BİR AGRO-ARKEOLOJİK MİMARLIK ÖRNEĞİ OLARAK GÜVERCİNLİKLER VE GESİ-DEĞİRMENDERE VADİSİ'NDEKİ GÜVERCİNLİKLER ÜZERİNE BAZI GÖZLEMLER

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 199 - 238, 02.01.2021

Ziya Kenan Bilici Sema Bilici

https://doi.org/10.33537/sobild.2021.12.1.17

Öz

Kayseri'nin Gesi beldesinde ve Kayabağ mahallesi sınırları
dahilindeki Değirmendere Vadisi'nde yer alan ve güvercinlik
olarak bilinen bina örnekleri, özgün bir vadi topoğrafyası ile kaya
formasyonlarının arasına dağılarak doğal ortamla bütünleşmiş
zikî görünümleriyle, olağanüstü ilgi çekici bir tarımsal ticaret
yapısı grubu oluşturmaktadırlar.
İçinde yer aldığı vadiye âdeta bir hayalet şehir görünümü
kazandıran yapıların neredeyse tamamı, giderek işlevlerini
yitirmelerinin ardından, zamanla az ya da çok tahribata
uğramakla birlikte, mimari karakterleri ve kimi işlevsel/dekoratif
elemanlarıyla in-situ olarak korunarak günümüze
ulaşabilmişlerdir. Bu bağlamda, zamanla yıkılarak ortadan
kalkan ya da eksilen duvar ya da strüktürel elemanlarının,
restitüsyon projeleri hazırlanarak, plastik tamamlamalar da
içeren tarihselci bir yaklaşımla özgün formlarına
kavuşturulmaları mümkün ve elzemdir.
Değirmendere Vadisi'nin pitoresk görünüme sahip doğal
ortamında ve âdeta fantastik bir açık hava heykel sergisi izlenimi
yaratan olağanüstü siluetleriyle topografyanın eğim çizgilerine
anlamlı bir şekilde dağılmış agro-arkeolojik nitelikteki bu tür
pastoral ve ekolojik yapıların, sürdürülebilir ve kontrollü bir turizm
planlaması dahilinde değerlendirilerek, bütün vadinin, sınırları
belirlenmiş (protection zone) çağdaş koruma-kullanma ilkeleri
çerçevesinde işlevlendirilmesi, sadece doğal hayat ve
yapıların/yapı kültürünün korunması ve tanıtılmasını
sağlamakla kalmayacak; hiç kuşkusuz, yöre insanını, bu
gelişmenin merkezi konumuna getirecek yeni bir ekonomik
canlanma modeli ve pazarın geliştirilmesine de imkân
tanıyacaktır. Bu bağlamda, ülkemizin kültür tarihinin bir
parçasını oluşturan bu ilgi çekici yapı grubunun
canlandırılmasına yönelik her türlü planlama ve uygulama
aşamalarında, doğal hayatın “turizme rağmen” korunması ve bu
sessiz doğa parçasında insan ögesinin ısrarla pasif bir izleyici
konumunda tutulması şarttır.

Anahtar Kelimeler

Güvercinlik, Değirmendere Vadisi, Agro-Arkeoloji.

Kaynakça

• AMIRKHANI,A-BAGHAIE,P-TAGHVAEE,A.APOURJAFAR,M.R-ANSARI,M., “Isfahan’s Dovecotes: Remarkable Edifices of Iranian Vernacular Architecture”, METU JFA, 2009/1, 26:1, 177-186.