processing-tools/
• Pokrivcakova, S. (2019). Preparing teachers for the application of AI-powered technologies in foreign language education. Journal of Language and Cultural Education, 7(3), 135-153.
• Pythonogren (2024). ChatGPT kullanım rehberi ve promptları. Retrieved 5.10.2024 from pythonogren.com/wp-content/uploads/2024/03/ChatGPT-Kullanim-Rehberi-ve-Promptlar.pdf
• Rasul, T., Nair, S., Kalendra, D., Robin, M., de Oliveira Santini, F., Ladeira, W. J., & Heathcote, L. (2023). The role of ChatGPT in higher education: Benefits, challenges, and future research directions. Journal of Applied Learning and Teaching, 6(1), 41-56.
• Russell, S. J. ve Norvig, P. (2010). AI: A Modern Approach. New Jersey: Pearson Education.
• Salas-Pilco, S. Z., & Yang, Y. (2022). AI applications in Latin American higher education: a systematic review. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 19(1), 21.
• Saputra, I., Astuti, M., Sayuti, M., & Kusumastuti, D. (2023). Integration of AI in education: Opportunities, challenges, threats and obstacles. A literature review. The Indonesian Journal of Computer Science, 12(4).
• Sarıtaç, D. (2024). Dijital arama motorlarında yapay zekâ etkisi ve işlevsellik analizi. İletişim Bilimi Araştırmaları Dergisi, 4(1), 17-31.
• Say, C. (2018). 50 Soruda yapay zekâ. İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı-59.
• Se, K (2024). The Recipe for an AI revolution: How ImageNet, AlexNet and GPUs changed AI forever. Retrieved 10.08.2024 from https://www.turingpost.com/p/cvhistory6.
• Sharma, R. C., Kawachi, P., & Bozkurt, A. (2019). The landscape of AI in open, online and distance education: Promises and concerns. Asian Journal of Distance Education, 14(2), 1-2.
• Sheıkhı, M. (2022). Yapay zekâ kullanımının iş piyasasına etkisi. Journal of Economics and Political Sciences, 2(1), 102-111.
• Sincar, M. (2023). Yapay zekâ bağlamında okul liderlerini bekleyen zorluklar. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(12), 74-85.
• Susnjak, T., & McIntosh, T. R. (2024). ChatGPT: The end of online exam integrity? Education Sciences, 14(6), 656.
• Sweeney, S. (2023). Who wrote this? Essay mills and assessment–Considerations regarding contract cheating and AI in higher education. The International Journal of Management Education, 21(2), 100818.
• Şen, F., & Gür, B. (2024). Dış ticaret süreçlerinde yeni nesil teknolojilerin kullanılmasına dair kavramsal bir çerçeve. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, (52), 66-79.
• tesla-mag (2024). Tesla vs Waymo: The battle for autonomous vehicle leadership. Retrieved 11.08.2024 from tesla-mag.com/en/tesla-vs-waymo-the-battle-for-autonomous-vehicle leadership/#google_vignette
• Tekin, A (2024). Yapay zeka haritası. https://www.instagram.com/alitekintr/
• Toosi, A., Bottino, A. G., Saboury, B., Siegel, E., & Rahmim, A. (2021). A brief history of AI: how to prevent another winter (a critical review). PET clinics, 16(4), 449-469.
• Turan, T., Turan, G., & Küçüksille, E. (2022). Yapay zekâ etiği: Toplum üzerine etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 13(2), 292-299.
• Turing, A.M. (2009). Computing Machinery and Intelligence. In: Epstein, R., Roberts, G., Beber, G. (eds) Parsing the Turing Test. Springer, Dordrecht. I
• Xie, Y., Wu, S., & Chakravarty, S. (2023, October). AI meets AI: AI and academic integrity-a survey on mitigating AI-assisted cheating in computing education. In Proceedings of the 24th Annual Conference on Information Technology Education (p. 79-83).
• Varnalı, T. (2024). Tarım Sektöründe Robot Teknolojileri: Gelecek ve Politika Önerileri. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 1-22.
• ypyzka (2024). Yapay zekâ araçları. Retrieved 03.10.2024 from ypyzka.com/blog/makaleler/yapay-zekâ-araclari/
• Yenikaya, M. A., & Oktaysoy, O. (2023). Yapay zekâ uygulamalarının sağlık sektöründe kullanımı: Derin öğrenme yöntemiyle ön tanı. Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü Dergisi, 5(2), 127-131.
• Yıldız, A. (2022). Finans alanında yapay zekâ teknolojisinin kullanımı: sistematik literatür incelemesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (52), 47-66.
• Yılmaz, İ., Sözer, C., & Elver, E. (2021). Yapay zekâ ile ilgili güncel düzenlemeler: Avrupa birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nde alınan aksiyonlar ışığında bir değerlendirme. Adalet Dergisi, (66), 445-469.
• Yılmazer, E. B., & Tunalıoğlu, R. (2024) Akıllı tarım uygulamalarının sektörel bakış açısıyla değerlendirilmesi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 12(1), 55-66.
• Yiğit, S., Berşe, S., & Dirgar, E. (2023). Yapay zekâ destekli dil işleme teknolojisi olan ChatGPT’nin sağlık hizmetlerinde kullanımı. Eurasian Journal of Health Technology Assessment, 7(1), 57-65.
• Yörük, T. (2024). Eğitimde yapay zekâ ve kişiselleştirilmiş öğrenme. Eğitim Bilimleri Alanında Uluslararası Araştırmalar XXIII, 21.
• Yurtsever, E, (2024). Yapay zekâ güvenliği ve en çok görülen güvenlik riskleri. Retrieved 10.10.2024 from https://medium.com/@ern.yurtsever/yapay-zeka-guvenliği ve owasp-top-10- ai-risks-99aea80d5dd3
• Zlateva, P., Steshina, L., Petukhov, I., & Velev, D. (2024). A Conceptual Framework for Solving Ethical Issues in Generative AI. In Electronics, Communications and Networks (Pp. 110-119). IOS Press.