OSMANLI DEVLETİ’NİN KUMAŞ SANATINA VERDİĞİ ÖNEM

Yıl 2021, Sayı: 1, 19 - 27, 29.09.2021

Yunus Berkli Gülten Gültepe Mariye Pınar

Öz

Giysinin ve iç dekorasyonun temel malzemesi olan kumaşın Türk sanatındaki yerinin oldukça eski olduğu bilinmektedir. Özellikle Orta Asya, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait örnek kumaşlarda bilhassa Osmanlı padişahlarının görkemli kumaşlara olan düşkünlüğü, tekstil alanının günümüzde olduğu gibi, geçmişte de bir statü sembolü olarak değerlendirilmesi Osmanlı Devleti’nin kumaş sanatında ileri düzeyde gelişmesinin nedenleriarasında sayılabilmektedir.Özellikle 15.yüzyıl sonrası tekstil alanında ileri düzeyde gelişim gösteren kumaş dokumacıları,Osmanlı saray kumaşlarının en iyi örneklerini üretmişlerdir. Osmanlı İmparatorluğu’nun en güçlü olduğu bilinen 16 ve 17. yüzyılları arasındaki teknik başarı ve motif zenginliğinin yanı sıra desenlerdeki renk uyumu da saray kumaşlarının sanatsal yanını en güzel ve yalın bir şekilde ortaya koymaktadır.Saray sanatı olarak kabul edilen ve devlet hazinesinin gelirine büyük katkı sağlayan kumaş dokumacılığı,Osmanlı Devleti’nin siyasi, iktisadi, sosyal ve ticari açıdan oldukça önemli bir rol üstlendiğinden gelişimi devlet kontrolüyle sağlanmıştır. Söz konusu sanatın Osmanlı Devleti’nde görülen gelişiminin ardından 18. yüzyılın son çeyreğinde yaşanan Sanayi Devrimi denilen büyük değişime rağmen buyüzyılın sonlarında ve 19. yüzyılın başlarında geleneksel üretim tarzının devam etmekte olmasının en önemli sebebi, teknolojik koşullarda ve makineleşmede henüz çok ileri düzeylere gelinmemiş olması olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Kumaş, Batı

The Importance Given by the Ottoman State to the Art of Fabric

Öz

It is known that the place of fabric, which is the basic material of clothing and interior decoration, in Turkish art is quite old. In particular, the Ottoman sultans' fondness for magnificent fabrics, especially in the sample fabrics belonging to the Central Asian, Seljuk and Ottoman periods, and the evaluation of the textile field as a status symbol in the past, as it is today, can be considered among the reasons for the advanced development of the Ottoman Empire in the art of fabric.Especially after the 15th century, the fabric weavers, who made advanced development in the field of textile, produced the best examples of Ottoman palace fabrics. In addition to the technical success and richness of motifs between the 16th and 17th centuries, when the Ottoman Empire was known to be the strongest, the color harmony in the patterns reveals the artistic side of the palace fabrics in the most beautiful and simple way.Cloth weaving, which is accepted as a palace art and contributed greatly to the income of the state treasury, played a very important role in the political, economic, social and commercial aspects of the Ottoman Empire, and its development was provided by state control. Despite the great change called the Industrial Revolution, which took place in the last quarter of the 18th century after the development of the art in the Ottoman Empire, the most important reason why the traditional production style continued at the end of the mentioned century and at the beginning of the 19th century is the fact that technological conditions and mechanization have not yet reached very advanced levels.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Fabric, West

Kaynakça

• Acar, Ş. (2013). Osmanlı’dan bugüne gözümüzden kaçanlar. Yem yayınları.
• Alpat, F. E. (2010). Osmanlı İmparatorluğu’nun 15. yüzyıl ve 18. yüzyıllar arası Saray kumaşlarında kullanılan bitkisel üslup.Sosyal Bilimler Dergisi, (1): 27-50.
• Akurgal, E. (1943). İslam sanatı ve Türkler. Ülkü Milli Kültür Dergisi, 5(54): 5-17.
• Bilgin, B. R. (2019). Milli Saraylara bağlı son dönem Osmanlısaray, kasır ve köşklerde kullanılan kumaşların üslup, desen ve motiflerinde batılılaşma etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).Marmara Üniversitesi.
• Demirarslan, D. (2007). Osmanlı’da modernleşme/batılılaşma sürecinin iç mekân donanımına etkileri.Erdem, 15(45-46-47): 35-66.
• Gümüşer, T. (2011). Çağdaş Türk tekstil tasarımında 16. yüzyıl Osmanlı Saray kumaşlarından esinlenilen motifler. (Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi).İzmir Ekonomi Üniversitesi.
• Gürcan, Yardımcı, K. (2016). Osmanlı Dönemi dokuma sanatı ürünlerinden örnekler. SpecialIssue on the Proceedings of the 5th ISCS Conference, 2016 –Kazakhstan, (2): 219-241.
• Karabulut. M. (2016).Osmanlı İmparatorluğu’nda 19. yüzyılda değişim süreci, sosyal ve kültürel durum. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (2): 49-65.
• Kavcı, Ö, E. (2010). 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Sanayileşmenin Saray İçin Üretilen Kumaşlara Etkileri.(Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi).Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kırlı, E. (2015). Osmanlı tekstil sektöründe meydana gelen gelişmeler çerçevesinde basma fabrikası’nın kuruluşu ve faaliyetleri(1846-1876).(Yayımlanmamış sanatta yeterlilik tezi).Marmara Üniversitesi.
• Salman, F. (1998). Tarihi Türk kumaşlarında desen ve renk anlayışı.AtatürkÜniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (4): 147.
• Uyanık, Ş. Oğulata, R. T. (2013). Türk tekstil ve hazır giyim sanayiinin mevcut durumu ve gelişimi.Tekstil ve Mühendis, 20(92): 59-78