Covid-19 Salgını Sebebiyle Milletlerarası Yatırım Tahkimine Konu Olabilecek İddia ve Savunmalar

Yıl 2020, Cilt: 40 Sayı: 2, 937 - 963, 30.12.2020

Baver Mazlum Mert

Öz

Dünya Sağlık Örgütü tarafından pandemi olarak ilan edilen Covid-19 virüsüne karşı ev sahibi devletler insan sağlığını ve ekonomiyi korumak için birçok tedbir almıştır. Bu tedbirler başta havacılık, turizm ve enerji sektörleri olmak üzere birçok sektörden yabancı yatırımcının zarara etmesine sebebiyet vermiştir. Zarara uğrayan yabancı yatırımcıların ev sahibi devletler aleyhine milletlerarası yatırım tahkimine başvurmaları muhtemeldir. Bu noktada alınan tedbirlerin milletlerarası yatırım tahkiminde yer alan bazı temel ilkeler ışığında değerlendirilmesi gerekir. Öncelikle Covid-19 salgını sebebiyle ev sahibi devletlerin almış oldukları önlemler yatırımcıların “haklı beklentilerinin” aleyhine olduğu takdirde adil ve eşit davranma yükümlülüğüne aykırılık söz konusu olur. Yine yabancı yatırımların yönetimine yapılan ağır ve sürekli nitelikteki müdahalelerin dolaylı kamulaştırma olarak kabul edilmesi söz konusu olabilir. Ayrıca bazı yatırım anlaşmalarında devletler, yatırıma tam koruma ve güvenlik sağlayacaklarını belirtmişlerdir. Böyle bir taahhüdün olduğu anlaşmalar sebebiyle ev sahibi devletler yabancı yatırımcıya uygun bir iş ortamı sağlamak zorundadırlar. Yine en çok gözetilen ulus kaydının olduğu yatırım anlaşmalarına taraf devletlerin mensupları, Covid-19 salgını sebebiyle alınan tedbirlerde üçüncü bir ülkeye mensup yabancı yatırımcıdan daha dezavantajlı koşullara sahip olmaması gerekir. Ayrıca ev sahibi devletin aynı pazar içerisinde bulunan kendi yatırımcılarına destek sağlarken yabancı yatırımcıya sağlamaması durumunda ulusal muamele standardına aykırılık oluşabilir. Diğer yandan devletlerin Covid-19 salgını nedeniyle almış oldukları tedbirlerden dolayı sorumluluktan kurtulmalarını sağlayabilecek bazı savunmalar söz konusudur. Bu kapsamda zorunluluk hali, mücbir sebep, polis kudreti doktrini ve anlaşmalarda yer alan istisna hükümleri devletlerin yararlanabilecekleri bazı savunmaları oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yatırım tahkimi, Covid-19 salgını, adil ve eşit davranma yükümlülüğü, dolaylı kamulaştırma, polis kudreti doktrini

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Potential Claims and Defences In International Investment Arbitration Due To The Covid-19 Pandemic

Öz

States have taken many measures to protect human health and the economy against the Covid-19 virus, which has been declared as a pandemic by the World Health Organization. The measures that have been taken have caused foreign investors to suffer losses in many sectors. It is likely that foreign investors who suffered damages will refer their claims to an international investment arbitration. The measures taken should be evaluated in light of some of the basic principles in international investment arbitration. First of all, if the measures taken by the host states due to the Covid-19 pandemic are against the legitimate expectations of the investors, they will be in violation of the fair and equitable treatment standard. Also, the responsibilities of the states may arise due to the acceptance of heavy and continuous interventions in the management of foreign investments as indirect expropriation. In addition, due to full protection and security standards, states have to provide a suitable business environment for foreign investors. Moreover, the measures taken due to the Covid-19 outbreak may be against the most favoured nation clauses. Lastly, if the host state does not provide support to foreign investors while providing support to its own investors in the same market, it may violate the national treatment standard. On the other hand, there are some conditions that can enable states to avoid responsibility for the measures they have taken due to the Covid-19 outbreak. In this context, states can benefit from the doctrine of necessity, force majeure, the police powers doctrine and treaty exceptions.

Anahtar Kelimeler

Investment arbitration, Covid-19 pandemic, fair and equitable treatment, indirect expropriation, police powers doctrine

Kaynakça

• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim (5th edn, Vedat Kitapçılık 2020).
• Albayrak G, Uluslararası Yatırım Hukukuna Küresel Anayasacılık Yaklaşımı (On İki Levha Yayıncılık 2018)
• Alexandrov SA, “Part III: Chapter 23: The Evolution of the Full Protection and Security Standard” içinde Geraldine Fischer and others (ed), Building International Investment Law: The First 50 Years of ICSID (Wolters Kluwer 2015).
• Aydoğmuş Y, “İki Taraflı Yatırım Anlaşmalarındaki En Ziyade Müsaadeye Mazhar Millet Kaydına İstinaden ICSID’e Başvuru İmkanı” (2010) 29 Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 21-84.
• Azaklı Köse M, “ILC Maddeleri Kapsamında Devletin Uluslararası Yatırım Tahkiminde Sorumluluğu” (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi 2019).
• Baklacı P, Uluslararası Yatırım Hukukunda En Çok Gözetilen Ulus Muamelesi (Beta Yayın, 2009).
• Bento L and Chen J, “Investment Treaty Claims In Pandemic Times: Potential Claims And Defenses” <http://arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2020/04/08/investment- treaty-claims-in-pandemic-times-potential-claims-and-defenses> Erişim Tarihi 23 Mayıs 2020.
• Bernasconi-Osterwalder N, Brewin S and Maina N, “Protecting Against Investor–State Claims Amidst COVID-19: A call to action for governments” (2020) <https://www.iisd.org/sites/def ault/files/publications/investor-state-claims-covid-19.pdf>, Erişim Tarihi 21 Haziran 2020.
• Bryan A Garner (ed), Black’s Law Dictionary (9th edn, St Paul MN: West 2009).
• Canbeldek Akın Ö, “Dünya Ticaret Örgütü Kuralları Işığında Covid-19 Krizi” içinde Muhammet Özekes (ed), COVID-19 Salgınının Hukukî Boyutu (On İki Levha Yayıncılık 2020).
• Chaisse J, “Both Possible and Improbable - Could COVID-19 Measures Give Rise to Investor-State Disputes?” (2020) 13 Contemporary Asia Arbitration Journal (CAA Journal) 99-184.
• Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (16th edn, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ 2020). Çelikel A and Öztekin Gelgel G, Yabancılar Hukuku (Yenilenmiş, Beta Yayıncılık 2020).
• Davies R, “Covid-19: government suspends rail franchise agreements” (The Guardian, 2020) <https://www.theguardian.com/world/2020/mar/23/covid-19-government-suspends-rail-franchise-agreements> Erişim Tarihi 03 Temmuz 2020.
• Direk ÖF, “GATT Article XXI, the Continuous Quest for Clarifying its Material Scope, and the WTO Panel Report on Russsia” 39 Public and Private International Law Bulletin 511-552.
• Dolzer R and Schreuer C, Principles of International Investment Law (2nd edn, Oxford University Press 2012).
• Dumberry P, The Fair and Equitable Treatment Standard: A Guide to NAFTA Case Law on Article 1105 (Wolters Kluwer 2013).
• ——, “Has the Fair and Equitable Treatment Standard Become a Rule of Customary International Law?” (2017) 8 Journal of International Dispute Settlement 155-178.
• Egemen Demir I, Icsid Tahkiminde Kişi Bakımından Yetki (Filiz Kitabevi 2014).
• Ekşi N, Milletlerarası Ticaret Hukuku (3rd edn, Beta Yayıncılık 2019).
• Erkiner HH, Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu (On İki Levha Yayıncılık 2010).
• Gemalmaz HB, “Türkiye’nin Taraf Olduğu Uluslararası Tahkim Davalarına Konu Uyuşmazlıkların Ayrıca AİHM’e Götürülmesi” <https://www.turkiyehukuk.org/turkiyenin-taraf-oldugu-uluslararasi-tahkim-davalarina-konu-uyusmazliklarin-ayrica-aihme-goturulmesi/> (2012) Erişim Tarihi 23 Temmuz 2020.
• Giray FK, Milletlerarası Yatırım Tahkiminde Kamulaştırmadan Doğan Tazminat ve Tazminatın Hesaplanmasında Kullanılan Yöntemler (2nd edn, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ 2013).
• İste C, ICSID Tahkiminde Ev Sahibi Ülkenin Mevzuat Değişikliğinden Kaynaklanan Yatırım Uyuşmazlıkları (On İki Levha Yayıncılık 2013).
• Kaya T, “Dtö Anlaşmalarındaki Yükümlülüklerden Kaçınmaya Olanak Sağlayan İstisna Hükümleri” (2017) 7 Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 169-192.
• Klein Bronfman M, “Fair and Equitable Treatment: An Evolving Standard” (2006) 10 Max Planck Yearbook of United Nations Law 609-680.
• Kriebaum U, “Partial Expropration” (2007) 8 The Journal of World Investment and Trade 69-84.
• Lee J, “Note on COVID-19 and the Police Powers Doctrine: Assessing the Allowable Scope of Regulatory Measures during a Pandemic” (2020) 13 Contemporary Asia Arbitration Journal (CAA Journal) 229-248.
• Lee J, “The Coronavirus Pandemic and International Investment Arbitration - Application of ’Security Exceptions” (2020) 13 Contemporary Asia Arbitration Journal (CAA Journal), 185-204.
• Mao-wei Lo, “Legitimate Expectations in a Time of Pandemic: The Host State’s COVID-19 Measures, Its Obligations and Possible Defenses under International Investment Agreements” (2020) 13 Contemporary Asia Arbitration Journal (CAA Journal) 249-268.
• Marisi F, “Interpretation Doctrines”, Environmental Interests in Investment Arbitration: Challenges and Directions (International Arbitration Law Library), (Kluwer Law International 2020).
• Mert BM, “Milletlerarası Tahkimde Üçüncü Kişi Finasmanı” (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi 2019).
• Nalçacıoğlu Erden Z, Milletlerarası Yatırım Hukukunda Dolaylı Kamulaştırma (On İki Levha Yayıncılık 2015). Newcombe AP and Paradell L, Law and Practice of Investment Treaties: Standards of Treatment (Kluwer Law International, 2009).
• Paddeu F. and Jephcott F. “COVID-19 and Defences in the Law of State Responsibility: Part I” (Ejil:Talk! 17 March 2020) <https://www.ejiltalk.org/covid-19-and-defences-in-the-law-of-state-responsibility-part-i/> Erişim Tarihi 25 Temmuz 2020.
• Paddeu F. and Parlett K., 'COVID-19 and Investment Treaty Claims' (Kluwer Arbitration Blog, 30 March) <http://arbitrationblog.kluwerarbitration.com/2020/03/30/covid-19-and-investment-treaty-claims/?doing_wp_cron=1598323040.8537199497222900390625> Erişim Tarihi 20 Temmuz 2020.
• Partalcı R, “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Antlaşmalarında Düzenlenen ‘Adil ve Eşit Davranma Yükümlülüğü’” (2016) 36 Public and Private International Law Bulletin 131-162.
• Pauwelyn J, “Export Restrictions in Times of Pandemic: Options and Limits under International Trade Agreements” (2020) <https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3579965> Erişim Tarihi 21 Temmuz 2020
• Pehlivan OK, “Yatırım Antlaşmalarında Yer Alan Adil ve Eşit Muamele İlkesinin Hukuki Niteliği” (2018) 139 TBB Dergisi 239-256.
• Sicard Mirabal J and Derains Y, Introduction to Investor-State Arbitration (Wolters Kluwer 2018).
• Sornarajah M, The International Law on Foreign Investment (3rd edn, Cambridge University Press 2010).
• Stone J, “Arbitrariness, the Fair and Equitable Treatment Standard, and the International Law of Investment” (2012) 25 Leiden Journal of International Law, 77-108.
• Şanlı C, Esen E and Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (7th edn, Beta Yayıncılık 2019)
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (7th edn, Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ 2019).
• Titi C, “Police Powers Doctrine and International Investment Law” içinde Attila Tanzi, Filippo Fontanelli ve Andrea Gattini (ed), General Principles of Law and International Investment Arbitration (2018), 323-343.
• Tudor I, The Fair and Equitable Treatment Standard in International Foreign Investment Law (Oxford University Press 2008).
• Uzun E, Milletlerarası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Dolayı Devletlerin Sorumluluğu (2nd edn, Seçkin Yayıncılık 2016).
• Yılmaz M, “Dünya Ticaret Örgütü Hukuku Bakımından Uluslararası Ticarette Güvenlik İstisnası” (2020) 1 Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 249-304.
• UNCCTAD, ‘Investment Policy Monitor: Investment Policy Responses to the COVID-19 Pandemic, Special Issue No 4, 2020 <https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/diaepcbinf2020d3_en.pdf> Erişim Tarihi 23 Temmuz 2020
• UNCTAD/WIR/2020 <https://unctad.org/en/PublicationsLibrary/wir2020_en.pdf>, Erişim Tarihi 21 Haziran 2020
• Worldometer, “'Reported Cases and Deaths by Country, Territory, or Conveyance’ (Coronavirus Updates)” <https://www.worldometers.info/coronavirus/?utm_campa ign=instagramcoach1>, Erişim Tarihi 21 Haziran 2020.
• Norton Rose Fulbright, “Disputes funding in the COVID-19 pandemic environment” (Norton Rose Fulbright, 2020) <https://www.nortonrosefulbright.com/en-bi/knowledge/publications /07700533/disputes-funding-in-the-covid-19-pandemic-environment>, Erişim Tarihi 24 Mayıs 2020.