Türk Hukukunda Gerekçesiz Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi

Yıl 2022, Cilt: 42 Sayı: 1, 357 - 390, 29.06.2022

Hatice Selin Purselım Can Yöney

https://doi.org/10.26650/ppil.2022.42.1.1060188

Öz

Mahkeme kararlarının gerekçeli olması, Türk hukuku bakımından doğrudan Anayasa’da kendisine yer bulan ve vazgeçilmez görülen bir husustur. Ancak bazı hukuk sistemlerinde mevcut bulunan basit yargılama usulleri sonucunda esasa ilişkin kapsamlı bir inceleme yapılmadan ve dolayısıyla gerçek anlamda gerekçe içermeyen kararlar verilebilmektedir ve Türk mahkemelerinin bu kararların tanınması ve tenfizi talepleriyle karşılaşması da söz konusu olabilmektedir. Bu durumda Türk tenfiz hâkiminin yaklaşımının ne olacağı konusu doktrininde önemli bir süredir tartışmalara yol açmaktadır. Konuya ilişkin verilen Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı bu tartışmaları sonlandıramamıştır. Biz de çalışmamızda gerekçenin Türk medeni usul hukukundaki rolü ile gerekçesiz yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfiziyle bağlantılı olarak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa Birliği Adalet Divanı, Fransız ve İsviçre mahkemeleri ile Yargıtay tarafından verilen kararları ele alarak, gerekçesiz yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi konusuna ilişkin olarak kategorik bir yaklaşım izlenmemesi ve her somut olayın koşullarına göre ayrıca değerlendirme yapılması gerektiği yönündeki görüşümüzü ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Milletlerarası usul hukuku, yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi, gerekçesiz mahkeme kararı, kamu düzeni, esasa girme yasağı

Recognition and Enforcement of Foreign Judgments Lacking Reasons under Turkish Law

Öz

Under Turkish law, incorporation of reasoning in judgments is a matter directly stipulated in the Constitution and is deemed indispensable. However, the summary proceedings available in certain legal systems make it possible for courts to decide a case without conducting a complete examination of the dispute on its merits and without providing its underlying reasoning for its decision. Turkish courts may from time to time have to deal with requests for recognition or enforcement of judgments arising out of such proceedings. The approach the enforcing Turkish court should follow in such a case has constituted a serious issue for debate for a considerable period. The Court of Cassation Decision on the Unification of Judgments in 2012 also failed to resolve these discussions. In this study, we will first try to examine the importance reasoning has in Turkish civil law as well as the decisions of both the European Court of Human Rights and the Court of Cassation regarding the recognition and enforcement of foreign judgments lacking reasoning. Afterwards, we will explain our opinion on the matter, that it would be incorrect to follow a categorical approach; and rather that it would be more appropriate to examine the issue on a case-by-case basis.

Anahtar Kelimeler

International civil procedure law, recognition and enforcement of foreign court judgments, judgments lacking reasons, public policy, prohibition of the révision au fond

Kaynakça

• Akıncı Z, Milletlerarası Özel Hukuk (Vedat 2020).
• Alp M, ‘Anayasa Hukuku Açısından Mahkeme Kararlarında Sözde (Görünürde) Gerekçe’ in Prof. Dr. Mahmut Tevfik Birsel’e Armağan (Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları 2001), 425-441.
• Arat T, ‘Yabancı İlâmların Tanınması ve Tenfizi’ (1964) 21(1-4) Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 421-527.
• Aşçıoğlu Ç, 'Yargıda Gerekçe Sorunu” (2003) 48 Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 109-116.
• Atalı M, ‘16. Karar ve Hüküm’ in Hakan Pekcanıtez, Muhammet Özekes, Mine Akkan and Hülya Taş Korkmaz (eds), Pekcanıtez Usul – Medeni Usul Hukuku (15th edn, On İki Levha 2017), 1965-2088.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. Maddesine İlişkin Rehber: Adil Yargılanma Hakkı (Medeni Hukuk Yönü)’ (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, 31 Ağustos 2019) <https://echr.coe.int/Documents/Guide_Art_6_TUR.pdf> Erişim Tarihi 24 Ağustos 2021.
• Aybay R and Dardağan E, Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması (2nd edn, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları 2008).
• Aygül M, ‘Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Davalarında Bazı Usul Hukuku Problemleri’ (2011) 31(2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 83-121.
• Bekri MN, ‘Gerekçeli Karar Hakkı’ (2014) 3 Ankara Barosu Dergisi, 203-228.
• Berki OF, Devletler Hususi Hukuku (4th edn, Güzel Sanatlar Matbaası 1961).
• Berkin NM, ‘İngiltere’de Mahkeme Kararlarının Dayandığı Prensipler ve Hâkimin Hukuk Yaratma Gücü’ (1974) 40(1-4) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 331-361.
• Bucher A, ‘Art. 27 LDIP’ in Andreas Bucher (ed), Commentaire Romand : Loi sur le droit international privé (Helbing Lichtenhahn 2011), 345-362.
• Briggs A, Civil Jurisdiction and Judgments (6th edn, Informa Law 2015).
• Can H and Tuna E, Milletlerarası Usul Hukuku (2nd edn, Adalet 2019).
• Chevalier P, ‘La nouvelle cartographie des voies ouvertes pour la reconnaissance ou l’exécution en France des décisions étrangères : L’office du juge de l’exequatur, l’ordre public et le portulan’ (2014) 1 Revue critique de droit international privé, 1-41.
• Cuniberti G, ‘The Recognition of Foreign Judgements Lacking Reasons in Europe: Access to Justice, Foreign Court Avoidance and Efficiency’ (2008) 57(1) International and Comparative Law Quarterly, 25-52.
• Çelikel A, ‘Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizi’ (1963) 29(3) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 863-865.
• Çelikel A and Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (17th edn, Beta 2021).
• Demir Gökyayla C, Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizde Kamu Düzeni (Seçkin 2001).
• Demir Gökyayla C, ‘Yeni Yargıtay Kararları Işığında Gerekçesiz Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi’ (2013) 9(105-106) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, 7-42.
• Demirkol B, ‘Gerekçesiz Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizi’ (2017) 12(157-158) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 63-91.
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (6th edn, Savaş 2020).
• Erdönmez G, ‘8. Medeni Usul Hukukuna Hâkim Olan İlkeler’ in Hakan Pekcanıtez, Muhammet Özekes, Mine Akkan and Hülya Taş Korkmaz (eds), Pekcanıtez Usul – Medeni Usul Hukuku (15th edn, On İki Levha 2017), 775-922.
• Erkan M, Arabuluculuk ve Singapur Sözleşmesi (On İki Levha 2020).
• Ersen Perçin G, ‘Gerekçesiz Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzeni Engeli’ (2015) 1(1) Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61-86.
• Erten R, ‘Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararları Hakkında Tenfiz Kararı Almak Her Zaman Zorunlu Mudur?’ (2005-2006) 25(1-2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 195-212.
• Esen E, ‘Alman Hukukunda İhtarlı Basit Dava Usulü (Mahnverfahren) Çerçevesinde Verilen Kararların Türk Hukukunda Tenfizi’ (2007) 27(1-2) Milletlerarası Hukuk ve Usul Hukuku Bülteni, 21-79.
• Fawcett JJ, ‘The Impact of Article 6(1) of the ECHR on Private International Law’ (2007) 56(1) International and Comparative Law Quarterly, 1-48.
• Gaudemet-Tallon H and Ancel ME, Compétence et exécution des jugements en Europe : Règlements 44/2001 et 1215/2012 Conventions de Bruxelles (1968) et de Lugano (1988 et 2007) (6th edn, LGDJ 2018).
• Giray FK, ‘Tenfize İlişkin Üç Soru: Tenfize Konu Yabancı İlâmın Hukuk Devletinden Sadır Olması Gerekir Mi? Arabuluculuk Neticesinde Yapılan Sulh Anlaşması Tenfiz Edilebilir Mi? Yabancı Mahkemeden Sadır Ödeme Emri Kararı Tenfiz Edilebilir Mi?’ (2019) 39(2) Public and Private International Law Bulletin, 609-643.
• Gottwald P, ‘§328’ in Thomas Rauscher and Wolfgang Krüger (eds), Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen (6th edn, Verlag Beck 2020).
• Göğer E, Devletler Hususi Hukuku (Kanunlar İhtilafı) (4th edn, Sevinç Matbaası 1977).
• Güngör G, Türk Milletlerarası Özel Hukuku (2nd edn, Yetkin 2021).
• Güven P, Tanıma- Tenfiz: Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi (Yetkin 2013).
• Huysal B, ‘Adil Yargılanma Hakkı Kapsamında Milletlerarası Özel Hukuk’a İlişkin Bazı Değerlendirmeler’ in Ayfer Uyanık Çavuşoğlu ve Zeynep Derya Tarman (eds), Genç Milletlerarası Özel Hukukçular Konferansı (On İki Levha 2014), 63-80.
• Köle M, ‘Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanıma ve Tenfizinde Usul’ (2016) 21(34) Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 39-98.
• Müller-Chen M, ‘Art. 27 IPRG’ in Markus Müller-Chen and Corinne Widmer Lüchinger (eds), Zürcher Kommentar zum IPRG - Band I - Art. 1-108 Kommentar zum Bundesgesetz über das Internationale Privatrecht (IPRG) vom 18. Dezember 1987 (3rd edn, Schulthess 2018), 584-617.
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (23rd edn, Beta 2021).
• Nomer E, ‘Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizinde ‘Gerekçe’ (2011) 10(1) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9-16.
• Özel S, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri (Legal 2008).
• Özkan I and Tütüncübaşı U, Uluslararası Usul Hukuku (2nd edn, Adalet 2020).
• Papakçı A, ‘Alman Mahkemelerince Verilen Gıyabi Kararların Yargılama ve Uluslararası Tebligat Kuralları Açısından Türk Hukukuna Uygunluğu’ (2016) 22(1) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 457-488.
• Prütting H, ‘§331’ in Thomas Rauscher and Wolfgang Krüger (eds), Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz und Nebengesetzen (6th edn, Verlag Beck 2020).
• Pürselim HS, ‘Son Gelişmeler Işığında Makedonya Mahkemeleri Tarafından Verilen Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması’, III. International Conference Proceedings: The West of the East, The East Of The West (26-28 Haziran 2018) <http://dogubati.net/wp-content/uploads/2020/02/DBBDTAMmetin-ohrid.pdf> Erişim Tarihi 14 Eylül 2021, 228-239.
• Sakmar A, Yabancı İlâmların Türkiye’deki Sonuçları (Fakülteler Matbaası 1982).
• Sarıöz Büyükalp Aİ, Adil Yargılanma Hakkının Türk Milletlerarası Usul Hukuku Üzerindeki Etkileri (On İki Levha 2018).
• Stadler A, ‘§331’ in Hans-Joachim Musielak and Wolfgang Voit (eds), Zivilprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetz (18th edn, Verlag Franz Vahlen 2021).
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (7th edn, Beta 2019).
• Şanlı C, Esen E and Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (9th edn, Beta 2021).
• Tarman ZD, ‘Yabancı Mahkeme ve Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizinde Karşılaşılan Sorunlara İlişkin Bazı Tespitler’ (2017) 37(2) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 798-820.
• Tekinalp G, Milletlerarası Özel Hukuk: Bağlama ve Usul Hukuku Kuralları (13th edn, Vedat 2020).
• Tiryakioğlu B, Yabancı Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1996).
• Türkmen A, ‘Türk Yargı Kararlarında Gerekçe ve Önemi’ (2015) 13(154) Legal Hukuk Dergisi, 39-61.
• Usunier L, ‘Refus d’un exequatur d’un jugement étranger non motivé’ (2016) 1 Revue critique de droit international privé, 189-194.
• van Calster G, European Private International Law (2nd edn, Hart 2016).
• Yılmaz E, Hukuk Sözlüğü (10th edn, Yetkin 2011).
• Yöney C, Yabancı Hukukun Uygulanması (On İki Levha 2018).