Yenilenebilir Enerjinin Enerji İthalat Bağımlılığına Etkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Analiz

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 2, 443 - 462, 08.11.2022

İbrahim Ürkmez Mete Cüneyt Okyar

https://doi.org/10.26650/siyasal.2022.31.1071416

Öz

Enerji ithalat bağımlılığı geçmişten günümüze kendi enerji ihtiyacını yerli kaynaklardan karşılayamayan ülkelerin en önemli sorunlarından biri olarak önemini korumuştur. Enerji ihtiyacını yerli kaynaklardan karşılamayan ve fosil enerji kaynakları bakımından yetersiz kaynağa sahip olan ülkeler enerji talebini ithalatla karşılamışlardır. Bu durum ülkelerin dışa bağımlı hale gelmelerine neden olmuştur. Bundan dolayı Türkiye’nin enerji ithalat bağımlılığı sürekli biçimde artmış, 2018 yılı itibarıyla EUROSTAT’ın yayımladığı verilere göre Türkiye yaklaşık olarak 74% ile dışa bağımlıdır. Bu durum Türkiye’de enerji arz güvenliği sorununu gündeme getirmiştir. Bu nedenle Türkiye’nin enerji ithalat bağımlılığının incelenmesi ve elde edilen sonuçlara göre çözüm önerileri getirilmesi önem arz etmektedir. Bu çalışmada 1990-2018 döneminde Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji ithalat bağımlılığı üzerine etkisi ARDL sınır testi yaklaşımı kullanılarak analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda; yenilebilir elektrik üretimi, kişi başına GSYH, kentsel nüfus artışı ve dünya doğalgaz fiyatlarının enerji ithalat bağımlılığı üzerinde istatistiksel olarak anlamlı etki yaptığı belirlenmiştir. Dünya petrol fiyatları ise istatistiksel olarak anlamlı bulunamamıştır. Sonuç olarak, yenilenebilir enerji üretiminin enerji ithalat bağımlılığını azalttığı ve enerji ithalat bağımlılığının en önemli belirleyicisinin kişi başına GSYH olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Enerji İthalat Bağımlılığı, Yenilenebilir Enerji Kaynakları, ARDL Sınır Testi Yaklaşımı

The Effect of Renewable Energy on Energy Import Dependence: An Empirical Analysis in Turkey

Öz

Energy import dependency has remained one of the most important problems of countries that cannot meet their energy needs from domestic sources from past to present. Countries with insufficient resources in terms of fossil energy sources have met their energy demand through imports. This situation has caused countries to become dependent on external resources. For this reason, Turkey’s energy import dependency has increased continuously; according to the data published by EUROSTAT as of 2018, Turkey is foreign-dependent with approximately 74%. This situation has brought the issue of energy supply security to the agenda in Turkey. For this reason, it is important to examine Turkey’s energy import dependency and to propose solutions according to the results obtained. In this study, the effect of renewable energy sources on energy import dependency in Turkey during 1990-2018 was analyzed using the ARDL bounds test approach. The working results have determined that renewable electricity production, GDP per capita, urban population growth, and world natural gas prices have a statistically significant effect on energy import dependency. World oil prices were not statistically significant. As a result, renewable energy production reduces energy import dependency, while the most important determinant is GDP per capita.

Anahtar Kelimeler

Energy Import Dependence, Renewable Energy Resources, ARDL Bounds Test Approach, Enerji İthalat Bağımlılığı, Yenilenebilir Enerji Kaynakları, ARDL Sınır Testi Yaklaşımı

Kaynakça

• Acaravcı, A., & Yıldız, T. (2018). Türkiye’nin Enerji Bağımlılığı. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 4(2), 137-152.
• Adewuyi, A. (2016). Determinants of import demand for non-renewable energy (petroleum) products: Empirical evidence from Nigeria. Energy Policy, 95, 73-93.
• Altınay, G. (2007). Short-run and long-run elasticities of import demand for crude oil in Turkey. Energy Policy, 35(11), 5829-5835.
• Arslan, E., & Solak, A. (2019). Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Tüketiminin İthalat Üzerindeki Etkisi. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 1380-1407.
• Asya, G. (2019). Yenilenebilir Enerji Üretiminin Enerji İthalatına Etkileri; Türkiye Örneği. İstanbul Üniversitesi, İstanbul: Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Bayrak, M., & Esen, Ö. (2014). Türkiye’nin Enerji Açığı Sorunu ve Çözümüne Yönelik Arayışlar. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(3), 139-158.
• Bayraktutan , Y., Ay, H., & Nazan, Ş. (2012). Energy deficit and dependency of Turkey. In A. Develi, & S. Kaynak, Energy Economics (pp. 151-166). Frankfurt: Peter Lang.
• Bayramoğlu, T. (2017). Enerji Bağımsızlığı İçin Temiz Kömür Teknolojileri: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3(2), 149-159.
• Bilginoğlu, M., & Dumrul, C. (2012). Türk Ekonomisinin Enerji Bağımlılığı Üzerine Bir Eş-Bütünleşme Analizi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 7(26), 4392-4414.
• Bingül, A. (2018). Enerji Bağımlılığının Türkiye Ekonomisine Etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas: Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Canbay, Ş., & Pirali, K. (2019). Türkiye'de Savunma Harcamaları İle Yenilenebilir Enerji Tüketiminin Enerji İthalatı Üzerindeki Etkilerİ. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 11(21), 398-410.
• Çalışkan, Ş. (2009). Türkiye’nin Enerjide Dışa Bağımlılık ve Enerji Arz Güvenliği Sorunu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(25), 297-310.
• Çalışkan, Z., & Çakmak, M. (2019). Ham Petrol İthalatı ve Büyüme. OPUS-Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(18), 935-955.
• Çıtak, E., & Pala, P. (2016). Yenilenebilir Enerjinin Enerji Güvenliğine Etkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(25), 79-102.
• Çoban, O., & Şahbaz, N. (2011). AR&GE Harcamaları ve GSMH’nın Enerji İthalatına Etkisi: Türkiye Örneği. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2011(2), 11-19.
• Dertli , G., & Yinaç, P. (2018). Yenilenebilir Enerji Tüketimi, Karbondioksit Emisyonu, Enerji İthalatı ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 583-606.
• Dinçer, H., Yüksel, S., & Canbolat, Z. (2019). A Strategic Approach to Reduce Energy Imports of E7 Countries: Use of Renewable Energy. In R. Bhattacharya, & R. Das, Handbook of Research on Economic and Political Implications of Green Trading and Energy Use (pp. 18-38).
• Ediger, V., & Berk, İ. (2011). Crude oil import policy of Turkey: Historical analysis of determinants and implications since 1968. Energy Policy, 39(4), 2132-2142.
• Ergün, S., & Atay Polat, M. (2012). Nükleer Enerji Ve Türkiye’ye Yansımaları. İnönü University International Journal of Social Sciences (INIJOSS), 1(2), 35-58.
• Erol, E., & Güneş, İ. (2017). Türkiye’de Enerji İthalatı, Ekonomik Büyüme ve Cari Açık İlişkisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi(45), 340-352.
• EUROSTAT. (2021). EUROSTAT. Retrieved 05 01, 2021, from https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/nrg_ind_id/default/table?lang=en
• Fedoseeva, S., & Zeidan, R. (2018). How (a)symmetric is the response of import demand to changes in its determinants? Evidence from European energy imports. Energy Economics, 69, 379-394.
• Gençoğlu, M. (2002). Yenilenebilir enerji kaynaklarının Türkiye açısından önemi. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 14(2), 57-64.
• Ghosh, S. (2009). Import demand of crude oil and economic growth: Evidence from India. Energy Policy, 37(2), 699-702.
• Jiping, X., & Ping, W. (2008). An Analysis of Forecasting Model of Crude Oil Demand Based on Cointegration and Vector Error Correction Model (VEC). 2008 International Seminar on Business and Information Managemenent, 1, 485-488.
• Karabağ, N., Kayıkçı, C., & Öngen, A. (2021). %100 Yenilenebilir Enerjiye Geçiş Yolunda Dünya ve Türkiye. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi(21), 230-240.
• Kim, H., & Baek, J. (2013). Assessing dynamics of crude oil import demand in Korea. Economic Modelling, 35, 260-263.
• Kocatürk, F. (2019). Enerji İthalatı ve İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye İle Seçili Avrupa Birliği Üyesi. Marmara Üniversitesi, İstanbul: Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Koç, E., & Kaya, K. (2015). Enerji Kaynakları–Yenilenebilir Enerji Durumu. Mühendis ve Makina, 56(668), 36-47.
• Marbuah, G. (2017). Understanding crude oil import demand behaviour in Africa: Evidence from Ghana. Journal of African Trade, 4(1-2), 75-87.
• Mert, M., & Çağlar, A. (2019). Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Narayan, P., & Narayan , S. (2005). Estimating income and price elasticities of imports for Fiji in a cointegration framework. Economic Modelling, 22(3), 423-438.
• Özsabuncuoğlu, İ., & Uğur, A. (2005). Doğal Kaynaklar Ekonomi, Yönetim ve Politika. Ankara: İmaj Yayınevi.
• Öztürk, İ., & Arısoy, İ. (2016). An estimation of crude oil import demand in Turkey: Evidence from time-varying parameters approach. Energy Policy, 99, 174-179.
• Pamir, N. (2015). Enerjinin İktidarı. İstanbul: Hayykitap Yayınları.
• Sevencan, A. (2018). Energy Dependence and Economic Growth. Contemporary Research in Economics and Social Sciences, 2(1), 189-210.
• Sevüktekin, M., & Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi: Eviews Uygulamalı. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Solak, A., & Beşkaya, A. (2013). Türkiye’nin Net Petrol İthalatının Fiyat ve Gelir Esneklikleri: Ardl Modelleme Yaklaşımı İle Eşbütünleşme Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(18), 19-29.
• Sözen, A. (2009). Future projection of the energy dependency of Turkey using artificial neural network. Energy Policy, 37(11), 4827-4833.
• Şişeci, G. (2018). Türkiye’de Döviz Kuru ve Ekonomik Büyümenin Enerji İthalatı Üzerindeki Etkileri. Nuh Naci Yazgan Üniversitesi, Kayseri: Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Tarı, R. (2016). Ekonometri. Kocaeli: Küv Yayınları.
• TEİAŞ. (2019). Elektrik İstatistikleri: Türkiye Elektrik Üretim-İletim İstatistikleri. Retrieved 05 05, 2021, from Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi: https://www.teias.gov.tr/tr-TR/turkiye-elektrik-uretim-iletim-istatistikleri
• TSKB. (2020). Enerji Görünümü. İstanbul: TSKB. Retrieved from https://www.tskb.com.tr/web/101-4574-1-1/tskb-site-tr/tr-hakkimizda/tskbden-haberler/tskb-enerji-calisma-grubundan-yeni-rapor-enerji-gorunumu-2020
• Türkyılmaz, O., Aytaç, O., & Bayrak, Y. (2021). SÖYLEŞİ: Türkiye Enerji Görünümü 2021. Retrieved 04 30, 2021, from TMMOB Makine Mühendisleri Odası: https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/gonderi_dosya_ekleri/TegNisan2021Sunumu_0.pdf
• Uğurlu, E., & Ünsal, A. (2009). Ham Petrol İthalatı ve Ekonomik Büyüme: Türkiye [Crude Oil Import and Economic Growth: Turkey]. MPRA Paper 69923, University Library of Munich, Germany.
• Uysal , D., Yılmaz, K., & Taş, T. (2015). Enerji İthalatı ve Cari Açık İlişkisi: Türkiye Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 63-78.
• Vaona, A. (2016). The effect of renewable energy generation on import demand. Renewable Energy, 86, 354-359.
• Yıldırım, C. (2019). Türkiye’de Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyüme: Granger Nedensellik Yaklaşımı. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(9), 119-145.
• Yılmaz, M. (2012). Türkiye’nin enerji potansiyeli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi açısından önemi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(2), 33-54.
• Zhao, X., & Wu, Y. (2007). Determinants of China’s Energy Imports: An Empirical Analysis. Energy Policy, 35(8), 4235-4246.
• Ziramba, E. (2010). Price and income elasticities of crude oil import demand in South Africa: A cointegration analysis. Energy Policy, 38(12), 7844-7849.