STRATEJİK İŞBİRLİĞİNDE YENİ DÖNEM: AZERBAYCAN-TÜRKİYE EKONOMİK ORTAKLIĞI

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 3, 465 - 486, 22.09.2025

Fahmı Babayev

Öz

Bu çalışma, Azerbaycan-Türkiye ilişkilerinin tarihsel ve kültürel temellere dayanan ekonomik ortaklığını, stratejik işbirliği perspektifiyle ele almaktadır. Araştırma, 1991–2025 dönemini kapsamakta ve iki ülke arasındaki enerji projeleri, doğrudan yatırımlar ile ticari ilişkilerin gelişimini kapsamlı biçimde incelemektedir. Ekonomik ilişkilerin temeli, 1992’de imzalanan Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması ile atılmış, ardından Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması, Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi ve Tercihli Ticaret Anlaşmaları gibi düzenlemeler ile derinleştirilmiştir. Enerji işbirliği, iki ülke arasındaki ekonomik entegrasyonu güçlendiren kritik bir alan olarak öne çıkmıştır. BTC ve TANAP boru hatları ile SOCAR yatırımları, Türkiye’yi bölgesel enerji transit merkezi hâline getirirken, Azerbaycan’ın hidrokarbon kaynaklarının dünya pazarlarına açılmasını sağlamıştır. Ayrıca enerji projeleri, siyasi riskleri azaltmış ve bölgesel enerji arz güvenliğini artırmıştır. Tercihli Ticaret Anlaşmaları ve lojistik altyapı projeleri, ticaret hacminin büyümesini, sektör çeşitlenmesini ve karşılıklı ekonomik bağımlılığı güçlendirmiştir. Bağımsızlık sonrası dönemde Türk şirketlerinin Azerbaycan’daki yatırımları, enerji, sanayi, ulaştırma ve hizmet sektörlerinde ekonomik büyüme ve istihdam yaratmış; Azerbaycan’ın enerji kaynakları Türkiye’nin arz güvenliğini desteklemiştir. Çalışma, enerji projeleri, doğrudan yatırımlar ve ticaret ilişkilerinin iki ülke arasındaki stratejik işbirliği ile ekonomik bütünleşmeye katkısını ortaya koymakta ve politika yapıcılar için stratejik ve ekonomik öneriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan , Türkiye , Azerbaycan Türkiye Ekonomik İlişkileri.

NEW ERA IN STRATEGIC COOPERATION: AZERBAIJAN-TURKEY ECONOMIC PARTNERSHIP

Öz

This study examines the economic partnership between Azerbaijan and Turkey, grounded in historical and cultural ties, through the lens of strategic cooperation. Covering the period 1991–2025, the research provides a comprehensive analysis of bilateral energy projects, direct investments, and trade relations. The foundation of economic cooperation was established with the 1992 Trade and Economic Cooperation Agreement, followed by agreements on the Promotion and Protection of Investments, Double Taxation Avoidance, and Preferential Trade Agreements, which further deepened bilateral ties. Energy cooperation has emerged as a critical dimension of economic integration. The BTC and TANAP pipelines, along with SOCAR investments, have positioned Turkey as a regional energy transit hub while facilitating Azerbaijan’s access to global hydrocarbon markets. These energy projects have also mitigated political risks and strengthened regional energy security. Preferential Trade Agreements and logistics infrastructure projects have contributed to the expansion and diversification of trade, enhancing mutual economic interdependence. In the post-independence period, Turkish companies’ investments in Azerbaijan have promoted economic growth and employment across energy, industry, transportation, and service sectors, while Azerbaijan’s energy resources have reinforced Turkey’s energy security. The study highlights how energy projects, direct investments, and trade relations have reinforced strategic cooperation and economic integration between the two countries. The findings provide insights for policymakers on strengthening regional economic collaboration and strategic partnerships.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan , Turkey , Azerbaijan-Turkey Economic Relations.

Kaynakça

• Aslanlı, Araz. (2020). Trans Hazar enerji iş birliğinin Türk Cumhuriyetleri perspektifinden değerlendirilmesi. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, (97), 1–22.
• Arslan, Serkan., & Tekin, Rıza. (2025). Enerji nakil hatlarının ticaret üzerindeki etkileri: Türkiye-Azerbaycan örneği. International Journal of Energy Economics, 15(2), 22–44.
• Avşar, Abdülhamid. (2020)."Uluslararası İlişkilerde Kamuoyu Yaratma Süreçleri", İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çevikel, Şeyda. (2023). Resulzade’den İlham Aliyev’e Azerbaycan-Türkiye Siyasi İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme. Anasay, (26), 156-171.
• Demir, Hüseyin., & Kaya, Mehmet. (2021). Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı ve bölgesel enerji güvenliği: Ampirik bir analiz. Journal of Energy Studies, 10(3), 35–58
• Daily Sabah. (2021). Turkey ratifies preferential trade deal with Azerbaijan, https://www.dailysabah.com/business/economy/turkey-ratifies-preferential-trade-deal-with-azerbaijan (12.11.2024).
• EREFORMS. (2021). A Start of a New Stage of Relations between Turkey and Azerbaijan, https://ereforms.gov.az/en/media/xeberler/azerbaycan-turkiye-munasibetlerinin-inkisafinda-yeni-merhele-baslayir-91 (11.11.2024).
• IEA. (2023). Azerbaijan Energy Outlook 2023. International Energy Agency. https://www.iea.org/reports/azerbaijan-energy-outlook-2023 (20.07.2025).
• Jafarzade, Ali. (2020). Azerbaycan-Türkiye Tarihsel İlişkileri. Bakü: Akademik Yayıncılık.
• Kaygusuz, Yeşim. (2020). Kuruluşunun 10. yılında Türk Konseyi’nin Türkiye ile diğer üye ülkeler arasındaki ticarete etkileri. TESAM Akademi Dergisi, 8(1), 199–236
• Mehdiyev, Ashraf. (2022). Mutual investments between Azerbaijan and Turkiye announced, Report Az, https://report.az/en/business/mutual-investment-between-azerbaijan-and-turkiye-announced (28.07.2025).
• Mesimov, Ali. (2020). Bağımsızlık Yıllarında Azerbaycan-Türkiye İliskiler”, Avrasya Dosyası Azerbaycan Özel, İlkbahar 2000, cilt 7, sayı 1.
• Mincom. (2020). Azerbaijan, Turkey signed bilateral documents, https://mincom.gov.az/en/media-en/news/azerbaijan-turkey-signed-bilateral-documents840 (01.02.2025).
• Mutlu, Nilufer. (2018). Hanlıklardan Cumhuriyete Doğru Azerbaycan’ın Kısa Tarihi (1747-1920), Uludağ Journal of Economy and Society, B.U.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt Volume 37, Sayı 1, 147-167.
• Polat, Doğan Şafak. (2024). Zengezur Koridoru: Türkiye-Azerbaycan ilişkileri bağlamında stratejik, ekonomik ve bölgesel çıkarımlar. İstanbul Kent Üniversitesi Siyasal, Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 5(1), 1272–1283.
• Presidency The Republic Of Turkiye Investment Offıce, (2022). Teknofest Azerbaijan Held in Baku, https://www.invest.gov.tr/en/news/news-from-turkey/pages/teknofest-azerbaijan-held-in-baku.aspx (01.01.2025).
• Rehimov, Ruslan. (2025). Türkiye-Azerbaycan diplomatik ilişkilerinin 33. Yılı, Anadolu Ajans, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-azerbaycan-diplomatik-iliskilerinin-33-yili/3449566 (01.01.2025).
• Reuters. (2025). Turkey, Azerbaijan, BP in Caspian Sea oil and gas production deal, https://www.reuters.com/business/energy/turkey-azerbaijan-bp-caspian-sea-oil-gas-production-deal-2025-06-02/ (02.01.2025).
• Report. (2025). Turkish Trade Ministry adds Azerbaijan to 2025 export destinations, https://report.az/en/finance/turkish-trade-ministry-adds-azerbaijan-to-2025-export-destinations/ (01.01.2025).
• SMBDA. (2022). (Small and Medium Business Development Agency, Azerbaycan Ekonomi Bakanlığı). Mutual investments between Azerbaijan and Turkiye announced, Report. az, https://report.az/en/business/mutual-investment-between-azerbaijan-and-turkiye-announced/?utm_source=chatgpt.com, (22.07.2025).
• Suleymanov Elchin., Bulut Cihan., & Rahmanov Farhad. (2017). Economic and Political Analysis of Azerbaijan Turkey Energy Relations. Journal of Management, Economics and Industrial Organization (JOMEINO). 1(2): 24-44.
• Şanlı, Bahar., & Hobikoğlu, Elif. (2015). Türkiye İle Türk Cumhuriyetleri Arasındaki Ekonomik İlişkiler. Celalabat.
• Şahin, Enis. (2022). "Osmanlı’nın ‘unutulmuş son diplomasi’ zaferi: Batum Antlaşmaları (4-8 Haziran 1918)." XVIII. Türk Tarih Kongresi VIII. Cilt, s. 79.
• T.C. Ekonomi Bakanlığı. (2015). Azerbaycan Genel Sektörleri Raporu. Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı, https://strateji.ticaret.gov.tr/data/5daf068713b87654702d58c4/2015%20YILI%20%20%C4%B0DARE%20FAAL%C4%B0YET%20RAPORU%20TASLA%C4%9EI%20PDF.pdf (22.07.2025).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2025). Türkiye Cumhuriyeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Arasında 13 Kasım 2013 Tarihinde Düzenlenen Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Üçüncü Toplantısı Sonuçlarına İlişkin Ortak Açıklama, 13 Kasım 2013, https://www.mfa.gov.tr/turkiye-cumhuriyeti-ile-azerbaycan-cumhuriyeti-arasinda-13-kasim-2013-tarihinde-duzenlenen-yuksek-duzeyli-stratejik-isbirligi-ko.tr.mfa?utm (22.07.2025).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2025). Economic relations between Türkiye and Azerbaijan. Retrieved from https://www.mfa.gov.tr/economic-relations-between-turkey-and-azerbaijan.en.mfa (22.07.2025).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2023). Türkiye–Azerbaycan Ekonomik İlişkileri. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-azerbaycan-ekonomik-iliskileri.tr.mfa (22.07.2025).
• TİM. (2021). Azerbaycan Ülke Bilgi Notu, https://tim.org.tr/files/downloads/Ulke_Bilgi_Notlar %C4%B1/Azerbaycan%20%C3%9Clke%20Bilgi%20Notu.pdf. (28.07.2025).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2013). Türkiye-Azerbaycan Yüksek Düzeyli Stratejik Konseyi’nin Üçüncü Toplantısı Ankara’da gerçekleştirildi, https://www.mfa.gov.tr/turkiye_azerbaycan-yuksek-duzeyli-stratejik-konseyi_nin-ucuncu-toplantisi-ankara_da-gerceklestirildi.tr.mfa (01.01.2025).
• Veliyev, Cavid. (2022). Türkiye-Azerbaycan Diplomatik İlişkilerinin 30 Yılının Özeti, Kriter Dergi, 6(64), https://kriterdergi.com/dis-politika/turkiye-azerbaycan-diplomatik-iliskilerinin-30-yilinin-ozeti (01.03.2025)
• World Bank. (2024). Azerbaijan Trade and Investment Report 2024. The World Bank. Erişim: https://www.worldbank.org/en/country/azerbaijan/publication/trade-investment-report-2024 (25.08.2025).
• Yılmaz, Erdem. (2024). Azerbaycan Ülke Raporu, Sakarya Üniversitesi Türkmer.
• Yılmaz, O. (2024). Azerbaycan ekonomisi ve enerji sektörünün sürdürülebilir kalkınması. Energy and Development Review, 19(1), 1–15.
• Yılmaz, Onur. (2023). Türkiye’nin enerji merkezine dönüşme çabası: TANAP ve TAP projelerinin bölgesel etkileri. Energy Policy Review, 18(1), 55–79.