TÜRKİYE’DE CARİ İŞLEMLER AÇIĞININ BELİRLEYİCİLERİ: 1980-2019 DÖNEM AMPİRİK ANALİZİ

Year 2021, Issue: 92, 26 - 36, 24.01.2022

Nazlıcan Bitecek Oktay Kızılkaya

Abstract

Cari açık sorunu Türkiye ile birlikte birçok gelişmekte olan ülkeler için büyük bir sorun haline gelmeye başlamıştır. Bu anlamda cari açığın nedenlerini kavramak, doğru finansman aracı ile cari açığın sürdürülebilir hale gelmesini sağlamak oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı Türkiye ekonomisinde cari işlemler açığı belirleyicilerini test etmektir. Modelde cari açığın belirleyicileri olarak doğrudan yabancı yatırımlar, reel efektif döviz kuru ve ekonomik büyüme oranı kabul edilmiştir. Analizde 1980-2019 dönemi ele alınmış ve VAR analizi uygulanmıştır. Durağan olmayan değişkenler VAR analizine sokulmadan önce farkı alınarak durağan hale getirilmiştir. VAR analizi şartlarını sağlamasının ardından varyans ayrıştırması ve etki-tepki analizi yapılmıştır. Varyans ayrıştırması sonuçlarına göre cari işlemler dengesine bakıldığında, birinci yıl değişimin %100’ü yine cari işlemler dengesi tarafından açıklanmıştır. Cari işlemler dengesi oranından sonraki en etkili değişken ise reel efektif döviz kuru olmuştur. Cari işlemler dengesi oranındaki değişimi açıklayan değişkenler 10 dönem boyunca arttığı için bu değişkenlerin uzun dönemde daha etkili olduğu yorumu yapılabilmektedir. Etki-tepki analizinde ise ekonomik büyüme oranında yaşanan bir birimlik standart sapmalık şoka karşı cari işlemler dengesinin verdiği tepki ilk dönemden itibaren pozitifken daha sonra azalmaya başlamış ve altıncı dönemden itibaren etki zayıflamıştır. Reel efektif döviz kuru ve doğrudan yabancı yatırımdaki değişimlere karşı cari işlemler dengesinin tepkisi birinci dönemden itibaren negatif olmuş ve dokuzuncu dönemden sonra etki zayıflamaya başlamıştır.

Keywords

Cari İşlemler Dengesi, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Reel Efektif Döviz Kuru, Ekonomik Büyüme, VAR Analizi, Türkiye Ekonomisi

DETERMINANTS OF CURRENT ACCOUNT DEFICIT IN TURKEY: EMPIRICAL ANALYSIS OVER 1980-2019 PERIOD

Abstract

The current account deficit problem has started to become a big problem for many developing countries, including Turkey. In this sense, it is very crucial to understand the determinants of the current account deficit and to ensure that the current account deficit becomes sustainable with the right financial instrument. The aim of this study is to test the determinants of current account deficit in the Turkish economy. In the model, foreign direct investments, real effective exchange rate and economic growth rate were accepted as the determinants of the current account deficit. In the analysis, the period of 1980-2019 was considered and VAR analysis was applied. Non-stationary variables were made stationary by taking the difference before being included in the VAR analysis. After satisfying the VAR analysis conditions, variance decomposition and impulse-response analysis were performed. When the current account balance is analyzed according to the variance decomposition results, 100% of the change in the first year is explained by the current account balance. The most influential variable after the current account balance ratio was the real effective exchange rate. Since the variables explaining the change in the current account balance ratio increase over 10 periods, these variables are more effective in the long run. In the impulse-response analysis, the response of the current account balance to a one-unit standard deviation shock experienced in the economic growth rate was positive from the first period, then it started to decrease and the effect weakened from the sixth period. The reaction of the current account balance to the changes in real effective exchange rate and foreign direct investment has been negative since the first period and the effect has started to weaken after the ninth period.

Keywords

Current Account Balance, Foreign Direct Investment, Real Exchange Rate, Economic Growth, VAR Analysis, Turkish Economy

ОПРЕДЕЛИТЕЛИ ТЕКУЩЕГО ДЕФИЦИТА СЧЕТА В ТУРЦИИ: ЭМПИРИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ ПЕРИОДА 1980-2019 гг.

Abstract

Проблема дефицита текущего счета стала большой проблемой для многих развивающихся стран, включая Турцию. В этом смысле очень важно понимать причины дефицита текущего счета и гарантировать, что дефицит текущего счета станет устойчивым при использовании правильного инструмента финансирования. Целью данного исследования является проверка факторов, определяющих дефицит текущего счета в экономике Турции. В модели прямые иностранные инвестиции, реальный эффективный обменный курс и темпы экономического роста были приняты в качестве определяющих факторов дефицита текущего счета. При анализе рассматривался период 1980-2019 гг. и применялся VAR-анализ. Нестационарные переменные были сделаны стационарными, взяв разницу перед включением в анализ VAR. После выполнения условий VAR-анализа были выполнены дисперсионная декомпозиция и анализ импульсной характеристики. Когда баланс текущего счета анализируется в соответствии с результатами декомпозиции отклонений, 100% изменения в первый год объясняется балансом текущего счета. Самой важной переменной после коэффициента сальдо текущего счета был реальный эффективный обменный курс. Поскольку переменные, объясняющие изменение коэффициента сальдо текущего счета, увеличились за 10 периодов, можно интерпретировать, что эти переменные более эффективны в долгосрочной перспективе. В анализе «воздействие-реакция» реакция баланса текущего счета на шок в размере стандартного отклонения в одну единицу, испытанный в темпах экономического роста, была положительной с первого периода, затем она начала снижаться, а с шестого периода эффект ослаб. Реакция сальдо текущего счета на изменения реального эффективного обменного курса и прямых иностранных инвестиций была отрицательной с первого периода, и эффект начал ослабевать после девятого периода.

Keywords

сальдо текущего счета, прямые иностранные инвестиции, реальный эффективный обменный курс, экономический рост, анализ VAR, экономика Турции

References

• Ang, H. Y. ve Sek, S.K. Empirical Investigation on the Determinants of Current Account Balances [Dergi]. - Penang, 2011. - Cilt 1. - S.146-151.
• Bozgeyik, Y. ve Kutlu, A. Türkiye'de Cari Açığın Belirleyicileri: 1992-2017 Dönemi İçin Ampirik Çalışma [Dergi]. - Gaziantep: Maliye Dergisi, 2019. - S.1-26.
• Bruegel Data Set. Real Exchange Rate. - https://www.bruegel.org/publications/datasets/ (Erişim Tarihi:15.04.2021).
• Chinn, M.D. ve Prasad, E. S. Medium-Term Determinants of Current Accounts in Industrial and Developing Countries: An Exploration [Dergi] // Journal of International Economics. - Cambridge: National Bureau of Economic Research, 2000. - S.476.
• Çeştepe, H., Abasız, T. ve Şık, A. Cari Açığın Finansmanı ve Doğrudan Yabancı yatırımlar: BRICS-T Ülkeleri İçin Nedensellik Analizi [Dergi]. - Zonguldak, 2019. - 3 : Cilt 15. 660-672.
• Çeviş, İ. ve Çamurdan, B. The Determinants of the Current Account Balance in Inflatıon Targeting Countries [Dergi]. - Denizli : İktisat İşletme ve Finans, 2008. - Cilt 23.
• Das D. K. Determinants of Current Account Imbalance in the Global Economy: A Dynamic Panel Analysis [Dergi]. - Khulna : Journal of Economic Structures, 2016. S.1-24.
• Dincer, N. N. ve Yasar, P. Identification of Current Account Deficit : The Case of Turkey Identification of Current Account Deficit : The Case of Turkey [Dergi]. - Ankara : The International Trade Journal, 2015. - 29 : Cilt 3908.
• Erbaykal, E. Türkiye'de Ekonomik Büyüme ve Döviz Kuru Cari Açık Üzerinde Etkili midir? Bir Nedenellik Analizi [Dergi]. - Balıkesir : ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2007. - 6 : Cilt 3. 81-88.
• Erdoğan, S. ve Yıldırım, D. Ç. The Relationship Between the Budget Deficit and Current Account Deficit in Turkey [Dergi]. EMAJ: Emerging Markets Journal, 2014. - 3 : Cilt 3. 81-86.
• Eşmen, M., Türkiye'de Cari Açığı Belirleyen Faktörler ve Cari Açığı Azaltmada Alternatif Enerji Kanaklarının Rolü [Tez]. - Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2017.
• Göçer, İ. Türkiye’de Cari Açığın Nedenleri, Finansman Kalitesi ve Sürdürülebilirliği [Dergi]. - Eskişehir ̇ : Eskişehir Osmangazi Ünı̇versı̇tesi İİBF Dergı̇sı̇, 2013. - Cilt 8. 213–242.
• Guan, T. W. ve Khalid, A. M. Causality tests of budget and current account deficits: Cross-country comparisons [Dergi]. - Empirical Economics, 1999. 389-402.
• Insel, A. ve Kayıkçı, F. Determinants of Current Account Balance in Turkey: An ARDL Approach [Dergi]. - İstanbul : Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 2013. - 1 : Cilt 26. 1-16.
• Kaya, M. Türkiye'de Cari Açık Sorunu ve Nedenleri [Dergi]. - Diyarbakır: Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2016. - 10 : Cilt 6.
• Kesikoğlu, F., Yıldırım, E. ve Çeştepe, H. Cari Açığın Belirleyicileri: 28 OECD Ülkesi İçin Panel Var Analizi [Dergi]. - Zonguldak : Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2013. - 2: Cilt 9. 15–34.
• Korucu, Gümüşoğlu N. ve Alçın, S. The Impact of Capital Flows on Current Account Deficit for Turkey [Dergi]. - İstanbul : Journal of Life Economics, 2019. - 1: Cilt 6. 21–34.
• Lebe, F. [ve diğerleri] The Empirical Analysis of the Effects of Economic Growth and Exchange Rate on Current Account Deficit: Romania and Turkey Samples [Dergi]. - Yozgat: Journal of Applied Quantitative Methods, 2009. - 1: Cilt 4. 69-81.
• Loayza, N., Chong, A. ve Calderón, C. Determinants of Current Account Deficits in Developing Countries [Dergi]. - [basım yeri bilinmiyor] : Policy Research Working Paper, 2000. 1-37.
• Peker, O. ve Hotunluoğlu H. Türkiye'de Cari Açığın Nedenlerinin Ekonometrik Analizi [Dergi]. - Aydın : Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2009. - 3: Cilt 23. 221–237.
• Sahoo, B., Babu, M. S. ve Dash, U. Effects of FDI flows on Current Account Balances: Do Globalisation and Institutional [Dergi]. - Chennai, 2015. 1-21.
• Seyidoğlu, H. Uluslararası İktisat [Kitap]. - İstanbul : Güzem Can Yayınları, 2020.
• Şaban, G. The Determinants of Current Account Deficit: The Case of Turkey [Tez]. Istanbul-Bahcesehir University Graduate School of Social Sciences,2019.
• Şit, M.; Alancıoğlu, E. Türkiye'de Cari İşlemler Dengesi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: VAR Analizi [Dergi] // ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, Şanlıurfa, 2016.- 5: Cilt 3. 5-23.
• Yurdakul, F. ve Cevher, E. Determinants of Current Account Deficit in Turkey : The Conditional and Partial Granger Causality Approach [Dergi]. - Ankara : Procedia Economics and Finance, 2015. - 15: Cilt 26. 92-100.
• Zafir, C. Z. ve Sezgin, F. H. Analysis of the Effects of Foreign Direct Investment on the Financing of Current Account Deficits in Turkey [Dergi]. - İstanbul : [International Journal of Business and Social Science], 2012. - 10: Cilt 1. 68-78.
• World Bank (2021). «Current Account Balance (% of GDP)» data.worldbank.org (Erişim Tarihi:15.04.2021).
• World Bank (2021). «Foreign Direct Investments, net inflows (% of GDP)» data.worldbank.org (Erişim Tarihi:15.04.2021).
• World Bank (2021). «GDP Growth» data.worldbank.org (Erişim Tarihi:15.04.2021).