Dental Ağrı Geçmişi Olan Hastaların Akılcı İlaç Kullanımına Yönelik Bilgi ve Davranışlarının Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 8 - 14, 30.04.2021

Öznur Küçük Melike Başaran

https://doi.org/10.15311/selcukdentj.733453

Öz

Amaç: Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de akılcı olmayan ilaç kullanımı (AOİK) yaygın bir sorun haline gelmiştir. Antibiyotikler, analjezikler ve diğer bazı ilaçların reçete edilebildiği diş hekimliğinde de AOİK kapsamında sorunlar yaşanmaktadır. Bu çalışmanın amacı; dental ağrı nedeniyle diş hekimine başvuran hastaların ilaç kullanımı ile ilgili tutumlarının değerlendirilmesidir.
Gereç ve Yöntemler: Bu çalışma, ağız ve diş sağlığı merkezi (ADSM) ve diş hekimliği fakültesi (DHF) olmak üzere iki farklı merkezin kliniklerinde yapıldı. Çalışmada katılımcılara ilaç kullanımı, ilaç temin etme ve muhafazası ile ilgili 19 soruluk anket uygulandı. ADSM ve DHF’ deki katılımcıların ankete verdiği cevaplar karşılaştırıldı.
Bulgular: Araştırmaya 90 ADSM’den, 75’i DHF’den olmak üzere 165 katılımcı dâhil edildi. Katılımcıların 106’sı kadın, 59’u erkekti. Katılımcıların büyük çoğunluğu (% 57.6) gelir düzeyinin 2000-5000 TL olduğunu bildirdi ve % 38.8’i yükseköğretim mezunuydu. Katılımcıların hastaneye başvuru öncesinde en çok ağrı kesici kullandığı, % 60 oranında katılımcının son 1 yılda dental ağrı sebebiyle ilaç kullandığı öğrenildi. Katılımcılardan % 60.6’sı doktora danışmadan ilaç kullanmadığını belirtirken, diş ağrısına sistemik bulguların da eşlik ettiği durumlarda bu oranın % 80’e ulaştığı belirlendi. Katılımcıların büyük çoğunluğunun antibiyotik direnci ve ağrı kesicilerin yan etkileri hakkında bilgi sahibi olduğu saptandı (sırasıyla % 80, % 77). Bireylerin % 48.8’i ilacını tekrar kullanırken son kullanma tarihinin dolmamış olmasına dikkat ettiğini belirtti.
Sonuç: Ayrı sağlık kuruluşlarına başvuran hastalar arasında ilaç kullanımı arasında farklar bulunmakla birlikte bu çalışmada hastaların akılcı ilaç kullanımı hakkında tutumları olumlu görülmüştür. AOİK kapsamında yürütülen çalışmaların bu tutumda rol oynadığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Akılcı ilaç kullanımı, Antibiyotikler, Dental ağrı, Diş hekimliği, Anket

Teşekkür

Makalenin hazırlanmasında ve istatistiksel değerlendirmedeki yardımından dolayı Dr. Öğr. Üyesi Elif Bilgir’e teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Organization Wh. Promoting Rational Use of Medicines: Core Components. Geneva: World Health Organization, 2002.
• Ercan T, Biçer DF. (2019), Tüketicilerin Akılcı İlaç Kullanımına Yönelik Bilgi Düzeyleri ve Davranışlarını Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi: Sivas İli Örneği, BMIJ, (2019), 7(2):998-1021.
• Akıcı A, Uğurlu M, Gönüllü N, Oktay Ş, Kalaça S. Pratisyen Hekimlerin Akılcı İlaç Kullanımı Konusunda Bilgi ve Tutumlarının Değerlendirilmesi. Sted. 2002;11(7):253-7.
• Ekenler Ş, Koçoğlu D. Bireylerin Akılcı Ilaç Kullanımıyla Ilgili Bilgi ve Uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2016;3(3):44-55.
• Ambwani S, Mathur A. Chapter–2 Rational Drug Use. Health Administrator. 2006;19(1):5-7.
• Chauhan I, Yasir M, Kumari M, Verna M. The Pursuit of Rational Drug Use: Understanding Factors and Interventions. Pharmaspire. 2018;10(2):48-4.
• Özkan S, Özbay O, Aksakal F, İlhan MN, Aycan S. Bir Üniversite Hastanesine Başvuran Hastaların Hasta Olduklarındaki Tutumları ve Ilaç Kullanım Alışkanlıkları. Tsk Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2005;4(5):223-37.
• Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci Basamak Sağlık Kuruluşuna Başvuranların Ilaç Kullanımı Konusundaki Tutum ve Davranışları. Dicle Tıp Derg. 2011;38(4):458-65.
• Akıcı A. Akılcı İlaç Kullanımının Genel İlkeleri ve Türkiye'deki Güncel Durum. Türk Klinikleri Pharmacology-Special Topics. 2015;3(1):1-10.
• Aydın M, Koyuncuoğlu CZ, Kılboz MM, Akıcı A. Diş Hekimliğinde Akılcı Antibiyotik Kullanımı. Turkiye Klinikleri J Dental Sci. 2017;23(1):33-47.
• Löffler C, Böhmer F, Hornung A, Lang H, Burmeister U, Podbielski A, et al. Dental Care Resistance Prevention and Antibiotic Prescribing Modification—The Cluster-Randomised Controlled Dream Trial. Implement Sci. 2014;22;9:27.
• Baig QA, Muzaffar D, Afaq A, Bilal S, Iqbal N. Prevalence of self-medication among dental patients. Pakistan Oral Dent J. 2012; 32(2): 292–95.
• Koyuncuoğlu CZ, Kırmızı Nİ, Ceylan İ, Akıcı A. Diş Hekimliği Kliniklerine Başvuru Öncesinde Hastaların İlaç Kullanımı ile Ilgili Tutumlarının Araştırılması. Marmara Pharmaceutical Journal. 2017;21:165-176.
• Holloway K, Van Dijk L. The World Medicines Situation 2011. Rational Use of Medicines. Geneva: Who.2011.
• World Health Organization. Action Programme on Essential Drugs and Vaccines. How to investigate drug use in health facilities : selected drug use indicators. World Health Organization. 1993.
• Baybek H, Bulut D, Çakır A. Muğla Üniversitesi İdari Personelinin İlaç Kullanma Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2005(15):53-67.
• Özçelikay G. Akılcı İlaç Kullanımı Üzerinde Bir Pilot Çalışma. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi. 2001;30(2): 9-18.
• Yılmaz M, Kırbıyıkoğlu Fİ, Ariç Z, Kurşun B. Bir Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesi'ne Başvuran Bireylerin Akılcı İlaç Kullanımlarının Belirlenmesi. Erü Sağlık Bilim Fak Dergi. 2014;2(1):39-47.
• Akıcı A, Başaran NF. University Students’ Attitudes Concerning Otc Drug Use; Survey From Istanbul. Arpn Journal of Science And Technology. 2013;3(3):309-15.
• Agbor MA, Azodo CC. Self Medication For Oral Health Problems in Cameroon. Int Dent J. 2011;61(4):204-9.
• Uskun E, Uskun SB, Öztürk M, Kişioğlu AN. Sağlık Ocağına Başvuru Öncesi Ilaç Kullanımı. Sted. 2004;13(12):451-4.
• Pınar N. Adana İlindeki İnsanların İlaç Kullanım Alışkanlıkları. Uzmanlık tezi, Çukurova Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı, Adana, 2010.
• Göçgeldi E, Uçar M, Açıkel Ch, Et Al. Evlerde Artık İlaç Bulunma Sıklığı ve İlişkili Faktörlerin Araştırılması. TAF Prev Med Bull. 2009;8(2):113-118.
• Akıcı A. İlaç Kullanımı içinde Topluma Yönelik Akılcı İlaç Kullanımı Akıcı A. Editör, 2013, SGK Yayın No: 93, sayfa: 35-37.
• Yılmaz M, Güler N, Güler G, Kocataş S. Bir Grup Kadının İlaç Kullanımı ile İlgili Bazı Davranışları: Akılcı Mı? Cumhuriyet Med J. 2011;33(3):266-77.