Individual Applications to the ECtHR for Violations of the Right to a Fair Trial in Arbitration Proceedings

Yıl 2024, Cilt: 44 Sayı: 1, 1 - 23, 21.08.2024

Hatice Selin Purselım , Emre Çetin

Öz

Arbitration serves as an alternative dispute resolution mechanism that has developed with the leniency afforded by state courts. Individuals resort to arbitration due to its manifold advantages. Opting for arbitration reduces the influence of state courts in dispute resolution. However, given that arbitration proceedings are adversarial and binding on the parties, the expectation for a fair resolution persists. At the heart of this expectation is the right to a fair trial, arguably one of the most fundamental rights in contemporary judicial processes. Since arbitration provides for a mechanism independent of the state proceedings, questions arise as to whether arbitration proceedings are bound by the right to a fair trial and, if so, which authorities can be invoked in the event of its violation. In order to examine such questions, it is first necessary to determine whether the alleged violation of the right to a fair trial in arbitration proceedings can be brought before the European Court of Human Rights. For this assessment, it is necessary to analyse the criterias of admissibility set out in Articles 34-35 of the ECHR with respect to arbitral proceedings. Only two of these criteria require a different assessment in arbitral proceedings. Accordingly, our analysisislimited to the ratione personae and ratione loci jurisdiction of the ECHR. The ratione personae of the ECHR determines who can be the applicant and against which state the application can be brought. The ratione loci of the ECtHR, on the other hand, determines in which jurisdiction or on which territory the act that is the subject of the violation took place. Accordingly, this study analyses against which state an application for a violation of the right to a fair trial can be made in arbitral proceedings and for which state arbitral proceedings constitute the jurisdiction of the ECtHR in terms of venue.

Anahtar Kelimeler

Arbitration, right to a fair trial, European Court of Human Rights, Court’s jurisdiction ratione personae, Court’s jurisdiction ratione loci, indirect protection, horizontal effect

Tahkim Yargılamasında Meydana Gelen Adil Yargılanma Hakkı İhlaline İstinaden AİHM’e Yapılabilecek Bireysel Başvurular

Öz

Tahkim yargılaması, devlet mahkemelerinin müsamahasıyla gelişen alternatif uyuşmazlık çözüm yoludur. Kişiler, tahkimin devlet mahkemelerine nazaran sunduğu çeşitli avantajları göz önünde bulundurarak tahkime başvurmaktadır. Tahkim yoluna başvurunun kararlaştırılması, devlet mahkemelerinin uyuşmazlıkların çözümündeki etkisini azaltmaktadır. Buna karşın, tahkim yargılamasının -devlet mahkemelerinin yürüttüğü yargılamalarda olduğu gibi- çekişmeli olması ve sonucunda tarafları bağlayıcı karar verilmesi sebebiyle taraflar, tahkim yargılanmasında da uyuşmazlığın adil bir şekilde karara bağlanmasını beklenmektedir. Bu beklentinin odağı ise bir yargılama için vazgeçilmez hakların başında gelen adil yargılanma hakkıdır. Tahkim yargılaması, devlet yargısından bağımsız bir mekanizma öngörmesi sebebiyle bu yargılamaların adil yargılanma hakkına bağlı olup olmadığı, olması halinde meydana gelen hak ihlalleri karşısında hangi mercilere başvurulabileceği gibi sorular gündeme gelmektedir. Bu tür soruların incelenebilmesi için öncelikle tahkim yargılamasında meydana gelen adil yargılanma hakkı ihlali iddiasıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvuru yapılıp yapılamayacağının belirlenmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme için AİHS m. 34-35’de yer alan kabul edilebilirlik şartları, tahkim yargılaması bakımından incelenmelidir. Bu şartlardan yalnızca iki tanesi, tahkim yargılaması özelinde farklı değerlendirme yapılmasını gerektirmektedir. Bu doğrultuda, incelememizde AİHM’in kişi yönünden ve yer yönünden yargı yetkisi şartlarıyla sınırlandırılmıştır. AİHM’in kişi yönünden yargı yetkisi uyarınca kimlerin başvurucu olabileceği, başvurunun hangi devlet aleyhinde yapılabileceği belirlenmektedir. AİHM’in yer yönünden yargı yetkisi ise ihlale konu eylemin hangi devletin yetki alanında veya toprakları üzerinde gerçekleştiğini tayin etmektedir. Bu doğrultuda, çalışmamızda bir tahkim yargılamasında meydana gelen adil yargılanma hakkı ihlaline ilişkin olarak hangi devlet aleyhine başvuru yapılabileceği ve bir tahkim yargılamasının hangi devlet bakımından AİHM’in yer yönünden yargı yetkisini meydana getireceği incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tahkim, adil yargılanma hakkı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, AİHM’in yer yönünden yetkisi, AİHM’in kişi yönünden yetkisi, dolaylı koruma, yatay etki

Kaynakça

• Akandji-Kombe JF, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler’, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Uygulanmasına ilişkin Kılavuz Kitap, İnsan Hakları El Kitapları, No. 7 (Avrupa Konseyi, 2008). google scholar
• Akıllıoğlu T, İnsan Hakları (Kavram - Kaynaklar ve Koruma Sistemleri) (3rd edn, Yetkin, 2019). google scholar
• Aktepe Artık S, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma (Seçkin, Ankara, 2014). google scholar
• Balkar S, ‘AİHM Kararları Işığında AİHS m. 6 ve Tahkim’ (Temmuz-Ağustos 2022) 17(209) Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 683-722. google scholar
• Bayata Canyaş A, ‘Tanıma/Tenfiz Davası ve AİHS m.6 - Adil Yargılanma Hakkı Kapsamındaki Güvencelerin Tam Tatminini Arayan AİHM Yaklaşımı’ 203 (Temmuz 2023) Terazi Hukuk Dergisi 38-52. google scholar
• Benedettelli MM, ‘Human Rights as a Litigation Tool in İnternational Arbitration: Reflecting on the ECHR Experience’ (2015) 31(4) Arbitration International 631-659. google scholar
• Besson S, ‘Arbitration and Human Rights’ (2006) 24(3) ASA Bulletin 395-416. google scholar
• Boyar O, ‘Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Dolaylı Yatay Etki’ in Sibel İnceoğlu (ed), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (3rd edn, Beta, İstanbul, 2013) 53-80. google scholar
• Çelik A, Adil Yargılanma Hakkı (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukuku) (Adalet Yayınevi, Ankara, 2007). google scholar
• Çelikel A, Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (16th edn, Beta 2020). google scholar
• Demircioğlu İ, Medeni Usul Hukukunda İnsan Hakları ve Adil Yargılanma Güvenceleri (Yetkin Yayınları, Ankara, 2007). google scholar
• Doğan İ and Demirdal MB, ‘Adil Yargılanma Hakkı’ in İlyas Doğan (ed), İnsan Hakları Hukuku (2nd edn, Astana Yayınları, Ankara, 2015). google scholar
• Erdoğan G, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Medeni Yargıda Adil Yargılanma Hakkı (Adalet Yayınevi, Ankara, 2011). google scholar
• Erdoğan M, İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku (3rd edn, Orion Kitabevi, Ankara, 2012). google scholar
• Ergül E, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Sınır Dışı Etme, Geri Gönderme ve Geri Verme (Yargı Yayınevi, Ankara, 2012). google scholar
• Faut F, ‘The Prohibition of Political Statements by Athletes and Its Consistency With Article 10 of the European Convention on Huıman Rights: Speech Is Silver, Silence is Gold’ (2014) 14 International Sports Law Journal 253-263. google scholar
• Gemalmaz HB, ‘Spor Hukukunun İnsan Hakları Boyutu’ in T.C. Kamu Denetçiliği Kurumu, Sporda Hak İhlalleri ve Denetim, Çalıştay Raporu, III. Oturum: Karşılaştırmalı Hukukta Spor Tahkimi ve İnsan Hakları Sorunları, 2 Mart 2018 (Ankara, Eylül 2018) 130-152. google scholar
• Gemalmaz HB, ‘Applicability of Human Rights Standards in Turkish Football Arbitration; The Contribution of the European Court of Human Rights’ (2019)19 The International Sports Law Journal 38-58 (Applicability). google scholar
• Gil AR and Almeida S, ‘The Direct And Indirect (Par Ricochet) Protection of Migrants in The Light of The European Convention on Human Rights: Brief Notes on The Evolution Of The Strasbourg Court’s Case-Law’ (2021) 3(1) Humanities and Rights Global Network Journal 119-145. google scholar
• Gölcüklü F, ‘Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Adil Yargılanma’ (Ocak-Haziran 1994) 49(1-2) AÜSBF Dergisi (İlhan Öztrak’a Armağan) 199-234. google scholar
• Gözler K, İnsan Hakları Hukuku (3. Baskı, Ekin, Bursa, Eylül 2020). google scholar
• Grabenwarter C, European Convention on Human Rights: Commentary (C.H. Beck-Hart-Nomos-Helbing Lichtenhahn Verlag, München, 2014). google scholar
• Gül YE, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararlarında Yararlandığı Klasik ve Özgün Yorum Yöntemleri’ (2018) 18(36) Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi 215-237. google scholar
• Güvenalp FN, Milletlerarası Tahkimde İddia ve Savunma Hakkının İhlali (On İki Levha İatanbul 2018). google scholar
• Haas U, ‘Role and Application of Article 6 of the European Convention on Human Rights in CAS Procedures’ (2012) 3 International Sports Law Review 43-60. google scholar
• Harris D, O’Boyle M, Bates E and Buckley C, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: Harris, O’Boyle & Warbrick (Güncelleştirilmiş Dördüncü Bası, Çevirenler: Mehveş Bingöllü Kılıcı - Ulaş Karan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 2021). google scholar
• İnceoğlu İ, ‘Adil Yargılanma’ in Sibel İnceoğlu (ed), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (3. Baskı, Beta, İstanbul, 2013). google scholar
• İnceoğlu İ, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı (Tıpkı Dördüncü Baskı, Beta, İstanbul, 2013). google scholar
• İnceoğlu S, ‘Anayasa ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi İlişkisi’ in Sibel İnceoğlu (ed), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme (3. Baskı, Beta, İstanbul, 2013). google scholar
• Jaksic A, ‘Procedural Guarantees of Human Rights in Arbitration Proceedings’ (2007) 24(2) Journal of International Arbitration, 159-171. google scholar
• Janis MW, Kay RS and Bradley AW, European Human Rights Law: Text and Materials (3rd edn, Oxford University Press, Oxford, 2008). google scholar
• Kalabalık H, İnsan Hakları Hukuku (2nd edn, Seçkin, Ankara 2009). google scholar
• Kalpsüz T, Türkiye’de Milletlerarası Tahkim (2nd edn, Yetkin, 2010). google scholar
• Kaşıkara MS, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Âdil Yargılanma Hakkı ve Türkiye (Adalet Yayınevi, Ankara, 2009). google scholar
• Kayalı D, Milletlerarası Ticari Tahkimde Hakemlerin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı (Seçkin, Ankara, 2015). google scholar
• Krumins T, Arbitration and Human Rights, Approaches to Excluding the Annulment of Arbitral Awards and Their Compatibility with the ECHR (Springer 2020). google scholar
• Landrove JC, ‘European Convention of Human Rights’ Impact on Consensual Arbitration. AnE' tat des Lieux of Strasbourg Case-Law and of a Problematic Swiss Feature’ in SA Besson, M Hottelier and F Werro (eds), Human Rights at the Center (Schulthess, Zürich 2006), 73-101. google scholar
• Lane CL, The Horizontal Effect of İnternational Human Rights Law: Towards a Multi-Level Governance Approach (Groningen, University of Groningen, 2018) 63-103. google scholar
• Mehmet Tayyar Karayiğit, ‘AB Temel Haklar Şartı’nın Yatay Etkisi’ İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 12 (2021) 685-702. google scholar
• Mole N and Harby C, ‘The Right to A Fair Trial: A Guide to the implemantation of Article 6 of The European Convention on Human Rights’ Human Rights Handbooks, No:3, (Concil of Europe Publishing, Strasbourg, 2006) 6 < https://rm.coe.int/168007ff49 > Erişim Tarihi 27.07.2023. google scholar
• Nardell G, ‘The ECtHR Judgment in BEG SpA v Italy: A Human Right to a Conflict-Free Arbtrator? Part I’, Kluwer Arbitration Blog, 29 July 2021. google scholar
• Nardell G, ‘The ECtHR Judgment in BEG SpA v Italy: A Human Right to a Conflict-Free Arbtrator? Part II’, Kluwer Arbitration Blog, 29 July 2021. google scholar
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (22nd edn, Beta 2017). google scholar
• O’Cinnicide C, ‘Taking Horizontal Effect Seriously: Private Law, Constitutional Rights and the European Convention on Human Rights’ (2003) Hibernian Law Journal 77-108. google scholar
• Özdek Y, Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye (TODAİE Yayınları, 2004). google scholar
• Özdemir Kocasakal H, ‘Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Pechstein Kararı Çerçevesinde CAS’ın Tarafsızlığı ve Bağımsızlığı’ (2020) 40 MHB 79-123. google scholar
• Özel S, Erkan M, Pürselim HS and Karaca HA, Milletlerarası Özel Hukuk (2nd edn, On İki Levha 2023). google scholar
• Özkan I, ‘Adil Yargılanma Hakkının Uluslararası Özel Hukuka Etkisi’ 2017, 19 (Özel Sayı), Dokuz Eyül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, 1767-1834. google scholar
• Phillipson G, ‘The Human Rights Act, ‘Horizontal Effect’ and the Common Law: A Bang or a Whimper?’ (1999) 62(6) The Modern Law Review 824-849. google scholar
• Pürselim HS, Yöney C, ‘Türk Hukukunda Gerekçesiz Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi’ (2022) 42(1) PPIL 357-390. google scholar
• Samuel A, ‘Arbitration, Alternative Dispute Resolution Generally and the European Convention on Human Rights’, (2004) 21(5) Journal of International Arbitration 413-437. google scholar
• Sarıöz Büyükalp Aİ, AİHS ve AİHM Kararlarının da İncelenmesi Suretiyle Adil Yargılanma Hakkının Türk Milletlerarası Özel Hukuku Üzerindeki Etkisi (On İki Levha, 2018). google scholar
• Sarıöz Büyükalp İ, ‘Adil Yargılanma Hakkının Türk Tanıma ve Tenfiz Hukukuna Etkileri’, in Zeynep Derya Tarman (ed) Genç Milletlerarası Özel Hukukçular Konferansı II, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuka Genç Yaklaşımlar Konferans Serisi No: 8 (2018 Temmuz, İstanbul) 123-204 (Tanıma ve Tenfiz). google scholar
• Seatzu F, Vargiu P, ‘Three Views of a Secret: Missed Opportunities in the echr’s Recent Case-Law on International Commercial Arbitration’ (2021) 1 The Italian Review of International and Comparative Law 203-223. google scholar
• Şahin F, ‘Milletlerarası Ticari Tahkimin Adil Yargılanma Hakkının Unsurları Bakımından Değerlendirilmesi’ (Nisan 2023) 14/54 TAAD 369-394. google scholar
• Şanlı C, Esen E and Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (10th edn, Beta 2023). google scholar
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları (7th edn, Beta 2019). google scholar
• Tezcan D, Erdem MR and Sancaktar O, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu (2. Baskı, Seçkin, Ankara 2004). google scholar
• Visinskyte D, Ğuveljak J and Jokubauskas R, ‘The Duty Of Disclosure As A Basis For Fair Investment Arbitratıon Proceedings’ (2022) 8(2) International Comparative Jurisprudence 129-137. google scholar
• Vural Çelenk B, ‘Tahkimde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme’ in Nuran Okuyucu (ed), Uluslararası Necmettin Erbakan Hukuk Kongresi 10-12 Nisan 2021 Bildiri Tam Metin Kitabı (Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları, 2021), 495-504. google scholar
• White RCA and Ovey C, Jacobs, White & Ovey: The European Convention on Human Rights (5th edn, Oxford University Press, Oxford, 2010). google scholar
• AİHM kararları için bkz. https://hudoc.echr.coe.int google scholar