Türkiye’de Çocuk Sağlığı Hemşireliği Uygulamalarında Oyun Terapisinin Kullanımı: Literatür İncelemesi

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: Ek - IRUPEC 2019 Kongresi Tam Metin Bildirileri, 121 - 127, 10.12.2019

Şerife Koç Hatice Yumru

Öz

Çocuklar için yaşamın temel kaynağı olan oyun çocuğun işi oyuncak ise en önemli aracıdır. Bu yüzden çocuk sağlığı hemşireliği uygulamalarında bakımın önemli parçalarından biri haline gelen oyun terapisi çocuğun tüm yaşam dönemlerinde ve yaşadığı tüm sorunlarda kullanılabilecek en iyi uygulamalardandır. Hemşireliğin sanatsal yönünü destekleyen oyun terapisi hemşirelikte noninvaziv bir rahatlatma tekniği olarak kullanılmaktadır. Bu sistematik derlemenin amacı; Türkiye’ de çocuk sağlığı hemşireliği alanında oyun terapisi kullanılarak yapılan araştırmaların incelenmesidir.
Yöntem: Tanımlayıcı tipteki çalışmada; Türkiye’de çocuk sağlığı alanında oyun terapisi kullanılarak yapılan 2005-2019 yıllarında yayınlanmış, tam metnine ulaşılabilen hemşirelik araştırmaları örneklemi oluşturmuştur. Araştırmalara Temmuz-Ekim 2019 tarihleri arasında Pubmed, Ulakbim, Türk Medline, Ulusal Tez Tarama Merkezi veri tabanlarında Türkçe “Türkiye, hemşirelik, oyun terapisi, çocuk sağlığı”; İngilizce “Turkey, nursing, play therapy, child health” anahtar kelimelerle tarama yapılarak ulaşılmıştır. Öncelikle başlık/özeti incelenen araştırmaların dahil edilme kriterlerine uygunluğu veri kontrol formu ile değerlendirilmiştir. Geleneksel derlemeler, geçerlik-güvenirlik araştırmaları ve tam metnine ulaşılamayan makaleler çalışmaya dahil edilmemiştir.
Bulgular: Türkiye’ de 2005-2019 yılları arasında hemşireler tarafından oyun terapisi kullanılarak yapılmış 11 çalışmaya (5 doktora ve 6 yüksek lisans tez çalışması) ulaşılmış olup yalnızca birkaçı uluslararası araştırma makalesi olarak yayınlanmıştır. Araştırmaların %27,3’si yarı deneysel, %54,5’i deneysel, %18,2’si niteliksel-niceliksel (karma) türde yürütülmüştür. Çalışmaların 9 (%81)’u hastane ortamında, 2 (%19)’ si hastane dışı ortamda uygulanmıştır.
Sonuç: Birçok çalışma ile oyun terapisinin hemşirelik uygulamalarında etkinliği kanıtlanmış olup bakımın her evresinde kullanılabilen önemli etkileri olan bir uygulamadır. Hemşireler tarafından oyun terapisi uygulamaları sadece hastane ortamında değil, hastane dışında da uygulanmalıdır. Hastanelerin çocuk bölümlerinde çocukların oyun oynayabilecekleri bir ortam sağlanmalı, her yaş grubuna hitap edecek şekilde düzenlenmeli ve uygun oyuncaklar ile desteklenmelidir. Hemşirelere oyun terapisi eğitimleri verilerek oyun terapisinin önemi ve faydaları vurgulanmalıdır. Ülkemizde çocuk sağlığı hemşireliği uygulamalarında oyun terapisinin kullanıldığı çalışmalara rastlanmış olsa da daha fazla sayıda kanıt temelli deneysel çalışmaların arttırılarak çocuk sağlığı hemşireliği uygulamalarının ve bilimsel literatürün geliştirilmeye ihtiyacı vardır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, hemşirelik, oyun terapisi

Kaynakça

• Kaynaklar 1 Yüzer, S., Alıcı, D. ve Yiğit, R., 2008. Pediatri Hemşireliğinin Rolleri ve Fonksiyonları Ölçeğinin Uygulanmasının Geliştirilmesi: Güvenilirliği ve Geçerliliği. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(4), 19-29. 2 Bekeç, M., 2018. Deneyimsel Oyun Terapisinin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı Olan 6-11 Yaş Arasındaki Çocukların Duygu ve Davranışları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Uygulamalı Psikoloji Anabilim Dalı, İstanbul. 3 Yayan, E. H. ve Zengin, M., 2018. Çocuk Kliniklerinde Terapötik Oyun. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 226-233. 4 Sezici, E., 2013. Okul Öncesi Çocuklarda Oyun Terapisinin Sosyal Yetkinlik ve Davranış Yönetimine Etkisi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 5 Caleffi, C. C. F., Rocha, P. K., Anders, J. C., Souza, A. I. J. De, Burciaga, V. B., ve Serapião, L. Da S., 2016. Contribution of Structured Therapeutic Play in A Nursing Care Model for Hospitalised Children. Revista Gaucha De Enfermagem, 37(2), 1-8. 6 Kıran, B., Çalık, C. ve Işık Esenay, F., 2013. Terapotik Oyun: Hasta Çocuk İle İletişimin Anahtarı. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(123), 1–10. 7 Manav, G., 2013. Kanserli Çocuklarda Oyun Temelli Hemşirelik Modeli. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 8 Koukourikos, K., Tzeha, L., Pantelidou, P. ve Tsaloglidou, A., 2015. The İmportance of Play During Hospitalization of Children. Materia Socio Medica, 27(6), 438. 9 Li, W. H. C., Chung, J. O. K., Ho, K. Y., ve Kwok, B. M. C., 2016. Play İnterventions to Reduce Anxiety and Negative Emotions in Hospitalized Children. BMC Pediatrics, 16(1), 36. 10 Silva, S. G. T., Santos, M. A., Floriano, C. M. F., Damião, E. B. C., Campos, F. V. ve Rossato, L. M., 2017. Influence of Therapeutic Play on the Anxiety of Hospitalized School-Age Children: Clinical Trial. Rev Bras Enferm. 70(6), 1244-1249. 11 Li, H. C. W. ve Lopez, V., 2008. Effectiveness and Appropriateness of Therapeutic Play İntervention İn Preparing Children for Surgery: A Randomized Controlled Trial Study. Journal for Specialists in Pediatric Nursing, 13(2), 63–73. 12 Campos, M. C., Rodrigues, K. C. S. ve Pinto, M. C. M., 2010. Evaluation of the Behavior of the Preschool One Just Admitted in the Unit of Pediatrics and the Use of the Therapeutic Toy. Einstein, 8 (1), 10-17. 13 Şen, D., 2005. Çocuklarda Hastaneye Yatma Etkilerinin Projektif Yöntem Olan Resim Çizme Yoluyla İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, İzmir. 14 Tural, E., 2012. Ameliyat Öncesi Dönemde Çocuklara Verilen Eğitim ve Terapötik Oyun Yöntemlerinin Çocuğun Kaygı, Korku ve Ağrı Düzeylerine Etkisinin İncelenmesi. Doktora Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, İzmir. 15 Teksöz, E., 2013. Okul Dönemi Çocuklarda Sanat Temelli Bir Hemşirelik Girişimi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 16 Coşkuntürk, A. E., 2015. İnteraktif Terapötik Oyun Eğitin Programının Kalp Ameliyatı Olacak Çocukların Annelerinin Anksiyete Düzeyine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul. 17 Yılmaz, Ö., 2018. Okul Öncesi Çocuklarda Oyun Terapinin Ayrılık Kaygısı Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, Zonguldak. 18 Aslan, H., 2018. İnvaziv Girişimler için Kullanılan Materyallerden Oluşturulan Oyuncaklar ile Oyun Oynama Deneyiminin Kanserli Çocuklarda İnvaziv Girişim Ağrısına Etkisi. Doktora Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Malatya. 19 Derleyen Taşkın, B., 2018. Pediatrı Servisinde Yatan Çocuklara Periferik Damar Yolu Açma İşlemi Öncesinde Uygulanan Terapötik OyunYönteminin Anksiyete ve Korku Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Edirne. 20 Uluışık, A., 2019. Dental Korkuyu Azaltmada Oyun Hamuru ile Oynatılarak Bilgilendirmenin Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, İstanbul. 21 Ayan, G., 2019. Çocuklara Ameliyat Öncesi Dönemde Terapötik Oyun ile Verilen Eğitimin Çocukların Anksiyete ve Korku Düzeylerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı, Karabük. 22 Epstein, I., Stevens, B., McKeever, P., Baruchel, S. ve Jones, H., 2008. Using Puppetry to Elicit Children’s Talk for Research. Nursing Inquiry, 15(1), 49-56.