Reflections on “Centralization and the Civil Administrative Division” in the Nation-State Building Process during the Early Period of the Republic

Year 2023, Volume: 32 , 57 - 79, 31.12.2023

Barış Kandeğer

https://doi.org/10.26650/siyasal.2023.32.1353939

Abstract

The founders of the Turkish Republic had in mind the idea and aim of building a modern nation-state and society. This idea and aim formed the basis of the approaches and policies adopted in the early period of the Republic. This paper aims to seek an answer to the question of whether there is a close relationship and a multidimensional interaction between nation-state building, centralization and administrative division in the early Republican period. The paper argues that the centralization approach and civil administrative division had multidimensional functions beyond the administrative function “for the construction of the nation-state in the early Republican period”. In this context, parliamentary debates, laws, draft laws and legal texts on the centralization and civil administrative division served as the main sources of reference and were analyzed as part of the study. In this framework, the basic approaches and policies adopted in the nation-state-building process of the early Republican period are presented, followed by an analysis of the role and functions of the laws and draft laws that constitute the basis for the centralization and civil administrative division in the construction of the identity of the “modern nation-state” in the light of parliamentary debates. The paper also draws attention to the conclusion that the founders of the Republic were engaged in a decentralist discourse and centralist action in the aforementioned construction process and that they adopted the centralization and civil administrative division as a constructive approach for the modern nation-state and society.

Keywords

Early Republic, Nation, Nation-State, Centralism, Civil Administrative Division

Erken Cumhuriyet Dönemi Ulus Devlet İnşa Sürecinde “Merkeziyetçilik ve Mülki Taksimat” Üzerine Düşünceler

Abstract

Cumhuriyet kurucularının zihin dünyasında modern ulus devleti ve toplumu inşa etme düşüncesi ve amacı vardır. Bundan dolayı erken cumhuriyet döneminde benimsenen yaklaşım ve politikaların temelini bu düşünce ve amaç oluşturmuştur. Bu makale, Erken Cumhuriyet döneminde ulus devlet inşası ile merkeziyetçilik ve mülki taksimat arasında yakın bir ilişki ve çok boyutlu bir etkileşim var mıdır? sorusuna cevap aramayı amaçlamaktadır. Çalışma, merkeziyetçilik yaklaşımı ve mülki taksimatın yönetim işlevinin ötesinde “Erken cumhuriyet dönemi ulus devleti inşa etmeğe yönelik” çok boyutlu işlevlere sahip olduğunu iddia etmektedir. Bu bağlamda merkeziyetçilik ve mülki taksimata ilişkin meclis tartışmaları, yasa ve tasarıları, hukuki metinler ana referans kaynağı olarak seçilmiş ve analiz edilmiştir. Bu çerçevede, Erken Cumhuriyet dönemi ulus devlet inşa sürecinde benimsenen temel yaklaşımlar ve politikalar serimlenecek, sonrasında merkeziyetçiliğe ve mülki düzenlemelere zemin teşkil eden yasa ve tasarılarının “modern ulus devlet” kimliğinin inşa edilmesindeki rol ve işlevleri, meclis tartışmaları eşliğinde analiz edilmektedir. Cumhuriyet kurucularının bahsi geçen inşa sürecinde, ademi merkeziyetçi bir söylem ile merkeziyetçi bir eylemsellik içinde olduklarına ve merkeziyetçiliği ve mülki taksimatı modern ulus devlet ve toplum için kurucu bir yaklaşım olarak benimsediklerine ilişkin bir çıkarıma dikkat çekilmiştir.

Keywords

Erken Cumhuriyet, Ulus, Ulus Devlet, Merkeziyetçilik, Mülki Taksimat

References

• Periodical Publications google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt 6, İçtima Senesi 1, 30. 11. 1336. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt 13, İçtima Senesi 2, 1.10.1337. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt 10, İçtima Senesi 2, 18. 6. 1337. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 4, İçtima Senesi 1, 20.12.1339. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 6, İçtima Senesi 1, 21.2.1340. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 7, İçtima Senesi 1, 9. 3.1340. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 8/1, İçtima Senesi 2, 20.4.1340. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 21, İçtima Senesi 38, 9.1.1926. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 2, Cilt 25, İçtima Senesi 3, 29. 5.1926, 199 Sıra Sayılı Ek. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 3, Cilt 10, İçtima Senesi 2, 18. 4. 1929, 134 Sıra Sayılı Ek. google scholar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 3, Cilt 17, İçtima Senesi 3, 20. 3. 1930. google scholar
• Constitution of 1921, 20.01.1337, Law No: 85. google scholar
• Constitution of 1924, 20.04.1340, Law No: 491. google scholar
• Düstur, 3. Tertip, Cilt 7. google scholar
• CHF Üçüncü Büyük Kongre Zabıtları, 10-18 Mayıs 1931, İstanbul: Devlet Matbaası. google scholar
• Secondary Publications google scholar
• Afet İnan. (1982). İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat-4 Mart 1923). Ankara: TTK Yayınları. google scholar
• Ahmad, F. (2008a). Modern Türkiye’nin Oluşumu. İstanbul: Kaynak Yayınları. google scholar
• Alakel, M. (2011). İlk Dönem Cumhuriyet Türkiye’si Ulus İnşası Sürecinde Milliyetçilik ve Sivil-Etnik İkilemine Dair Teorik Tartışmalar. Gazi Akademik Bakış, 5(9), pp. 1-30. google scholar
• Althusser, L. (1991). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev. M. Özışık & Y. Alp), İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Anderson, B. (1995). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Bozdoğan, S. (2012). Modernizm ve Ulusun İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. (Çev. Tuncay Birkan), İstanbul: Metis Yayınları. google scholar
• Candan, İ. (2015). Fichte’nin “Alman Ulusuna Söylevleri’nin Nazi Adalet Anlayışındaki Yeri. Akademik Bakış, Sayı 49, pp. 178-188. google scholar
• Çağaptay, S. (2006). Islam, Secularism and Nationalism in Modern Turkey. London: Routledge. google scholar
• Çelik, N. B. (2003). Söylem Kuramları, Hegemonya Kavramı ve Kemalizm. Doğu Batı Dergisi, (23), pp. 137-160. google scholar
• Çoban, F. (2021). Etno-Sembolist Perspektiften Erken Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Ulus-Devlet ve Vatandaşlık. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 22(1), pp. 87-100. google scholar
• Çolak, Y. (2007). Türk Devrimi, Devlet ve Kültür. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 3(12), pp. 23-39. google scholar
• Çukurçayır, M. A. (2000). Siyasal Katılma ve Yerel Demokrasi. Ankara: Yargı Yayınevi. google scholar
• Doğanoğlu, M. (2015). Türkiye’de 1930-1950 Arasında Ulus İnşası Aracı Olarak Belediyeler. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. google scholar
• Eren, E. (2018). Ulus Devletlerde Toplumsal, Kültürel ve Siyasi Bir Etmen Olarak Kimlik Algısı: Türkiye Bağlamında Ulusal Kimlik Merkezli Dil ve Eğitim Politikaları. Turkish Studies, 13(22), pp. 225-237. google scholar
• Ergüç, V. (2019). Türkiye’de Modern Kimliğin İnşasına Bir Eleştiri: Hilmi Ziya Ülken Örneği. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi. google scholar
• Gellner, E. (1992). Uluslar ve Ulusçuluk. (Çev. Büşra E. Behar & Günay G. Özdoğan), İstanbul: İnsan Yayınları. google scholar
• Giddens, A. (2008). Ulus Devlet ve Şiddet. (Çev. Cumhur Atay), İstanbul: Kalkedon Yayınları. google scholar
• Göker, E. A. (2019). Erken Cumhuriyet Döneminde Demografik Mühendislik ve Devlet İnşa Pratikleri: Gönen Manyas Çerkes Sürgünü. Mülkiye Dergisi, 43(4), pp. 681-706. google scholar
• Guibernau, M. (1997). Milliyetçilikler: 20. Yüzyılda Ulusal Devlet ve Milliyetçilikler. (Çev. Neşe N. Domaniç), İstanbul: Sarmal Yayınevi. google scholar
• Güler, B. A. (1998). Yerel Yönetimler, Liberal Açıklamalara Eleştirel Yaklaşım. Ankara: TODAİE Yayınları. google scholar
• Güler, B. A. (2001). Yerel Yönetimlerde Reform Sorunu. Çağdaş yerel Yönetimler Dergisi, 10(3), pp. 8-12. google scholar
• Güler, B. A. (2009). Türkiye’nin Yönetimi. Ankara: İMGE Kitabevi. google scholar
• Habermas, J. (2012). “Öteki” Olmak, “Öteki”yle” Yaşamak. (Çev. İlknur Aka), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Hobsbawm, J. E. (2010). 1780’den Günümüze Milletler ve Milliyetçilik. (Çev. Osman Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları. google scholar
• Kadıoğlu, A. (2003). Milliyetçilik-Liberalizm Ekseninde Vatandaşlık ve Bireysellik. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Milliyetçilik, (Ed. Tanıl Bora & Murat Gültekingil), Cilt 4, İstanbul: İletişim Yayınları, pp. 284292. google scholar
• Kandeğer, B. (2016). Reform Söylemleri Üzerinden Devleti Okumak: İkinci Meşrutiyetten Günümüze. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. google scholar
• Kandeğer, B. (2021). 1921 Teşkilat-ı Esasiye Bağlamında “Meclis Hükümeti Sistemi, Milli Egemenlik ve Adem-i Merkeziyetçilik”. Tarsus Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(1), pp. 15-32. google scholar
• Karpat, K. (1996). Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: AFA Yayınları. google scholar
• Kaya, E. E. (2015). Erken Cumhuriyet Dönemi Ulus İnşa Sürecinde Irk ve Irkçılık (1023-1938). Akademik Hassasiyetler Dergisi, 2(3), pp. 21-64. google scholar
• Keskin, N. (2007a). Devletin Toprak Üzerinde Örgütlenmesi: Türkiye’de İllerin Yönetimi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi. google scholar
• Keskin, N. E. (2007b). Cumhuriyet Döneminde Toprağa Dayalı Örgütlenme: İl Yönetimi Sisteminin Kuruluşu. Memleket Siyaset Yönetim Dergisi, 5, pp.119-174. google scholar
• Kili, S. & Gözübüyük, Ş. (1985). Türk Anayasa Metinleri. Ankara: Türkiye İŞ Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Korhan, T. (2012). Cumhuriyet Döneminde Umum Müfettişlikleri ile ilgili Bir Değerlendirme. DÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(7), pp. 134-143. google scholar
• Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. (Trans. Donald Nicholson-Smith), Oxford: Blackwell. google scholar
• Lewis, B. (2008). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (Çev. Boğaç B. Turna), Ankara: Arkadaş Yayınları. google scholar
• Mann, M. (2012). İktidarın Tarihi: Cilt I-II-III. (Çev. E. Saraçoğlu), Ankara: Phoenix Yayınları. google scholar
• Mardin, Ş. (2006). Türkiye’de Toplum ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Nadaroğlu, H. (1998). Mahalli İdareler. İstanbul: Beta Yayınları. google scholar
• Önen, N. & Reyhan, C. (2011). Mülkten Ülkeye: Türkiye’de Taşra idaresinin Dönüşümü (1839-1929). İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Parla, T. (1993). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Sarı, H. G. (2021). Erken Cumhuriyet Dönemi Kültür İnşası: Türkiye’de Tek Parti Dönemi İle İtalyan Faşist Yönetiminin Kültür Üretimi Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Analiz. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 17(61), pp. 34-65. google scholar
• Saygılı, A. (2010). Modern Devletin Çıplak Sureti. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 59 (1), pp. 61-97. google scholar
• Smith, A. D. (1991). National Identity. London: Penguin Books. google scholar
• Tanör, B. (2002). Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Tanör, B. (2018). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Toprak, Z. (1995). Türkiye’de Toplum ve Ekonomi (1908-1950): Milli İktisat-Milli Burjuvazi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. google scholar
• Toprak, Z. (2006). Bir Hayal Ürünü: İttihatçıların ‘Türkleştirme Politikası’. Toplumsal Tarih Dergisi, 146, pp. 14-22. google scholar
• Tümerkan, S. S. (1946). Türkiye’de Belediyeler. İstanbul: İçişleri Bakanlığı Yayınları. google scholar
• Üstel, F. (2004). Makbul Vatandaş’ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Van Het Hof, S. D. (2010). Türk Millî Kimliğinin Kuruluşunda Osmanlı’nın Reddi. Çankaya University Journal of Humanities and Social Sciences, 7(2) pp. 551-567. google scholar
• Yalçındağ, S. (1992). Güçlü ve Özerk Yerel Yönetimler Demokrasimizin ve Yönetim Sistemimizin Temel Kuruluşları Olmalıdır. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 1(2), pp. 4-8. google scholar
• Yalçındağ, S. (1997). Yerel Yönetimlerde Etkinlik. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 6(1), pp. 3-15. google scholar
• Yayla, Y. (1982). Anayasalarımızda Yönetim İlkeleri: Tevsi-i Mezuniyet ve Tefrik-i Vezaif. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını. google scholar
• Yıldız, M. (2022). Atatürk’ün Direktifleri İle Türk İdare Teşkilat ve Taksimatında Bir Reform Girişimi: 1931 Dahiliye Vekaleti Raporu. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 36, pp. 151-174. google scholar
• Yılmaz, A. G. (2013). Devlet Kapasitesi ve Umumi Müfettişlikler Altyapısal İktidarın Yerelde İnşası. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 1 (1), pp. 43-66. google scholar
• Yılmaz, d. & Konya, D. (2022). Cumhuriyet’in Kuruluşunda Birey ve Devlet İlişkisi: 1312 Sayılı Vatandaşlık Kanunu ve Uygulamaları. Belgi Dergisi, 24, pp. 17-41. google scholar
• Zürcher, E. J. (2004). Modern Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar