Investigation of Yozgat region women's folk songs in terms of word and music elements

Yıl 2024, , 79 - 101, 30.03.2024

Çiğdem İncetaş Hazan Kurtaslan

https://doi.org/10.12975/rastmd.20241215

Öz

With its folkloric feature, folk songs are important in that they contain information about the society in which they were created and are a means of cultural transmission. Folk songs differ between regions in terms of both their lyrics and melodic structure. Thanks to folk songs, it is possible to make ethnographic and sociological inferences about important elements in the social structure. In Turkish music folklore, women's folk songs are a rich source of information in this respect. In this research, it is aimed to examine women's folk songs in terms of verbal expressions (emotional states conveyed through their subjects and local expressions in the folk song lyrics) and musical structures (form structures, rhythmic structures, modal scale structures and sound widths). This research uses the case study model, one of the qualitative research types. In the research, the musical works sung by women (female folk songs) were selected using the purposeful sampling method. Accordingly, 78 women's folk songs belonging to the Yozgat region were examined. It was analyzed in terms of verbal expressions and musical structures according to the document analysis technique. As a result of the research, it was determined that the themes in the folk songs were mostly topics such as love, infatuation, death, lament, exile, henna-wedding, separation, soldier-military service, prayer, curse, collective work, work, humor. It was determined that seventy-five local expressions belonging to the region were included in the thirty-three folk songs examined. In the musical analysis of women's folk songs; in broken and long air form, rhythmically in 4/4, 2/4, 6/4, 3/4, 12/8, 7/4, 8/8, 9/8, 10/8 and 14/8 structure. , hüseyni, uşşak, segah, hicaz, çargah, saba, kürdi, buselik, acemaşiran and in 3's, 4's, 5's, 6's, 7's, 8's, 9's and It has been determined that they are melodies consisting of 10 intervals. In future studies, women's folk songs can be examined in an interdisciplinary context (sociological, anthropological, etc.).

Anahtar Kelimeler

Folk song, Yozgat region folk songs, female dialect, lyrical element, musical element.

Yozgat yöresi kadın ağzı türkülerinde sözlü anlatımlar ve müzikal yapıların incelenmesi

Öz

Müzik folklorik özelliği ile türküler içinde oluştuğu topluma dair bilgileri barındırması ve kültürel aktarım aracı olması açısından önemlidir. Türküler, gerek sözleri gerekse melodik yapısı ile bölgeler arasında farklılıklar göstermektedir. Türküler sayesinde toplumsal yapıda yer alan önemli öğeler hakkında etnografik ve sosyolojik çıkarımlar yapmak mümkündür. Türk müzik folkloründe kadın ağzı türküler bu açıdan zengin bir bilgi kaynağıdır. Bu araştırmada kadın ağzı türküleri sözlü anlatımlar (konuları ile aktarılan duygu durumları ve türkü sözlerinde yer alan yöresel ifadeler) ve müzikal yapıları (form yapıları, ritmik yapıları, makamsal dizi yapıları ve ses genişlikleri) açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmada nitel araştırma türlerinden durum çalışması modelinin kullanıldığı bir araştırmadır. Araştırmada, amaçlı örnekleme yöntemiyle incelemeye alınan müzik eserlerinin kadınlar tarafından söylenenleri (kadın ağzı türküleri) seçilmiştir. Buna göre Yozgat yöresine ait 78 kadın ağzı türküsü incelemeye alınmıştır. Doküman analizi tekniğine göre sözlü anlatımlar ve müzikal yapılar açısından analize tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda, türkülerdeki temaların çoğunlukla aşk, sevda, ölüm, ağıt, gurbet, kına-düğün, ayrılık, asker-askerlik, dua, beddua, imece, iş, mizah gibi konular olduğu belirlenmiştir. İncelenen otuz üç türküde bölgeye ait yetmiş beş yöresel ifadenin yer aldığı belirlenmiştir. Kadın ağzı türkülerinin müzikal analizinde; kırık ve uzun hava formunda, ritmik açıdan 4/4, 2/4, 6/4, 3/4, 12/8, 7/4, 8/8, 9/8, 10/8 ve 14/8’lik yapıda, hüseyni, uşşak, segah, hicaz, çargah, saba, kürdi, buselik, acemaşiran gibi makamsal dizilerde ve 3’lü, 4’lü, 5’li, 6’lı, 7’li, 8’li, 9’lu ve 10’lu aralıktan oluşan ezgiler oldukları belirlenmiştir. İlerideki çalışmalarda kadın ağzı türkülerinin disiplinlerarası bağlamda (sosyolojik, antropolojik gibi) incelenmesi yapılabilir.

Anahtar Kelimeler

kadın ağzı türkü, müzikal analiz, sözsel analiz, Yozgat yöresi

Kaynakça

• Ataman, A. (2009). Bu toprağın sesi halk musikimiz. Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Bayburtlu, S.A. ve Yazıcı, D. (2021). Müzik sanatı ve eğitiminde çağdaş yaklaşımlar II. Eğitim Yayınevi.
• Başgöz, İ. (2008).Türkü. Pan Yayıncılık.
• Berg, B. L. ve Lune, H. (2015). Qualitative research metods fort he social sciences. ( H.Aydın, Çev.; Eğitim yayınevi) (orijinal yayın tarihi 1988).
• Berktay, T. (2015). Tarihin Cinsiyeti. İstanbul: Metis
• Bozkurt, E. (2023). TRT repertuarında yer alan Kütahya yöresi kadın ağzı türkülerinin müzikal ve edebi yönden incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Ana Sanat Dalı, Antalya, Türkiye.
• Coşkun, İ. (2011). Düş yolcusu. Antik Yayınları.
• Creswell, J.W. (2013). Qualitative inquiry & research design choosing among five approaches, Sage Publications.
• Coşkunsoy, H., Ilkaz, E. ve Akbıyık, S. (2012). Yozgat türküleri I. Kültür Ajans Yayınları.
• Çaycı, M.Ş. (2014). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadın; cinsiyet ayrımcılığının kadın ağzı türkülerde işlenişi. Yüksek Lisans Tezi. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Musikisi Anasanat Dalı, İstanbul, Türkiye.
• Çelik, A. (2020). Kadın ağzı türkülerde kadın rolleri. Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Sivas, Türkiye.
• Deveci, Ü. (2016). Karadeniz türkülerinde kadın olmak. 5. Uluslararası Canik Sempozyumu: Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, 01-03 Nisan 2016. Samsun, Türkiye.
• Dönmez, B. M. ve Haşhaş, S. (2014). Konularına göre yapılmış türkü sınıflandırmalarının geleneksel Türk halk müziği nazariyatı açısından değerlendirilmesi. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/5, 1619-1629.
• Duygulu, M. (2014). Türk halk müziği sözlüğü. Pan Yayıncılık.
• Eren, Ş. (2014). Kadın söylemli türkülerin tasnifi ve değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili Ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Van, Türkiye.
• Erdal, G. (2020). Halk kültüründe kadının türkü yakıcı kimliği ve kadın ağzı türkülerde “Kocaeli örneği”. Uluslararası Halk Bilimi Araştırmaları Dergisi, cilt 3, sayı 4. 216-227.
• Günay, E. (2011). Müzik sosyolojisi. Bağlam Yayıncılık.
• İstanbullu, S. (2014). Kültür ve müzik eğitimi öğesi olan Türklerde kadın temasının analizi. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Eğitimi Bilim Dalı, Konya, Türkiye.
• İrten, S. (2019). Türk halk müziğinde kadının müzikal ifadeleri ve toplumsal cinsiyet. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Bilimleri Bilim Dalı, Sakarya,Türkiye.
• İvgin, H., Turhan, S. ve Ünal, Ö. (2009). Yozgat türküleri ve oyun havaları. Yozgatlı Dernekler Federasyonu Yayınları.
• Kara, U. A. (2023). Yozgat türkülerinin makam, değerler eğitimi ve söz içeriği bakımından ortaöğretim müzik derslerinde kullanılabilirliği. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
• Kaya, G. (1999). Halk türkülerinde kadının konumu. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Bilimler Ana Bilim Dalı Türk Halk Müziği Bilim Dalı, İstanbul, Türkiye.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15): 170- 189.
• Kuzlu, A. A. (1999). THM›de kadın ağzı türkülerin müzikal ve edebi özelliklerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Mavili, V. (2012). Yozgat yöresi müzik kültürünün incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya, Türkiye.
• Mete, F., Albuz A.S. ve Candeğer, Ü. (2022). Halk türkülerinde saklanan hayatlar: kadın ağzı türküleri. Rumelide Dil Ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (29), 582-594.
• Özbek, M. (2009) Türkülerin dili. Ötüken Yayıncılık.
• Öztürk, K. (2019). Şarkışla yöresi kadın ağzı türkü yakma ve söyleme gelenekleri. Yüksek Lisans Tezi. Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müzik Ve Sahne Sanatları Ana Bilim Dalı, Ankara, Türkiye.
• Pelikoğlu, M. C. (2012). Geleneksel Türk halk müziği eserlerinin makamsal açıdan adlandırılması. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Repertükül, (2023). https://www. repertukul.com/Yoreler--YOZGAT
• Tapu, K. I. ve Şahin, P. (2020). Aksaray türkülerinin çeşitli motif ve unsurlar açısından incelenmesi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. cilt 13, sayı 32, 1480- 1492.
• TRT, (2006). TRT Müzik Dairesi Başkanlığı, Türk halk müziği sözlü eserler antolojisi 1 ve 2. TRT Yayınları.
• Terzi, F. (1992). Çayıralan ilçe merkezi kadın ağzı havaları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye. Her yönüyle Yozgat https:// heryonuyleyozgat.com/yerel-sozcukler/
• Vural, F. G. (2011). Türk kültürünün aynası: Türküler. e-Journal of New World Sciences Academy, Volume 6, Number 3, 397-411.
• Yener, S. (2001) Türk Halk Müziğinde Diziler ve İsimlendirilmesi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (2003). Türk kültüründe kadın ve kadın ağzı türküler. Bizim Büro Basımevi.
• Yozgat İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2023). https://yozgat.ktb.gov.tr/TR-110398/ yozgat-deyisleri.html
• Web Siteleri web 1. https://www.google.com/maps/ place/Yozgat
• web 2. https://www.milliyet.com.tr/ yerel-haberler/yozgat/yozgatta-koy-odasi- gelenegi-yasatiliyor-12516538
• web 3. https://www.ilerigazetesi.com.tr/ koy-odasi-sohbeti
• web 4. https://www.ilerigazetesi.com.tr/ yozgatta-evlenme-ve-dugun-gelenegi
• web 5. https://images.app.goo.gl/ KXp82idpA2ReU17h7
• web 6. https://www.ilerigazetesi.com.tr/ yozgat-surmelisi-hikayesi