Arşiv Belgeleri Işığında Türkiye’nin Salgın Tedbirleri: Kolera Örneği (1924-1973)

Yıl 2020, Cilt: 27 Sayı: 3, 393 - 401, 01.09.2020

Fuat İNCE Fatma Yağmur EVCİL

https://doi.org/10.17343/sdutfd.711317

Öz

Amaç: Cumhuriyet döneminde Türkiye’nin salgın tedbirlerini kolera örneği üzerinden araştırmak ve bunlarla ilgili bilgileri sunmaktır.
Metot: Çalışma kapsamında konuyla ilgili yayınlar okunmuş, Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi Kataloğunda tarama yapılmış, orijinal arşiv belgeleri incelenmiş ve kronolojik sıralamaya uygun sonuçlara ulaşılmıştır.
Bulgular: Türkiye salgınlarla mücadele etmek ve bunların yayılmasını engellemek için gerekli tedbirleri almıştır. Bu kapsamda incelenen ilk arşiv belgesi 1924 ve son belge ise 1973 tarihlidir. Bulunan belge sayısı 38’dir. Kolera vakalarının görülmesi üzerine alınan tedbirlerin yanısıra hastalığın bildirimi için de bir mekanizma oluşturulmuştur. Yurt dışında başlayan salgınların memlekete bulaşmaması için özellikle sınır geçişlerinde ve ulaşım konularında tedbirler alınmıştır. Kolera aşısı üretimi ve yedeklenmesi için çaba gösterilmiştir. Salgın görülen ülkelere aşı gönderilmiştir. 1971’de İstanbul-Sağmalcılar’daki kolera salgını ile mücadele edilmiştir. Bu salgından sonra kolera ile mücadele için çeşitli tedbirler alınmıştır. Aynı yıl karayolu ile hacca gitmek yasaklanmıştır. Bulgaristan ile kolera mücadelesi için bir protokol imzalanmıştır.
Sonuç: İncelenen arşiv belgelerinden yurtdışında görülen salgınlar konusunda sınırları kapatma, deniz ve hava yolu ulaşımını durdurma gibi önlemlerin alındığı görülmüştür. Ayrıca aşılama, hijyen, izolasyon ve tedavi konularında önemli işler başarılmıştır. Gerektiğinde kesin ve radikal kararlar alınmıştır. Tüm bunlar günümüzde yaşanan salgınlara ve özellikle de yeni tip coronavirus (COVID-19) pandemisine karşı devreye sokulan tedbirlerle büyük benzerlik göstermektedir. Geçmişte sağlanan başarıların veya eksik kalınan hususların bugün ve gelecekte oluşacak salgınlarla mücadelede iyi birer yol gösterici olacağını düşünmekteyiz.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Salgın, Tedbir

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Teşekkür

Teşekkür bulunmamaktadır.

Kaynakça

• 1. Cockburn TA, Cassanos JG. Epidemiology of endemic cholera. Public Health Rep. 1960; 75(9):791-804. 2. Codeço CT. Endemic and epidemic dynamics of cholera: the role of the aquatic reservoir. BMC Infectious diseases. 2001;1(1):1-14. 3. Güler Ç, Akın L. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları; 2012. 4. Öztürk G, Günay O. Halk Sağlığı Genel Bilgiler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları; 2011. 5. Dünya Sağlık Örgütü. Cholera [İnternet]. World Health Organization. 2019[Erişim tarihi 24 Mart 2020]. Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cholera 6. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri. Vibrio cholerae infection illness and symptoms [İnternet]. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri. 2014[Erişim tarihi 24 Mart 2020]. Erişim adresi: https://www.cdc.gov/cholera/illness.html 7. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri. Vibrio cholerae infection treatment [İnternet]. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri. 2018[Erişim tarihi 24 Mart 2020]. Erişim adresi: https://www.cdc.gov/cholera/treatment/index.html 8. World Health Organization. Ending cholera a global roadmap to 2030 [İnternet]. Switzerland: WHO. 2017[Erişim tarihi 24 Mart 2020]. Erişim adresi: https://www.who.int/cholera/publications/global-roadmap.pdf?ua=1 9. Ali M, Nelson AR, Lopez AL, Sack DA. Updated global burden of cholera in endemic countries. PLoS neglected tropical diseases. 2015; 9(6)1-13. 10. Ardıç M. Bakü’de kolera salgını ve Osmanlı Devleti’nin başvurduğu bazı sıhhî uygulamalar (1893-1894). SUTAD. Ağustos 2019; (46):303-16. 11. Gültekin E, Sultan II. Abdülhamid döneminde koleraya karşı ilaç geliştirme çalışmaları, bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. 2020; 92: 115-34. 12. Uçar M, Birinci dünya savaşında Türk ordularındaki sağlık hizmetlerinin arşiv belgeleri ışığında değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. 2010. 13. Özbay K, Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri. C. I, İstanbul: Yörük Basımevi, 1976. 14. BCA, 272-0-0-14 / 76 - 32 – 11/07.07.1924. 15. BCA, 30-18-1-2 / 6 - 54 – 10/06.11.1929. 16. BCA, 30-18-1-2 / 23 - 64 – 17/14.09.1931. 17. BCA, 30-18-1-2 / 24 - 74 – 15/ 11.11.1931. 18. BCA, 30-10-0-0 / 257 - 728 – 14/27.07.1938. 19. BCA, 30-10-0-0 / 258 - 734 – 4/07.07.1939. 20. BCA, 30-18-1-2 / 114 - 67 – 7/17.10.1947. 21. BCA, 30-18-1-2 / 114 - 67 – 15/17.10.1947. 22. BCA, 30-10-0-0 / 177 - 224 – 13/08.11.1947. 23. BCA, 30-10-0-0 / 267 - 800 – 17/03.12.1947. 24. BCA, 30-10-0-0 / 177 - 224 – 14/23.12.1947. 25. BCA, 30-18-1-2 / 115 - 79 – 17/25.12.1947. 26. BCA, 30-18-1-2 / 115 - 81 - 4/25.12.1947. 27. BCA, 30-18-1-2 / 115 - 85 – 16/25.12.1947. 28. BCA, 30-18-1-2 / 115 - 96 – 9/21.02.1948. 29. BCA, 30-18-1-2 / 115 - 96 – 17/21.02.1948. 30. BCA, 30-18-1-2 / 115 - 96 – 18/21.02.1948. 31. BCA, 30-18-1-2 / 117 - 62 – 12/10.09.1948. 32. BCA, 30-18-1-2 / 126 - 58 - 5/30.07.1951. 33. BCA, 30-18-1-2 / 188 - 51 – 6/25.08.1965. 34. BCA, 30-18-1-2 / 195 - 32 – 10/03.05.1966. 35. BCA, 30-18-1-2 / 198 - 60 – 13/25.08.1966. 36. BCA, 30-18-1-2 / 200 - 73 – 10/01.11.1966. 37. Bakar C. Kırk yedi yıl sonra yeniden bir salgının hikâyesi: 1970 Sağmalcılar kolera salgınından günümüze dersler. Turk J Public Health 2017;15(3):245-69. 38. Dedeoğlu N. Kırk yedi yıl sonra yeniden bir salgının hikayesi: 1970 Sağmalcılar kolera salgınından günümüze derslere yanıt. Turk J Public Health 2018;16(1): 76-9. 39. BCA, 30-18-1-2 / 259 - 82 - 14/20.11.1970. 40. BCA, 30-18-1-2 / 261 - 2 - 14/16.01.1971. 41. BCA, 30-18-1-2 / 262 - 9 -3/04.02.1971. 42. BCA, 30-18-1-2 / 262 - 13 -6/26.02.1971. 43. BCA, 30-18-1-2 / 273 - 81 -2/08.11.1971. 44. BCA, 30-18-1-2 / 274 - 87 - 20/30.11.1971. 45. BCA, 30-18-1-2 / 274 - 85 - 7/19.11.1971. 46. BCA, 30-18-1-2 / 289 - 77 - 20/16.09.1972. 47. BCA, 30-18-1-2 / 295 - 15 - 7/24.02.1973. 48. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. COVİD-19 Rehber [İnternet]. Sağlık Bakanlığı. 2020[Erişim Tarihi: 26 Mart 2020]. Erişim adresi: https://covid19.saglik.gov.tr/depo/rehberler/COVID-19_Rehberi.pdf 49. Dünya Sağlık Örgütü. COVID-19 [İnternet]. World Health Organization. 2020[Erişim tarihi: 26 Mart 2020]. Erişim adresi:https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200311-sitrep-51-covid-19.pdf?sfvrsn=1ba62e57_10