İŞLETMELERİN WEBSİTE KULLANIMININ DEĞERLENDİRİLMESİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 3, 275 - 295, 10.09.2021

Gözde Koca , Özüm Eğilmez , Ezgi Dilan Urmak Akçakaya , Cemalettin Hatipoğlu

Öz

Web siteleri, rekabet ve bilgi alışverişi açısından önemli bir başarı faktörü olarak işletmelerin yansımalarıdır. Bu araştırma, Türkiye İstatistik Kurumu'ndan (TÜİK) toplanan 7 kriter üzerinden 11 işletmenin web sitesi kullanımlarını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle işletmelerin performanslarını değerlendirmek amacıyla Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden WASPAS ve TOPSIS kullanılmıştır. Analiz sonucunda, son 4 yılın en etkin işletmeleri “konaklama ve yemek hizmeti faaliyetleri” olurken, “Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetleri” 2020 sıralamasında son sırada yer almaktadır. Bu analiz sonuçları, Türkiye'deki web sitesi kullanımının daha kapsamlı bir şekilde anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Bulgularda, akademisyenler ve uygulayıcılar için dikkate değer çıkarımlar ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çok Kriterli Karar Verme, Web sitesi kullanımı, Stratejik Yönetim, WASPAS, TOPSIS

EVALUATION OF ENTERPRISES' USE OF WEBSITES: THE CASE OF TURKEY

Öz

Websites are the reflections of the enterprises as being a key success factor in terms of competition and exchanging information. This research aims to evaluate the website usage of 11 enterprises based on 7 criteria collected from the Turkish Statistical Institute (TUIK). For this reason, WASPAS and TOPSIS, which are among the Multi-Criteria Decision Making Methods, were used to evaluate the performance of the enterprises. As a result of the analysis, the most effective enterprise for the last 4 years is the "accommodation and food service activities", while the "professional, scientific and support activities" enterprise is the last in 2020 ranking. These analysis results help to provide a more comprehensive understanding of website use in Turkey. The findings and conclusion address notable implications for academics and practitioners.

Anahtar Kelimeler

Multi-Criteria Decision Making, Website Usage, Strategic Management, WASPAS, TOPSIS

Kaynakça

• Alyakut, Ö. (2020). Yiyecek İçecek İşletmelerinin Web Sitelerinde Pazarlama İletişimi Etkinliğinin Belirlenmesi: Kocaeli Örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, (1), 699–715.
• Arıbaş, M., & Özcan, U. (2016). Akademik Araştırma Projelerinin AHP ve TOPSIS Yöntemleri Kullanılarak Değerlendirilmesi. Politeknik Dergisi, 19 (2), 163–173.
• Ateş, U., & Boz, M. (2015). Konaklama İşletmelerinin Web Sitelerinin Değerlendirilmesi: Çanakkale Örneği. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1 (1), 63–84.
• Athawale, V. M., & Chakraborty, S. (2010). A TOPSIS Method-based Approach to Machine Tool Selection. Proceedings of the 2010 International Conference on Industrial Engineering and Operations Management (pp. 1–6). Dhaka, Bangladesh.
• Ayyıldız, E., & Demirci, E. (2018). Determining the Quality of Life the Cities in Turkey Using SWARA Integrated TOPSIS Method. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, (30), 67–87. doi:10.5505/pausbed.2018.16870
• Badalpur, M., & Nurbakhsh, E. (2019). An application of WASPAS method in risk qualitative analysis: a case study of a road construction project in Iran. International Journal of Construction Management, 1–9. doi:10.1080/15623599.2019.1595354
• Bagočius, V., Zavadskas, K. E., & Turskis, Z. (2013). Multi-Criteria Selection of a Deep-Water Port in Klaipeda. Procedia Engineering, 57, 144–148. doi:10.1016/j.proeng.2013.04.021
• Bausys, R., & Juodagalviene, B. (2017). Garage location selection for residential house by WASPAS-SVNS method. Journal of Civil Engineering and Management, 23 (3), 421–429. doi:10.3846/13923730.2016.1268645
• Bid, S., & Siddique, G. (2019). Human risk assessment of Panchet Dam in India using TOPSIS and WASPAS Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) methods. Heliyon, 5 (6), 1–13. doi:10.1016/j.heliyon.2019.e01956
• Boran, F. E., Genç, S., Kurt, M., & Akay, D. (2009). A multi-criteria intuitionistic fuzzy group decision making for supplier selection with TOPSIS method. Expert Systems with Applications, 36 (8), 11363–11368. doi:10.1016/j.eswa.2009.03.039
• Chakraborty, S., & Zavadskas, E. K. (2014). Applications of WASPAS Method in Manufacturing Decision Making. Informatica, 25 (1), 1–20. doi:10.15388/Informatica.2014.01
• Chakraborty, S., Zavadskas, E. K., & Antucheviciene, J. (2015). Applications of WASPAS Method As A Multi-Criteria Decision-Making Tool. Econ. Comput. Econ. Cybern. Stud. Res., 49 (1), 5–22. Cheung, Ch., Lee, M., & Rabjohn, N. (2008), The impact of electronic word-of-mouth. The adoption of online opinions in online customer communities, Internet Research, 18 (3), 229-247.
• Cyr, D. (2008). Modeling web site design across cultures: relationships to trust, satisfaction, and e-loyalty. Journal of management information systems, 24 (4), 47-72.
• Davis, F. D. (1986). A Technology Acceptance Model for Emprically Testing New End- User Information Systems: Theory and Results, 291. Sloan School of Management.
• Deveci, M., Canıtez, F., & Gökaşar, I. (2018). WASPAS and TOPSIS based interval type-2 fuzzy MCDM method for a selection of a car sharing station. Sustainable Cities and Society, 41, 777–791. doi:10.1016/j.scs.2018.05.034
• Dündar, S., Ecer, F., & Özdemir, Ş. (2007). Fuzzy TOPSIS Yöntemi ile Sanal Mağazaların Web Sitelerinin Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21 (1), 287–305.
• Güneş, N., Arslan, S., & Yalçın, R. (2013). Türk Havayolu İşletmelerinin Web Sitelerinin Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (1), 173–185.
• Huang, J. (2008). Combining entropy weight and TOPSIS method for information system selection. 2008 IEEE Conference on Cybernetics and Intelligent Systems (pp. 1281–1284). Chengdu, China: IEEE. doi:10.1109/ICCIS.2008.4670971
• İç, Y. T. (2012). An experimental design approach using TOPSIS method for the selection of computer-integrated manufacturing technologies. Robotics and Computer-Integrated Manufacturing, 28 (2), 245–256. doi:10.1016/j.rcim.2011.09.005
• Ilbahar, E., & Kahraman, C. (2018). Retail store performance measurement using a novel interval-valued Pythagorean fuzzy WASPAS method. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 35 (3), 3835–3846. doi:10.3233/JIFS-18730
• İnce, A. R., Arıkök, M., & Taş, Y. (2016). Sivas İli İşletmelerinin Web Sitelerinin Değerlendirilmesine İlişkin Bir Araşırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17 (1), 113–131. Karaatlı, M., Ömürbek, N., & Köse, G. (2014). Analitik Hiyerarşi Süreci Temelli Topsıs ve Vıkor Yöntemleri İle Futbolcu Performanslarının Değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 29 (1), 25–61.
• Karabağ, S. F., Mimaroğlu Özgen, H., & Özgen, H. (2010). Bir İletişim Aracı Olarak Web Siteleri: Türkiye’deki Otel Web Sitelerinin Etkinliği Üzerine Bir Araştırma. Öneri Dergisi, 9 (33), 17–32.
• Karabasevic, D., Stanujkic, D., Urosevic, S., & Maksimovic, M. (2016). An approach to personnel selection based on Swara and Waspas methods. Bizinfo Blace, 7 (1), 1–11. doi:10.5937/bizinfo1601001K
• Karaca, C., & Ulutaş, A. (2018). Entropi ve Waspas Yöntemleri Kullanılarak Türkiye İçin Uygun Yenilenebilir Enerji Kaynağının Seçimi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 18 (3), 483–494.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2017). A New Hybrid Simulation-Based Assignment Approach For Evaluating Airlines with Multiple Service Quality Criteria. Journal of Air Transport Management, 63, 45–60. doi:10.1016/j.jairtraman.2017.05.008
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E. K., Amiri, M., & Esmaeili, A. (2016). Multi-criteria evaluation of green suppliers using an extended WASPAS method with interval type-2 fuzzy sets. Journal of Cleaner Production, 137, 213–229. doi:10.1016/j.jclepro.2016.07.031
• Kusumawardani, R. P., & Agintiara, M. (2015). Application of Fuzzy AHP-TOPSIS Method for Decision Making in Human Resource Manager Selection Process. Procedia Computer Science, 72, 638–646. doi:10.1016/j.procs.2015.12.173
• Li, X., Wang, K., Liu, L., Xin, J., Yang, H., & Gao, C. (2011). Application of the Entropy Weight and TOPSIS Method in Safety Evaluation of Coal Mines. Procedia Engineering, 26, 2085–2091. doi:10.1016/j.proeng.2011.11.2410
• Lo, C. C., Chen, D. Y., Tsai, C. F., & Chao, K. M. (2010). Service Selection Based on Fuzzy TOPSIS Method. 2010 IEEE 24th International Conference on Advanced Information Networking and Applications Workshops (pp. 367–372). Perth, WA, Australia: IEEE. doi:10.1109/WAINA.2010.117 Luo, H., & Ma, L. (2013). Empirical research on consumers' post-transaction general trust in B2C E-business. In 2013 10th International Conference on Service Systems and Service Management (pp. 208-213). IEEE.
• Matute, J., Polo-Redondo, Y., & Utrillas, A. (2016). The influence of EWOM characteristics on online repurchase intention: Mediating roles of trust and perceived usefulness. Online Information Review.
• Mishra, A. R., & Rani, P. (2018). Interval-Valued Intuitionistic Fuzzy WASPAS Method: Application in Reservoir Flood Control Management Policy. Group Decision and Negotiation, 27 (6), 1047–1078. doi:10.1007/s10726-018-9593-7
• Öksüz, B. (2011). E-işe Alım Sürecinde Kurumsal Web Sitelerinin Kullanımı ve Konu Üzerine Bir Araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 7 (14), 267–284.
• Ömürbek, N., Karaatlı, M., & Yetim, T. (2014). Analitik Hiyerarşi Sürecine Dayalı TOPSIS ve VIKOR Yöntemleri İle ADIM Üniversitelerinin Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Dr. Mehmet YILDIZ Özel Sayısı), 189–207.
• Ömürbek, N., Makas, Y., & Ömürbek, V. (2015). AHP ve TOPSIS Yöntemleri İle Kurumsal Proje Yönetim Yazılımı Seçimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21), 59–83.
• Orçun, Ç. (2019). Enerji Sektöründe Waspas Yöntemiyle Performans Analizi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), 439–453. doi:10.11616/basbed.v19i47045.537839
• Özbek, A. (2019). Türkiye’deki İllerin EDAS ve WASPAS Yöntemleri ile Yaşanabilirlik Kriterlerine Göre Sıralanması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1), 177–200.
• Özgüven, N. (2011). Kriz Döneminde Küresel Perakendeci Aktörlerin Performanslarının TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25 (2), 151–162.
• Pengnate, S. F., & Sarathy, R. (2017). An experimental investigation of the influence of website emotional design features on trust in unfamiliar online vendors. Computers in Human Behavior, 67, 49-60. Perçin, S., & Sönmez, Ö. (2018). Bütünleşik Entropi Ağırlık ve TOPSIS Yöntemleri Kullanılarak Türk Sigorta Şirketlerinin Performansının Ölçülmesi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (18. EYI Özel Sayısı), 565–582. doi:10.18092/ulikidince.347924
• Ren, R., Liao, H., Al-Barakati, A., & Cavallaro, F. (2019). Electric Vehicle Charging Station Site Selection by An Integrated Hesitant FUZZY SWARA-WASPAS Method. Transformations in Business & Economics, 18 (2), 103–123.
• Şengül, Ü., Eren, M., Eslamian Shiraz, S., Gezder, V., & Şengül, A. B. (2015). Fuzzy TOPSIS method for ranking renewable energy supply systems in Turkey. Renewable Energy, 75, 617–625. doi:10.1016/j.renene.2014.10.045
• Sicilia, M., & Ruiz, S. (2010). The effects of the amount of information on cognitive responses in online purchasing tasks, Electronic Commerce Research and Applications, 9 (2), 183-191.
• Šiožinytė, E., & Antuchevičienė, J. (2013). Solving the Problems of Daylighting and Tradition Continuity in A Reconstructed Vernacular Building. Journal of Civil Engineering and Management, 19 (6), 873–882. doi:10.3846/13923730.2013.851113
• Slebi-Acevedo, C. J., Pascual-Muñoz, P., Lastra-González, P., & Castro-Fresno, D. (2019). A multi-criteria decision-making analysis for the selection of fibres aimed at reinforcing asphalt concrete mixtures. International Journal of Pavement Engineering, 1–17. doi:10.1080/10298436.2019.1645848
• Staniūnas, M., Medineckienė, M., Zavadskas, E. K., & Kalibatas, D. (2013). To modernize or not: Ecological–economical assessment of multi-dwelling houses modernization. Archives of Civil and Mechanical Engineering, 13 (1), 88–98. doi:10.1016/j.acme.2012.11.003
• Sun, C. C., & Lin, G. T. R. (2009). Using fuzzy TOPSIS method for evaluating the competitive advantages of shopping websites. Expert Systems with Applications, 36 (9), 11764–11771. doi:10.1016/j.eswa.2009.04.017
• Supçiller, A., & Çapraz, O. (2011). AHP-TOPSIS Yöntemine Dayalı Tedarikçi Seçimi Uygulaması. Ekonometri ve İstatistik e-Dergisi, (13), 1–22.
• Tan, A., Aksen, N., & Baydaş, A. (2004). İşletmelerin Pazarlama Faaliyetlerinde İnterneti Kullanma Eğilimleri. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 7 (2), 1–10. Tırmıkçıoğlu Çınar, N. (2010). Kuruluş Yeri Seçiminde Bulanık TOPSIS Yöntemi ve Bankacılık Sektöründe Bir Uygulama. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (1), 37–45.
• Turskis, Z., Zavadskas, E. K., Antucheviciene, J., & Kosareva, N. (2015). A Hybrid Model Based on Fuzzy AHP and Fuzzy WASPAS for Construction Site Selection. International Journal of Computers Communications & Control, 10 (6), 113–128. doi:10.15837/ijccc.2015.6.2078
• Tuş, A., & Aytaç Adalı, E. (2019). The new combination with CRITIC and WASPAS methods for the time and attendance software selection problem. OPSEARCH, 56 (2), 528–538. doi:10.1007/s12597-019-00371-6
• Uluçay, D. M. (2017). Gastronomi Turizmi İşletmelerinin Web Siteleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (2), 196–208. doi:10.17680/erciyesakademia.313079
• Ural, M., Demireli, E., & Güler Özçalık, S. (2018). Kamu Bankalarında Performans Analizi: Entropi ve Waspas Yöntemleri ile Bir Uygulama. Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, (31), 129–141. doi:10.30794/pausbed.414721
• Urosevic, S., Karabasevic, D., Stanujkic, D., & Maksimovic, M. (2017). An Approach To Personnel Selection in the Tourism Industry Based on the Swara and the Waspas Methods. Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 51 (1), 75–88.
• Uygurtürk, H., & Korkmaz, T. (2012). Finansal Performansın TOPSIS Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi İle Belirlenmesi: Ana Metal Sanayi İşletmeleri Üzerine Bir Uygulama. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7 (2), 95–115.
• Wang, Z.-X., & Wang, Y.-Y. (2014). Evaluation of the provincial competitiveness of the Chinese high-tech industry using an improved TOPSIS method. Expert Systems with Applications, 41(6), 2824–2831. doi:10.1016/j.eswa.2013.10.015
• Xiong, L., Zhong, S., Liu, S., Zhang, X., & Li, Y. (2020). An Approach for Resilient-Green Supplier Selection Based on WASPAS, BWM, and TOPSIS under Intuitionistic Fuzzy Sets. Mathematical Problems in Engineering, 2020, 1–18. doi:10.1155/2020/1761893 Vance, A., Elie-Dit-Casaque, C. & Straub, D. W. (2008). Examining Trust in Information Technology Artifacts: The Effects of System Quality and Culture. Journal of Management Information Systems. 24 (4), 73-100.
• Venkatesh, V., (2000). Determinants of perceived ease of use: integrating control, intrinsic motivation, and emotion into the technology acceptance model. Information Systems Research, 11 (4), 342-365
• Venkatesh, V., & Davis, F. D. (2000). A theoretical extension of the technology acceptance model: Four longitudinal field studies. Management Science, 46 (2), 186-204.
• Venkatesh, V., Morris, M. G., Davis, G. B., & Davis, F. D. (2003). User acceptance of information technology: Toward a unified view. MIS quarterly, 425-478.
• Venkatesh, V., & Bala, H. (2008). Technology acceptance model 3 and a research agenda on interven tions. Decision Sciences, 39 (2), 273-315.
• Venkatesh, V., Thong, J. Y., & Xu, X. (2012). Consumer acceptance and use of information technology: extending the unified theory of acceptance and use of technology. MIS quarterly, 157-178.
• Yıldız, Ş., & Karaca, N. (2008). Türkiye’deki Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odaları Web Sitelerinin Değerlendirilmesine İlişkin Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (39), 212–225.
• Yurdoğlu, H., & Kundakçı, N. (2017). SWARA ve WASPAS Yöntemleri ile Sunucu Seçimi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20 (38), 253–270. doi:10.31795/baunsobed.645105
• Zavadskas, E. K., Baušys, R., & Lazauskas, M. (2015). Sustainable Assessment of Alternative Sites for the Construction of a Waste Incineration Plant by Applying WASPAS Method with Single-Valued Neutrosophic Set. Sustainability, 7 (12), 15923–15936. doi:10.3390/su71215792
• Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2012). Optimization of Weighted Aggregated Sum Product Assessment. Electronics and Electrical Engineering, 122 (6), 3–6. doi:10.5755/j01.eee.122.6.1810
• Zavadskas, E. K., Kalibatas, D., & Kalibatiene, D. (2016). A multi-attribute assessment using WASPAS for choosing an optimal indoor environment. Archives of Civil and Mechanical Engineering, 16 (1), 76–85. doi:10.1016/j.acme.2015.10.002
• Zavadskas, E. K., Chakraborty, S., Bhattacharyya, O., & Antucheviciene, J. (2015). Application of WASPAS Method as an Optimization Tool in Non-traditional Machining Processes. Information Technology And Control, 44 (1), 77–88. doi:10.5755/j01.itc.44.1.7124
• Zavadskas, E. K., Turskis, Z., & Antucheviciene, J. (2015). Selecting a Contractor by Using a Novel Method for Multiple Attribute Analysis: Weighted Aggregated Sum Product Assessment with Grey Values (WASPAS-G). Studies in Informatics and Control, 24 (2), 141–150.