CISG Uyarınca Alıcı ve Satıcının Sorumluluktan Kurtulması ve Türk Borçlar Hukuku ile Karşılaştırılması

Year 2019, Volume: 39 Issue: 1, 111 - 143, 26.06.2019

Cansu Dönmez

Abstract

Bu çalışmada, Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) uyarınca alıcı ve satıcının sorumluluktan kurtulması rejimi, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri ile karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Milletlerarası ticareti geliştirmek ve özel hukuku yeknesaklaştırmak amacıyla yürürlüğe giren bu Antlaşma, yabancılık unsuru taşıyan milletlerarası taşınır mal satışları bakımından iç hukukumuzun bir parçası haline gelmiştir. Her ne kadar Antlaşma ile yeknesak bir satım hukuku oluşturulmaya çalışılmış olsa da metin, Türk Borçlar Kanunundan farklı bir ifa engelleri ve sorumluluk sistematiği benimsemiştir. Buradan hareketle, CISG, Türk-İsviçre Borçlar Hukuku öğretisinden farklı, her türlü borca aykırılık halini içine alan genel bir sözleşmeye aykırılık çatısı oluşturmuştur. Buna ek olarak, CISG, ifa engelleri sisteminde ise, kusura dayanmayan ve kusurdan bağımsız bir sorumluluk rejiminin esas alınmış olduğu görülmektedir. Adeta bir garanti sorumluluğunu andıran bu rejimin katlanılmaz durumların önüne geçilmesi amacıyla belli ölçüde sınırlandırılması gereksinimi, çalışmamızın da esas konusunu oluşturan, Antlaşmanın 79 ve 80. maddelerinde kendini göstermektedir. Madde 79 taraflar açısından temel bir sorumluluktan kurtulma rejimi yaratmaktadır. Alıcı ve satıcı bakımından ortak etkileri olan CISG m. 79, taraflardan birinin yükümlülüklerini ifa etmemesinin denetimi dışında kalan, öngörülmez ve kaçınılmaz bir engelden kaynaklandığının ispat edilmesi halinde tazminat sorumluluğunun ortadan kalkacağını düzenlemektedir. Madde 79’un önem arz ettiği an ise edim hasarının satıcıda olduğu dönemdir. İlgili hüküm çerçevesinde tartışmalı olan ve çalışmamızda da üzerinde durulacak olan bir diğer husus ise satıcının hangi tür borca aykırılık hallerinde sorumluluktan kurtulabileceğinin hükümde açıkça ifade edilmemiş olmasıdır. Sözleşmenin hiç ifa edilmemesi veya ayıplı ifa arasındaki farklar bu kapsamda incelenecektir. Son olarak belirtmek gerekir ki, madde 79, ancak tarafların kendi aralarında sözleşmesel risk dağılımına ilişkin bir düzeleme yapmamaları halinde uygulanabilecektir. CISG m. 80’de ise borçlunun yükümlülüklerini ifa etmemesinin alacaklının bir davranışından kaynaklanması halinde, alacaklı tarafından borçlunun sözleşmeye aykırı davrandığını ileri süremeyeceği hususu düzenlenmiştir. Madde 79’dan farklı olarak, Madde 80 kapsamında borçlu yalnızca tazminat sorumluluğundan değil, bütün sorumluluklarından kurtulacaktır. 

Keywords

CISG, Milletlerarası mal satım sözleşmeleri hakkında birleşmiş milletler Sözleşmesi, İfa engelleri, Sözleşmeye aykırılık, Kusursuz sorumluluk, Sorumluluktan kurtulma, Denetim dışında kalan engel, Öngörülmezlik, Kaçınılmaz olmaz, İlliyet bağı, • Aşırı ifa güçlüğü, Alacaklının ifaya engel olması

The Buyer’s and Seller’s Exclusion From Liability Under the CISG and Its Comparision with the Turkish Law of Obligations

Abstract

This article comparatively examines the buyer’s and seller’s exemption from liability under the 6098 numbered Turkish Code of Obligations and The United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG). The Agreement has become a part of our legal system regarding the international sales of movable property containing an element of foreignness. It may be observed that the text of the Agreement has adopted a different approach towards the breach of contract and liability systematic. Therefore, CISG has created a general frame as to what constitutes a breach of contract. Additionally, CISG has adopted a liability system that is detached from the concept of negligence. In other words, it could be said that the Agreement almost presents a regime that is similar to a guaranteed liability. For this regard, the need to limit this liability regime in order to prevent unbearable situations, has led to the adoption of Articles 79 and 80. Article 79, which has similar effects for both seller and buyer, puts forward that both parties are not liable for a failure to perform any of their obligations if they prove that the failure was due to an impediment beyond their control and that they could not reasonably be expected to have taken the impediment into account at the time of the conclusion of the contract or to have avoided or overcome it, or its consequences. Article 79 could only be invoked during the period where the damage is on the seller. Another important yet controversial aspect which is also important in terms of our study is that Article 79 does not explicitly state the type of the breach that would lead to an exemption from the seller’s liability. Therefore, the difference between the non-performance and the defective performance will be analyzed within this framework. Lastly, Article 79 could only be applicable in the event where the parties did not agree on a specific contractual risk allocation. Article 80 puts forward that a party may not rely on another party’s failure to perform, to the extent that such failure was caused by the first party’s act or omission. Unlike Article 79, according to Article 80, the obligor will be exempt from all of his liabilities. 

Keywords

CISG, The United Nations convention on contracts for the international sale of goods, Breach of contract, Failure to perform obligations, Liability without negligence, Exemption from liability, Impediment beyond control, Unforseability, Unavoidable, Causation, Hardship, Failure to perform resonating from the other parties’ act

References

• Atamer MY, Borçlunun CISG Madde 79 Uyarınca Tazminat Sorumluluğundan Kurtulması Halinde Alacaklının Diğer Taleplerinin Akıbeti Ne Olur? (2013) 8/Özel Sayı Yaşar Üniversitesi Dergisi 487–509.
• __ __ “Commentary on Article 79 and 80”, UN Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG)- Commentary (Kröll/Mistelis/Perales Viscasillas eds, 2011).
• __ __ İfa Engelleri Hukukunu Yeniden Sistematize Etmeyi Düşünmek: Borca Aykırılık Türleri Yerine Yaptırımları Esas Alan Bir Sistematik (On İki Levha Yayıncılık 2010) Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan 217-260.
• __ __ Satıcının Sözleşmeye Aykırı Davranışı Ekseninde CISG’ın İfa Engelleri Sistemine Genel Bakış”, in Yeşim Atamer (ed), Milletlerarası Satım Hukuku- Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) (1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2008).
• __ __ Haksız Fiillerden Doğan Sorumluluğun Sınırlandırılması” (1. Baskı, Beta Yayıncılık 1996).
• __ __ Uluslararası Satım Sözleşmelerine İlişkin Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) Uyarınca Satıcının Yükümlülüklerine ve Sözleşmeye Aykırılığın Sonuçları (1. Baskı, Beta Yayıncılık 2005) 268.
• Ayanoğlu Moralı A, “Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması’nın Öngördüğü Sorumluluktan Kurtulma Sistemi” 2015 Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 289.
• Baysal B, Sözleşmenin Uyarlanması BK M. 138 Aşırı İfa Güçlüğü (2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2017). __ __ Zarar Görenin Kusuru (Müterafik Kusur) (1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2012)
• Berman J. H, “Excuse for Non-Performance in the Light of Contract Practices in International Trade” 63(8) Columbia Law Review 1413.
• Bonell J. M, Commentary on the International Sales Law: The 1980 Vienna Sales Convention, Introduction to the Convention (Cesare Massimo Bianca ve Michael Joachim Bonell eds, Giuffré 1987).
• Dayıoğlu Y, CISG Uygulamasında Sözleşmenin İhlali Halinde Alıcının Hakları ve Özellikle Alıcının Tazminat Talep Etme Hakkı (1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2011). Enderlein F, Maskow D, International Sales Law (Oceana Publications 1992).
• Erdem H. E, “Milletlerarası Mal Satım Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Viyana Satım Sözleşmesi)”, Milletlerarası Ticaret Hukuku İle İlgili Makaleler (1. Baskı, Beta Yayıncılık 2008) 25.
• Flambouras P. D, “Comparative Remarks on CISG Article 79 & PECL Articles 6:111, 8:108” (2002).
• __ __ “The Doctrines of Impossibility of Performance and Clausula Rebus Sic Stantibus in the 1980 Vienna Convention on Contracts for the International Sale of Goods and the Principles of European Contract Law: A Comparative Analysis” (2001) 13 Pace International Law Review.
• Honnold O. J, Uniform Law for the International Sales Under the 1980 United Nations Convention (3rd edn, The Hague 1999).
• Huber P, Alastair M, The CISG: A New Textbook for Students and Practitioners (2nd edn, Sellier European Law Publishers 2007).
• Kara D, “Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Anlaşması (CISG) Uyarınca Hasar Sorunu ve Türk Borçlar Kanunu ile Karşılaştırılması” 2018 38 PPIL 107, 145.
• Kocayusufpaşaoğlu N, Hatemi H, Serozan R, Arpacı A, Borçlar Hukuku Genel Bölüm- İfa, İfa Engelleri, Haksız Zenginleşme (7. Baskı, Filiz Kitabevi 2016).
• Köroğlu B, “Milletlerarası Mal Satım Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (CISG) Madde 79 ve 80 Kapsamında Sorumluluktan Kurtulma” 2013 17(1-2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 775.
• Magnus U, “CISG Uyarınca Tazminat, Faiz, Sorumluluktan Kurtulma”, in Yeşim Atamer (ed), Milletlerarası Satım Hukuku: Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) (1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2008).
• Neumann T, The Duty to Compare in International Sales: The Scope and Role of Article 80 CISG (Sellier European Law Publishers 2012).
• Neumayer K, Ming C, Convention de Vienne sur les Contrats de Vente Internationale de Marchandises Commentaire (François Dessemontet ed, (Centre du droit de l’entreprise, droit industriel, droit d’auteur, droit commercial, Publication Cedidac 1993).
• Nomer N. H, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (14. Baskı, Beta Yayıncılık 2015).
• Oğuzman K, Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, vol 1 (14. Baskı, Vedat Kitapçılık, 2016). __ __ Borçlar Hukuku Genel Hükümler, vol 2 (12. Baskı, Vedat Kitapçılık, 2016).
• Pichonnaz P, Impossibilité et Exorbitance: Etudes Analytique des Obstacles a L’Exécution des Obligations en Droit Suisse (Art. 119 CO et 79 CVIM), Fribourg 1997.
• Saidov D, “Cases on CISG Decided in the Russian Federation” 2003 7 Vindobona Journal of International Commercial Law and Arbitration 1.
• Schlechtriem P, Schwenzer I, Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (Viyana Satım Sözleşmesi) Şerhi, (Ingeborg Schwenzer ve Pınar Çağlayan Aksoy eds, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık 2015).
• Schwenzer I, “Force Majeure and Hardship in International Sales Contracts” (2008) 39 VUWLR 709.
• Şenocak Z, Borçlunun İfa Yardımcısından Doğan Sorumluluğu (1. Baskı, Dayınlarlı Hukuk Yayınları 1995).
• Serozan R, “Yeni Borçlar Kanunun’da İfa Engelleri Alanında “Malumu İlam” Örnekler”, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan (Filiz Kitabevi 2013) 1041.
• Tallon D, Commentary on the International Sales Law: The 1980 Vienna Sales Convention, CISG Art. 79 (Cesare Massimo Bianca ve Michael Joachim Bonell eds, Giuffré 1987).
• __ __ Commentary on the International Sales Law: The 1980 Vienna Sales Convention, CISG Art. 80 (Cesare Massimo Bianca ve Michael Joachim Bonell eds, Giuffré 1987).
• Tandoğan H, Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet) (1. Baskı, Vedat Kitapçılık 2010).
• Ulusu A. E, Milletlerarası Mal Satımına İlişkin BM Antlaşmasında ve Avrupa Borçlar Hukuku Prensiplerinde Tazminat Sorumluluğunun Sınırlandırılmasında Öngörülebilirlik İlkesi (1. Baskı, Beta Yayıncılık 2011).
• Uncitral, Digest of Case Law on the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (2012).
• Will M, Commentary on the International Sales Law: The 1980 Vienna Sales Convention, CISG Art. 45 (Cesare Massimo Bianca ve Michael Joachim Bonell eds, Giuffré 1987).
• Yılmaz S, Milletlerarası Mal Satımına İlişkin Sözleşmeler Hakkında Birleşmiş Milletler Antlaşması (CISG) Uyarınca Sözleşmenin İhlali Halinde Alıcının Hakları (1. Baskı, Yetkin Yayınları 2013).
• Zeytin Z, Milletlerarası Mal Satım Sözleşmeleri Hukuku- CISG (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2015).